سەرەڕای ئەوەی كە هەڵبژاردنی ئێران هیچ سیمایەكی دیموكراتیكی پێوە نییە، زیاتر وەك نمایشێكی گەورە دێتە بەرچاو، هەر بەپێی ئامارەكانی خۆیان، نزمترین رێژەی بەشداریی هەڵبژاردن لەو خولەدا تۆمار كرا.
ئەمڕۆ میدیای فەرمی ئێران ئاشكرای كرد، ئیبراهیم رەئیسی زۆرترین دەنگی بەدەست هێناوە و دەبێتە سەرۆك كۆماری نوێی ئێران. ئامارەكان ئاماژە بەوە دەكەن 28 ملیۆن و 600 هەزار كەس بەشدارییان كردووە، لە سەرووی 85 ملیۆن كەس لە دانیشتووانی ئێران، كەمتر لە 60 ملیۆن كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و ئەگەر هەر ئامارەكەی حكوومەتی ئێران بكرێتە پێوەر، ئەوا بۆمان دەردەكەوێت رێژەی بەشداری خوارووی 50%یە و ئەمەش بە كەمترین رێژەی بەشداری لە مێژووی كۆماری ئیسلامیی ئێران هەژمار دەكرێت.
ئەو ئامارانەی لەلایەن ئێران بڵاو دەكرێنەوە، راستەقینە نین
پێوسیتە ئاماژە بەو راستییە بكرێت ئەو ئامارانەی لەلایەن ئێران بڵاو دەكرێنەوە، راستەقینە نین و رێژەی بەشداری زۆر لەوە كەمترە كە خراوەتەڕوو.
هەر خۆی راپرسییەكانی ئێران كە پێش هەڵبژاردن بەڕێوە چوون، ئاماژەیان بەوە كردبوو رێژەی بەشداری خوارووی 34% دەبێت و خێرە لەپڕ رێژەكە بەرز بووەتەوە.
لە ئێران 13 خولی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری بەڕێوە چوون و بەپێی ئامارەكان، زۆرترین رێژەی بەشداری لە ساڵی 2009 تۆمار كراوە كە گەیشتە 85%، هەرچەندە خەڵك لەو هەڵبژاردنە دەنگیان بە میرحوسێن مووسەوی یەكێك لە رێبەرانی بزووتنەوەی سەوز دا، بەڵام دواجار خامنەیی رێبەری ئێران ئەنجامەكەی لە قازانجی مەحموود ئەحمەدینەژاد گۆڕی و مووسەویشی راپێچی گرتووخانە كرد، لەو كاتەوە ماڵەكەی لێ كراوەتە گرتووخانە و بۆی نییە لە فڕنی سەری كۆڵان نانی گەرم بكڕێت.
باڵی نەریتخوازی ئێران بڕیاری دا، چیتر دەرفەتی بەشداری بە ریفۆرمخوازان نەدا
دوای ئەو هەڵبژاردنە باڵی نەریتخوازی ئێران بڕیاری دا، چیتر دەرفەتی بەشداری بە ریفۆرمخوازان نەدا و لە دوو خولی رابردووش كە رۆحانی بووە سەرۆك كۆمار، بەشێك لە ریفۆرمخوازان بۆیە دەنگیان پێدا، بۆ ئەوەی وەك كەسێكی میانڕۆ بتوانێ لانی كەم رێبەرەكانیان ئازاد بكات، بەڵام ئەویش هیچی پێ نەكرا.
لە سیستمی كۆماری ئیسلامیی ئێراندا سەرۆك كۆمار دەسەڵاتی زۆری نییە، ئەوەی قسەی یەكەم و كۆتایی دەكات رێبەرە كە خۆی بە نوێنەری خوا لەسەر زەوی هەژمار كردووە.
خەڵكی ئێران ئیتر بە تەواوی لە ریفۆرمخوازان و میانڕۆكانیش نائومێد بوون، زۆرینەیان بڕیاریان دا چیتر بەشداری لە هەڵبژاردن نەكەن .
بەگوێرەی
بی بی سی، رێژەی بەشداری هەڵبژاردن لە ئێران لە ماوەی سەر جەم خولەكانی پێشتر بەم شێوەیە بووە:
خولی یەكەم: رێژەی بەشداری 69.9%
خولی دووەم: 64.2%
خولی سێیەم: 74.3%
خولی چوارەم: 54.8%
خولی پێنجەم: 54.6%
خولی شەشەم: 50.7%
خولی حەوتەم: 79.9%
خولی هەشتەم: 67.8%
خولی نۆیەم: 59.8%
خولی دەیەم: 85%
یازدەیەم: 72.7%
دوازدەیەم: 73.1%
یەكەم هەڵبژاردنی ئێران لە ساڵی 1979 بەڕێوە چوو كە ئەبولحەسەن بەنی سەدر زۆرترین دەنگی مسۆگەر كرد. جگە لە خولی سێزدەیەم یان ئەم خولەی دوێنی بەڕێوە چوو، كەمترین رێژەی بەشداری بۆ خولی شەشەم دەگەڕێتەوە كە رێژەكە 50.6% بوو، هاشمی رەفسنجانی بۆ جاری دووەم بە سەرۆك كۆماری ئێران هاتە هەڵبژاردن.
سێیەم كەمترین رێژەی بەشداری لە مێژووی ئێران بۆ خولی چوارەم دەگەڕێتەوە، كاتێك خامنەیی رێبەری ئێستەی كۆماری ئیسلامی بۆ جاری دووەم خۆی پاڵاوت و رێژەی بەشداری لە هەڵبژاردن گەیشتە 54.8%.
لەو وڵاتە هیچ واتایەك بۆ هەڵبژاردن نەماوەتەوە
زۆربەی هەڵبژاردنەكانی ئێران شانۆ بوون و لەو وڵاتە هیچ واتایەك بۆ هەڵبژاردن نەماوەتەوە، ئامانجی كۆماری ئیسلامی هاوشێوەی وڵاتە دیكتاتۆرەكانی تر ئەوەیە، بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بڵێت لەو وڵاتە دیموكراسی هەیە و هەڵبژێردراوی خەڵكن.
ئۆپۆزسیۆنی ئێران بە كورد و فارس و نەتەوەكانی تر پێشبینی ئەوەیان كردبوو ئەم هەڵبژاردنە ساردترین خولی هەڵبژاردنی ئەو وڵاتە بێت، چونكە بەیەكەوە بایكۆتیان كردبوو. ئەوان پێیان وایە هەڵبژاردنەكە واتایەكی تری هەیە، ئەویش ئەوەیە خەڵك بە نەچوونە سەر سندووقەكانی دەنگدان، گوتیان چیتر باوەڕیان بە كۆماری ئیسلامیی ئێران نییە و بە هەموو شێوەیەك رەتی دەكەنەوە.
هەموو كەسێك دەیزانی نمایشەكە بۆ ئەوەیە بەو ئەنجامە كۆتایی بێت.
ئەوە كابرایەی ئێستە وەك براوەی هەڵبژاردن راگەیەنراوە، راستییەكەی هەموو كەسێك دەیزانی نمایشەكە بۆ ئەوەیە بەو ئەنجامە كۆتایی بێت. خامنەیی خۆی رای لەسەر ئەوەبوو رەئیسی ببێتە سەرۆك كۆماری ئێران كە كەسێكی زۆر توندڕەوە، دەستی لە سەركوت و زەبر و زەنگ و لەسێدارەدانی چالاكانی سیاسی و خۆپێشاندەراندا هەبووە، لە ماوەی دەسەڵاتیشیدا دەبێ چاوەڕیی ستەم و زەبروزەنگی زیاتری لێ بكرێت.