دەوڵەمەندەكان بۆچی پارە بە رێكخراوە خێرخوازییەكان دەبەخشن؟

هەموو شەریعەتە ئاسمانی و زەوینی و بەها مرۆییەكان، رێزی تایبەت بۆ كاری خێرخوازی دادەنێن، هەستی خێرخوازی لەگەڵ دروستبوونی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتییەوە هەیە، كاتێك مرۆڤەكان هاوشانی یەكتر دەبن و یارمەتی مایەكی و ماناكیی یەكتر دەدەن، لەگەڵ ئەو گۆڕانكارییە گەورەی بەسەر مرۆڤایەتیدا هات، كاری خێرخوازی لەسەر ئاستی تاكەكەسییەوە هاتە دەر و چووە ناو ئاستی رێكخراوەیی و كۆمەڵەیی، بەڵام دەوڵەمەندی و هەژاری هەر ماوە و رەنگە مەودای نێوانیان زیاتریش بووبێت، رەنگە بپرسیت هەژار سوودمەندە، بەڵام دەوڵەمەندەكان بۆچی پارە دەبەخشنە رێكخراوە خێرخوازییەكان؟

كەسانێك وای بۆ دەچن دەوڵەمەندەكان دەستكراوەترین و خێرخوازترین مرۆڤەكانن، چونكە ئەوان بە بەردەوام پارە و یارمەتی دەبەخشنە كەسانی تر، هاوكات كەسانیتر هەن وای نابینن، رەنگە ئەو پرسیارە بكرێت، ئەوان بۆچی پارە دەبەخشنە رێكخراوە خێرخوازییەكان؟، نموونەكان زۆرن، وارین بافیت، شەشەم دەوڵەمەندترین پیاو لە دنیا، 100 ملیۆن دۆلار دەبەخشێت و بیل گیتس، دامەزرێنتەری كۆمپانیای مایكرۆسۆفت، خۆی خاوەنی دامەزراوەیەكی خێرخوازییە و ملیۆنان دۆلاری بۆ رووبەڕووبوونەوەی نەخۆشییە پەتاییەكان لە وڵاتانی هەژار تەرخان كردووە، چارلز مۆنگۆ، وەبەرهێنەری ئەمەریكی كە سەرمایەكی 2.2 ملیار دۆلارە، لە تەمەنی 97 ساڵیدا بڕیاری دا  200 ملیۆن دۆلار بۆ دروستكردنی بەشی ناوخۆیی لە زانكۆی كالیفۆرنیا ببەخشێت، جیا لە پاڵپشتیكردنی بەردەوامی بۆ كاروباری زانكۆكان و چالاكییە زانستییەكانیان. 

ئاژانسی "بلومبێرگ"ی ئەمەریكی لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا دەڵێت، لە ئەمەریكا ئەگەر پارە ببەخشیتە كۆمەڵەیەكی خێرخوازی، ئەو پارەیە لە باجەكانی سەرت دەبڕدرێت، واتە باجی ئەو پارەیە نادەیت كە بەخشرایە، راپۆرتەكە ئاماژە بەوە دەكات لە ئەمەریكا دەتوانرێت لە رێگەی بەخشینی پارە بۆ كاری خێرخوازی خۆت لە دانی باج بدزیتەوە، ئەو كارە بەشێوەیەك لە شێوەكان زیاتر بە دەوڵەمەندەكان پێوەست كراوە، كاتێك یاسایەك بۆ لێبڕینی باج لە پارەی خێرخوازی هەیە، بەڵام ئەو لێبڕینە بەشێوەیەكە كە ئەوانەی داهاتیان كەمە سوودی لێ نابینن.

دەوڵەمەندەكان وایان بینی كە بەخشینی بەشێك لە پارەكانیان، باجی سەر ئەو پارانەیان بۆ دەگەڕێتەوە كە زیاترە لەوەی لێوەی قازانج دەكەن ئەگەر نەیبەخشن

بەپێی گۆڤاری " Business History Review "ی ئەمەریكی، لە ماوەی 100 ساڵی رابردوو ئەو لێبڕینەی باج لەسەر كاری خێرخوازی زیاتر بۆ سوودی دەوڵەمەندەكان بووە، لەوكاتەی یاساكە بەمەبەستی خومەتگەیاندن بە هەژار و بێوەژن و منداڵانی بێ دایك و باوك و یارمەتیدانی نەخۆشخانەكان و زانكۆ و كتێبخانە و هیتریش بوو، بە پارەیەك لە دەوڵەمەنەدەكان وەردەگیرێت نەوەك لەسەر ئەستۆی دەوڵەت بێت، لەوكاتەی دەوڵەمەندەكان سوودی ئەوە دەكەن كە باجیان لەسەر كەم دەبێتەوە. 

لەلایەكی تر دەوڵەمەندەكان وایان بینی كە بەخشینی بەشێك لە پارەكانیان، باجی سەر ئەو پارانەیان بۆ دەگەڕێتەوە كە زیاترە لەوەی لێوەی قازانج دەكەن ئەگەر نەیبەخشن، بەتایبەتی رێژەكەی لە 1917 لە 15%وە بۆ 30% لە 1945 زیادی كرد، كە ئەوەیش لە توانای كەسانی ئاسایی نییە ئەو رێژە گەورەی پارەكانیان بۆ كاری خێرخوازی ببەخشن، بەپێچەوانەی دەوڵەمەندەكان كە سامانێكی زیاتریان لە داهاتی ساڵانەیان هەیە، تا ئاستی 60%ی داهاتیان، وەك "سی ئێن بی سی"ی ئەمەریكی باسی كردووە.

هاوكات گۆڕانكاری بەسەر یاسای باج هات، كە لێبڕینی باج بە مەبەستنی كاری خێرخوازی لە ئەمەریكییە ئاساییەكانی بەزەحمەت كرد، لە 1943، واتە ساڵێك پێش گۆڕانكارییەكە، 75%ی خێزانەئەمەریكییە ئاساییەكان دەیانتوانی بەو ناوە لە باج ببەخشرێن، بەڵام بەو پێیەی 25%كەی تربە تەواوەتی باجی خۆیان ئاشكرا نەكرد، بۆیە هەموو ئەمەریكییەكان یاساكە دەیانی گرتەوە و لە باج دەبەخشران.  

لە 1944 یاساكە گۆڕا و 14%ی ئەمەریكییەكان دەیانتوانی سوود لە یاساكە بكەن، بۆیە ماڵپەڕی " The Conversation "ی ئەمەریكی ئاماژەی كردووە بەپێی ئەو سیستمە باجەی ئێستە لە ئەمەریكا هەیە دەكرێ لێخۆشبوون لە باج لە جیف بیزووس بە رێژەی 390 ملیۆن دۆلار بۆ هەر ملیارێك دۆلار بیبەخشێت بكرێت، لەوكاتەی هاووڵاتییەكی ئاسایی ئەگەر 100 دۆلار ببەخشێت هیچ لێخۆشبوونی بۆ نییە.

راپۆرتەكە روونی كردەوە، دەوڵەمەندەكان حەزیان لە بەخشینی پارەكانیان بەو پڕۆژانەی كە زیان بە قازانجی كۆتاییان ناگەیەنێت، جیا لەوە ئەوان خۆیان بڕیار دەدەن ئەو ملیۆنان دۆلارەی دەیبەخشن بۆ چی بەكاربێت، بۆیە ئەوان رێگەیشان پێ دەدرێت، بەشداری لە چارەسەری كێشەكانی دنیا بكەن وەك كەمكردنەوەی هەژاری و گرنگیدان بە فێركردن.