توركیا لە ناوچە كوردییەكانی سووریا بە نیازی چییە؟

یەكێك لە سیاسەت و ئامرازەكانی توركیا بۆ سەپاندنی هەژموونی خۆی لە ناوچەكە دەستوەردانی سەربازی و گۆڕینی دیمۆگرافییە، ئەو توانویەتی چەند ئامرازێك وەك پاساو بۆ خۆی دروست بكات و بەو هۆیەوە دەستوەردان بكات، لەوانە بوونی پەكەكە و گرووپەكانی پاڵپشتیان دەكات، وەك لە سووریا و عێراق، لە سووریا توانی بە پاساوی پەیدە و هەسەدەوە چەندان ناوچە لە دوو ئۆپراسیۆنی سەربازی داگیر بكات، ئێستەیش دەیەوێ گۆڕانكارییەكی گەورەی دیمۆگرافی لە ناوچەكە دروست بكات.

بەم دواییە ئەنقەرە پڕۆژەیەكی بۆ گەڕاندنەوەی ملیۆنێك ئاوارەی سووریا لەسەر خاكەكە بۆ ناوچەكانی باكوری سووریا كە لە ژێر دەسەڵاتی خۆی و گرووپە چەكدارەكانی پاڵپشتیان دەكات، راگەیاند، لەوانەیش بۆ ناوچە كودییەكان، ئەوەیش مەترسییەكی گەورەی بە ئەنجامدانی گۆڕانكاریی دیمۆگرافی لە ناوچەكە دروست كردووە، هەفتەی رابردوو بەڕێوەبەرایەتی خۆسەری لە بەیاننامەیەكدا ئەو پڕۆژەی بە گۆڕانكاریی دیمۆگرافی لەقەڵەم دا.

لە سەرەتای ئەم مانگەدا رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا رای گەیاند كە وڵاتەكەی پڕۆژەیەكی نوێی هەیە بۆ گەڕاندنەوەی خۆویستانەی ملیۆنێك ئاوارەی سووری كە ئێستە لە توركیا دەژین، پڕۆژەكە گەڕاندنەوەی ئەوان بۆ 13 ناوچە دەگرێتەوە لەوانە ئیعزاز و جەرابلس و ئەلباب و گرێ سپی و سەرێ كانی، ئەوەیش بە هاوكاری ئەنجوومەنە خوێجێتییەكانی ئەو ناوچانە.  

محەمەد سەعید وادی، ئەندامی لیژنەی ناوەندی پارتی دیموكراتی كوردستان لە سووریا، كە گەورەترین پارتی ئەنجوومەنی نیشتمانی سووریایە گوتی، وەك كورد ئەو پڕۆژەی توركیا رەت دەكەینەوە كە گۆڕانكاری دیمۆگرافییە لە ناوچەكە و بە مەترسیدارتر لە پڕۆژەی پشتێنەی عەرەبی دادەنێین، كە پێشتر حزبی بەعسی سووریا لە ناوچە كوردییەكان جێبەجێی كرد، بەتایبەتی دوای راگواستنی ژمارەیەكی زۆری هاووڵاتییانی كورد لە ناوچەكانیان دێت بەهۆی ئۆپراسیۆنەكانی سوپای توركیا، كە تا ئێستە ناتوانن بۆ ناوچەكانیان بگەڕێنەوە.  

روونی كردەوە، ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد لە سووریا ئەو پڕۆژەی توركیا رەت دەكاتەوە و داوای گەڕانەوەی ئاوارەكانی سورویا لە توركیا بۆ ناوچە رەسەنەكانی خۆیان دەكات نەك ناوچەی تر، ئاشكرای كرد كە توركیا ئەو پڕۆژەی بە هاوئاهەنگی لەگەڵ رژێمی سووریا خستووەتە روو و بەڕێوەبەری خۆسەری كوردیش لەو پڕۆژەیەدا تێوەگلاوە یان رەزامەندییەكی ژێراوژێری لەسەر هەیە، چونكە پێوەندی تەناهی لە نێوان بەڕێوەبەرێتییەكە و توركیادا هەیە.

فەرید سەعدوون، كەسایەتی ئەكادیمی كورد لەو بارەوە دەڵێت، پڕۆژەكەی توركیا بە جێنشینكردنی ملیۆنێك ئاوارەی سووریا لەسەر پشتێنەی سنووری باكوری رۆژهەڵاتی سووریا لەگەڵ توركیا، كارێكی ئاسان نییە، چونكە چەندان بەربەست لە بەردەم پڕۆژەكەدا هەن و جێبەجێكردنی پێویستی بە چەند ساڵێك هەیە نەوەك چەند مانگ. 

ئەو كەسایەتییە ئەكادیمییە دەڵێت، جێبەجێكردنی ئەو پڕۆژەی توركیا پێویستی بە سازانی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی هەیە كە ئێستە ئەوە بوونی نییە، بەتایبەتی كاتێك ناوچەكانی باكوری رۆژهەڵاتی سووریا لە ژێر دەسەڵاتی ئەمەریكادایە و جێبەجێكردنی پڕۆژەیەكی لەو شێوەیە پێویستی بە رەزامەندی ئەمەریكا هەیە، بۆ مسۆگەری ئەوەی هەسەدە بەربەستی بۆ دروست نەكات.

سەعدوون روونی كردەوە، چەندان بەربەستی تر لەبەردەم پڕۆژەكەی توركیا هەن لەوانە هەڵوێستی ئاوارەكانی سووریا خۆیان، چونكە رەنگە هەندێكیان چوون بۆ ئەو ناوچانە قبووڵ نەكەن، جیا لە هەڵوێستی خەڵكی ئەو ناوچانە كە رەتی دەكەنەوە ئەو ئاوارانە بێننە ناوچەكانیان و لەوێ جێنشینیان بكەن، بۆیە ئەگەری هەیە دۆخەكە بگاتە رووبەڕووبوونەوەی ئەوان لەگەڵ یەكتر. 

ئەو كەسایەتییە ئەكادیمییە پرسیاری ئەوەی ورووژاند ئاخۆ داهات و سەرچاوە ئابوورییەكانی ئەو ناوچەیە كە تا قووڵایی 30 كیلۆمەترە، بەپێی رێككەوتنێكی پێشوو لە نێوان توركیا و رووسیا و هەسەدە، بەشی نیشتەجێكردنی ملیۆنێك كەسی تر دەكات، بەتایبەتی كاتێك ئەو ناوچانە خۆیان لە تەنگژەیەكی سەختی بژێویدان، بۆیە ئەوانە هەڕەشەی برسیەتی لە تەواوی دانیشتووانی ناوچەكە دەكەن، دووپاتی كردەوە، ئەمڕۆ لەبەردەم دۆخێكی نوێداین كە رەنگە كێشەی نوێ سەر هەڵبدات، بە شێوەیەك لەبری ئەوەی پڕۆژەكە ببێتە بەشێك لە چارەسەری بە گەڕاندنەوەی ئەو ئاوارانە بۆ زێدی خۆیان، دەبێتە مایەی ئاڵۆزتربوونی كێشەكە.   

ئەو پڕۆژەی توركیا تەنیا كێشە و هەڕەشە بۆ سەر كورد دروست ناكات، بەڵكو بۆ تەواوی پێكهاتەكانی تریشە، لەو ناوەدا جۆرجێت برسۆمۆ، بەرپرسی یەكێتی ژنانی سریانی لە میانی رێپێوانێكی ناڕەزایەتی لە قامیشلۆ رای گەیاند، توركیا كار لەسەر پڕۆژەیەكی جێنشینكردنی نوێ دەكات كە لە داگیركاری ناوچەكە مەترسیدارترە و مەبەست لێی بەتورككردنی ئەو ناوچانەیە.