"بەهۆی ململانێ و میلیشیاكانەوە دۆخی تەناهی و سیاسی عێراق روو لە خراپییە"

عێراق لەدوای هەڵبژاردنی 2018 چەند ساڵێكی سەخت و پڕ لە تەنگژە جیاجیاكان تێپەڕ كرد، ئەوانە وا دەكەن داهاتووی ئەو وڵاتە بە رەشبینی سەیر بكرێت، عێراق لەبەردەم هەڵبژاردنێكی چارەنووسازدایە، شەقام دەیەوێ گۆڕانكاری بكات و هێزە سیاسییەكان سوورن لەسەر نەگۆڕانی، شێروان دووبەردانی، ئەندامی فراكسیۆنی پارتی و سەرۆكی لیژنەی هەرێم و پارێزگاكانی ناڕێكخراو بە هەرێم لە پەرلەمانی عێراق بۆ "وشە"، تیشك دەخاتە سەر دۆخی عێراق و هەڵوێستی كورد لە هەڵبژاردنی چاوەڕوانكراودا.

پێم وا نییە ئەو پەرەسەندنە تەناهییەی دوایی بەغدا پێوەندی بە قۆناغێكی نوێ دوای هاتنی جۆ بایدن بۆ كۆشكی سپی یان نزیكبوونەوەی هەڵبژاردنی پێشوەختەوە هەبێت، ئەوەی رووی داوە ماوەیەكە رێكخراوی تیرۆریستی داعش لە چەند ناوچەیەكی جیاوازی عێراق هێرش ئەنجام دەدات، لە دەوروبەری كەركووك و دیالە و سەڵاحەدین و مووسڵ، دوای ئەوەی عێراق سەركەوتنی سەربازی بەسەر رێكخراوەكە راگەیاند، دیارە بەمدواییە دەستی بە هێرش و جموجۆڵ كردووەتەوە و توانیان لەناو جەرگەی بەغدا تەقینەوەی خۆكوژی ئەنجام بدەن.

ئەو هێرشانە پەیامێكن بۆ حكوومەتی عێراق بەوەی سەرەڕای ئەو هەموو هێزە تەناهییەی هەیە، ئەوان توانیویانە بگەنە بەغدا و خۆیان بتەقێننەوە، بۆیە هاوكات پەیامەكە بۆ هەموو دنیایە، ئەوان مەبەستەكەیان زیانگەیاندنە بە زیاترین خەڵك و دروستكردنی گەورەترین كاردانەوە، بۆیە ئەوە پەیامی داعش بوو لەو تەقینەوەی رووی دا.

زۆر ناخۆشە لە بەغدا خەڵكێك بەناوی كوردەوە دژ بە ویستی هەرێمی كوردستان كار بكات

كاتێك كۆمسیۆن رای گەیاند 433 قەوارە و لایەنی سیاسیان بۆ هەڵبژاردن تۆمار كردووە، دوای دواخستنی پرۆسەكەیش لەوانەیە بگاتە 500 لایەنی سیاسی، بۆیە دروستبوونی ململانێی توندی سیاسی لە عێراق دووپاتكراوەیە و كاریگەری و لێكەوتی تەناهیشی دەبێت، بۆیە پێشبینی دەكرێ چەند مانگی داهاتووی پێش هەڵبژاردن پاكتاوكردنی كاندیدان دروست دەبێت، دۆخەكانی تەناهی و سیاسی و ئابووری عێراق بەرەو خراپییە نەوەك باشی، بوونی چەندان میلیشیا لە عێراق، كە رۆژانە هێرش دەكرێتە سەر بارهەڵگری گواستنەوەی پاڵپشتی لۆجیستی هاوپەیمانان، پێشبینی دەكرێ لە رووی سیاسی و تەناهییەوە بەرەو خراپتر هەنگاو بنێین.

وەك كورد بەگشتی و بەتایبەتی وەك پارتی بە بەراورد بە لایەنە سیاسییەكانی عێراق هەر لە مووسڵەوە تا بەسڕە، ئامادەن بۆ پرۆسەكە، دۆخی هەرێمی كوردستان زۆر باشترە و دۆخی ئێستەی ئابووری و خومەتگوزارییەكانی عێراق، هەرێم بە بەراورد بە ناوچەكانیتری عێراق باشترە و خەڵكی كوردستانیش تێگەیشتووە كە دۆخی هەرێم زۆر لەوەی عێراق باشترە، هەڵبژاردن چەند دوا بكەوێت، بۆ لایەنە سیاسییەكان باشترە، كە ئامادەسازی باشتر دەكات.

لەبارەی ناوچە كێشەلەسەرەكانی سنووری مادەی 140، پێمان باشتربوو هەڵبژاردن لەسەر بنەمای یەكبازنە بوایە، ئەوكات ژمارەی كورسییەكانی كورد زیاتر دەبوو، بەڵام دەبێت مامەڵە لەگەڵ ئەوە بكەین لەسەر زەوی هەیە، وەك پارتی توانیمان بازنەكانی هەڵبژاردن لەو ناوچانە كۆنترۆڵ بكەین و لەو ناوچانەی كوردیان تیادایە، ئەوان كورسییەكان ببەنەوە لەناو پەرلەمان، چاوەڕوان دەكرێ لەم رۆژانە گۆڕانكاری لە یاسای ئەنجوومەنی پارێزگاكان بكرێت، كە لە 10ی تشرینی یەكەم هەردوو هەڵبژاردن لە عێراق ئەنجام بدرێت.

ئێستە لە عێراق رێكخستنی جەماوەری حزبەكانی لەپشتە، دامەزراندن و هەلی كار لای حزبەكانە، بۆیە بەو ژمارە كەمەی خۆپێشاندەری بێلایەن چاوەڕوان ناكرێ بتوانن رووبەڕووی ئەو هەموو لایەنە سیاسی و حزب و میلیشیاكان ببنەوە، واتە پارەی سیاسی و چەكی نایاسایی، پێم وا نییە گۆڕانكارییەك دروست ببێت و بەرانبەر بەوانە بوەستنەوە و ململانێیان لەگەڵدا بكەن، ئەوان رێكخستنیان هەیە، راستە لەوانەیە هەندێك لایەنی نوێی سیاسی سەربكەون، بەڵام بەوشێوەیە و ئەو گۆڕانكارییەی دەیانەوێ ناكرێت.

جێبەجێ نەكردنی رێككەوتنەكە بەهۆی بوونی هەندێك هێزی ناشەرعییە لە میلیشیاكان و هێزی ناعێراقی وەك پەكەكە، شنگال ناوچەیەكی سنوورییە، گرنگییەكی ئابووری و ستراتیجی هەیە و كەوتووەتە سەر سنوورەكانی سووریا، رەنگە نەتوانرێ ئەو هێزانە بەئاسانی و بە رێككەوتن لەوێ دەربچن و دۆسیەی تەناهی رادەستی هێزەكانی عێراق لە پۆلیس بكرێت، بۆیە هێشتا ئەو هێزانە لە شنگالن و قبووڵ ناكەن چۆڵی بكەن، خەڵكی شارەكەیش تا ئەوان لەوێ بن ناگەڕێنەوە، لەلایەن ئەوان هۆكاری بەردەوامیی بۆردمانەكانی توركیان بۆ ناوچەكە، جیا لەوە بەهۆی نەگەڕانەوەیان خەڵكەكە لە دۆخێكی ناڵەباردان لە كەمپەكاندا.

ئەوەی هەیە كێشەیەكی سیاسییە، شاندی هەرێم لە دوایین سەردانیان بۆ بەغدا هاتنە پەرلەمان لەگەڵ فراكسیۆنەكان، هەروەها لەگەڵ حكوومەت كۆبوونەوە و رایان گەیاند كە هەرێم پابەندە بەهەموو بڕیارەكانی بەغدا و ئامادەیە بۆ هەموو هاوكارییەك، بەڵام زۆرێك لە لایەنە سیاسییەكانی عێراق و رەنگە وڵاتانی ناوچەكە و لەناو هەرێمیش چەند كەسێكی ناحەز كە بەداخەوە سەرەڕای ئەوەی هاوبەشن لە نوێنەرایەتی هەرێم، ئەوان رێگرن، چەندان ساڵە بودجەی هەرێم لەلایەن بەغدا بڕدراوە لە 2014ەوە، بۆیە بەداخەوە بۆ ئەو كەسانەی خۆیان بە نوێنەری كورد لە بەغدا دادەنێن، ئێستە دەنگیان خستووەتە پاڵ ناحەز و دوژمنانی كورد دژ بە هەرێم.

لە بەغدا حسێب بۆ یەكدەنگی و یەكهەڵوێستی كورد دەكرێت، بۆیە جێی داخە ئەوانە بە دانی زانیاری هەڵە و پیلانگێڕی هێرش بكەنە سەر حكوومەتی هەرێمی كوردستان، دەبێت بزانن كە هەرێمی كوردستان و هێزی پێشمەرگە تەنیا پارتی نییە، راستە حیسابێكی تایبەتی بۆ پارتی لە بەغدا و لە دنیایش دەكرێت و ئەو خۆی بەنوێنەری كورد دەزانێ و بەناوەوە قسە دەكات، بەڵام ناكرێ تۆ بەناوی كوردەوە لەپشتەوە خەنجەر لە هەرێم و خەڵكەكەی بدەن، لەوكاتەی ئەوان لە هەرێم خۆیان بە هاوبەش دەدانن، لە بەغدا بە ئێمە دەڵێن هەر لە خۆتانن كە زانیاری دەدەن و زانیارییەكانیشیان هەڵەن، كاتێك شاندی كورد هاتە بەغدا و راستییەكانی روون كردەوە، ئەوان گوتیان ئەوە جەماعەتی خۆتانن ئەوە دەڵێن، بۆیە بۆ ئێمە زۆر ناخۆشە لە بەغدا خەڵكێك بەناوی كوردەوە دژ بە ویستی هەرێمی كوردستان كار بكات.