نووسەرێكی ئەمەریكی وەڵامی ئەو كەسانە دەداتەوە كە باس لەوە دەكەن دەوڵەتی داهاتووی كوردستان، شكستخواردوو دەبێ. ئەو دەپرسێ بۆچی ئەوانە بەغدا نابینن لە هەموو ڕوویەكەوە شكستی هێناوە؟، ئەگەر كوردستان شكستخواردووە بۆچی بیانییەكان ناچنە بەغدا و نەجەف و بەسرە بمێننەوە و بۆچی هەر ڕوو لە كوردستان دەكەن؟ دووپاتیشی دەكاتەوە كە ئەوەی شكستی خواردووە دەوڵەتی عێراقە نەك كوردستان، بەپێچەوانەوە دەوڵەتی كوردستان سەركەوتوو و ئارام و ئابوورییەكی بەهێزی ناوچەكە دەبێت.
"سێس فرانتزمان" نووسەر و ڕۆژنامەنووسی ئەمەریكایی كە ماوەیەك بۆ ڕووماڵی تێكشكاندنی تیرۆریستان لەسەر دەستی پێشمەرگەكانی كوردستان لە سەنگەرەكانی شەڕ بووە، لە وتارێكدا لەژێر ناونیشانی "كوردستان دەوڵەتێكی شكستخواردوو نابێ" دەڵێ، وتارێك لە میدیاكان بڵاو بووەتەوە باس لەوە دەكات كاتێك دەوڵەتی كوردستان ڕادەگەیەنرێت، دەوڵەتێكی "شكستخواردوو" دەبێت و زۆر بە نەرێنی باس لە دەوڵەتی كوردستان كراوە، لە كاتێكدا نووسەری وتارەكە، بەهیچ شێوەیەك ئاماژە بە ڕاستییەكە ناكات كە ئەوە دەوڵەتی عێراقە بە تەواوی شكستی خواردووە نەك كوردستان. بەشێك لە بەرهەڵستكارانی دەوڵەتی كوردستان لە عێراق دەیانەوێ هەمیشە وا وێنا بكەن كە دەوڵەتی كوردستان مانای ئیسرائیلی دووەم و دامەزراندنی دەوڵەتەكە چەقۆدانە لە یەكێتیی نیشتمانیی عەرەبی. ئێستە دۆخەكە جیاوازە، ئەوانە هەمووی بیانوون بۆ ڕێگری لە مافی كورد و گەیشتنی بەسەربەخۆیی، كاتێك ئەمەریكا لە 1776 سەربەخۆی خۆی ڕاگەیاند ئابوورییەكی داتەپیو و شكستخواردووی هەبوو، لەگەڵ ژمارەیەكی زۆر هێزی میلیشیا، لەسەر پرسی ئاو و ناكۆكییەكانیش، كوردستان لە عێراقیش جیا نەبێتەوە، ئەو كێشەیەی لەگەڵ ئێران هەر دەبێ كە بە گرتنەوەی ئاو ئێران زیان بە كوردستان دەگەیەنێ.
بە هەموو مانایەك عێراق دەوڵەتێكی شكستخواردووە، لە سەردەمی سەدام كۆمەڵكوژی ئەنجام درا، لە دوای 2003 لەلایەن شیعەكانەوە تاوانی گەورە ئەنجام درا، داعش بەهەمانشێوە و ئێستەیش میلیشیاكانی شیعە شێوەی دەوڵەتیان بە عێراق نەهێشتووە، دواتر عەرەبە سوننەكان لە ترسی كۆمەڵكوژی و تاوانەكانی میلیشیاكانی شیعە ناوچەكانیان دووبارە جێ هێشتەوە و هەڵاتنە كوردستان. جیا لە عەرەبی سوننە پێكهاتە ئاینی و مەزەوییەكانی تریش هەمان ڕێگەیان گرتەبەر، لە هەولێر كەنیسەكان بنیات دەنرێن و پێكەوەژیان هەیە، لە بەغدا و مووسڵ و بەسڕە ڕۆژ دوای ڕۆژ دەتەقێنرێنەوە و وێران دەكرێن و چۆڵ دەكرێن.
كوردستان شوێنێكی نموونەیی و خەیاڵی نییە، بەڵام لە هەر ڕەگەز و بیروباوەڕ و ئاینێك بیت، دەتوانی بە ئاسانی لەسەر شەقامەكان و لە كەشێكی ئارام پیاسە بكەیت، بۆیە بە بەراورد لەگەڵ عێراق شوێنێكی زۆر ئارام و پڕ لە ئاسایش و ئەمانە و بەتەواوی لێبوردەیی باڵی بەسەر كۆمەڵگەدا كێشاوە لە كاتێكدا لەناو كۆمەڵگەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست حاڵەتی هاوشێوە بەدی ناكرێ. ئێران كۆمەڵگەیەكی ئاینی توندڕۆی هەیە و عێراقیش خەریكە بە هەمانشێوەی لێ دێت، وڵاتانی تریش كۆمەڵگەیەكی سوننەی توندڕۆن، بەڵام كوردستان بەتەواوی جیایە لەو وڵاتانە. هەولێر نە بەغدا و دیمەشقە نە تاران كە لە شەقامی ئەو پایتەختانە لەسەر ئاین و ناسنامە و باوەڕت دەڕفێنرێیت و دەكوژرێیت، گەشتیاران لە وڵاتانەوە ڕوو لە كوردستان دەكەن، ئەگەر كوردستان وەك لیبیا شكستخواردوو بێ، بۆچی خەڵك ڕووی تێ دەكەن؟.
سێس فرانتزمان هێمای بۆ ئەوەش كردووە، بە ملیۆنان ئاوارە لە ناوخۆ و لە سووریا ڕوویان لە كوردستان كرد، ئەمانە بوونە كۆسپ بۆ سەر ئابووریی كوردستان، بەڵام پرسیار ئەوەیە بۆچی بۆ كوردستان ڕا دەكەن؟ هەر خەڵكی ئاسایی نا، بەڵكو سەرمایەداران لە سووریا و ئێرانەوە پارەكانیان بۆ كوردستان دەگوێزنەوە و لەوێ سەرمایەگوزاری و وەبەرهێنان دەكەن، ئەمانە بەڵگەن كە كوردستان سەركەوتووترینی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە نەك شكستخواردوو.
بەریتانی و فڕەنسییەكان لە دووبارە داڕشتنەوەی نەخشەی ناوچەكە 100 ساڵ پێش ئێستە و بەگوێرەی ڕێككەوتنی سایكس-پیكۆت ڕێگرییان لە گەیشتنی كوردەكان بە مافی خۆیان كرد، بەڵام ئێستە دوای 100 ساڵ پاش جینۆسایدی كورد لەلایەن سەدام و داعشەوە، ئایا كاتی نەهاتووە ڕێگەیان پێ بدرێ هەمان ئەو مافەیان هەبێ كە بە گەلانی تری ناوچەكە و دنیا ڕەوا دەبینرێ؟، بێگومان كۆسۆڤۆ و تەیمووری ڕۆژهەڵات دەوڵەتی نموونەیی نین، فڕەنساش دوای شۆڕشی فڕەنسی و ئەمەریكاش لە دوای 1776 كە دەوڵەتی خۆیان ڕاگەیاند، دەوڵەتی هاوشێوەی جیهانی سێیەمی ئێستە بوون و نموونەیی نەبوون، ئەوە مانای ئەوەیە، ناكرێ بەهۆی ئەوەی زۆر پێشكەوتوو و هاوشێوەی وڵاتانی جیهانی یەكەم نین، ئەو مافەیان لێ زەوت بكرێ.
زۆر لە وڵاتانی ئەفریقا ئێستە لە دۆخێكی زۆر خراپدان، بەڵام هیچ كات قبووڵیان نەكرد بە ژێردەستەیی بمێننەوە و نەشبوون بە دەوڵەتی نموونەیی، بۆیە لۆژیكی ئەوەی كوردستان ڕووبەڕووی مەترسی دەبێتەوە و نابێ سەربەخۆیی ڕابگەیەنێ، هەڵەیە. بەگشتی كوردستان تووشی شەش تەنگژە دەبێتەوە كە زاڵبوون بەسەریاندا قورس نییە، لە كاتێكدا زۆر لەو وڵاتانەی دنیای ئێستەیش بەشێك لەو تەنگژانەیان هەیە و بەهیچ شێوەیەكیش بە شكستخواردوو ناویان نابرێت.
تەنگژەكان بریتین لەمانەی خوارەوە كە دەتوانرێ زۆر ئاسایی چارەسەر بكرێن و بەسەریدا زاڵ بن.
یەكەم: تەنگژەی ئاو، كوردستان دەتوانن بەسەر ململانێكانی ئاو زاڵ بن لە ڕێی دانوستاندنەوە، چونكە كوردستانیش سەرچاوەیەكی ئاوی زۆری هەیە و یەكجار هەژار و بێ ئاو نییە تا بە تەواوی بێ ئاو بێت.
دووەم: كێشەی سنوور كە ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان دەگرێتەوە لە شنگالەوە تا كەركووك و خورماتوو و خانەقین، دەكرێ بە ڕێگەیەكی ئاشتییانە و دیواری ئاشتی لێ دروست بكرێ، وەك ئەوەی لە ئێرلەندای باكور دروست كراوە، ئەزموونێكی هاوشێوە دەتوانرێ لە نێواو عێراق و كوردستان دروست بكرێ، ئەمەش ڕێگری دەكات لە ململانێ و ئاڵۆزی لە نێوان عێراق و كوردستانی سەربەخۆ و بەم هەنگاوە كێشەیەكی زۆر گەورە بە ئاسانی دێتە چا‌رەسەركردن.
سێیەم: گەندەڵی و واستەكاری، یەكێكە لە ڕاستییەكان كە لە وڵاتانی ناوچەكە بە تەواوی گەشەی كردووە "گەندەڵی و خزمێنە و واستەكاری" بەربڵاوە و كۆمەڵگەكانی تەنیوە، ئەمە تەنیا شتێك نییە تایبەت و تەنیا لە كوردستان هەبێ، هیچ كەسیش ناتوانێ گەرەنتی بكات لە داهاتوودا ئەو گرەنتییە زۆرتر دەبێ و گەورەتر دەبێ، بەپێچەوانەوە كێ گرەو لەسەر پرسێكی لەو شێوەیە دەكات، ئەمە داهاتوو دەیسەلمێنێ، ئەزموونی میسر و ئوردن لەوبارەوە ڕوونن.
چوارەم: هاووڵاتی، ئەمڕۆ كوردەكانی عێراق بەهۆی پاسپۆرتی عێراقی، بەهیچ شێوەیەك لە هیچ شتێك سوودمەند نابن، بەهۆی ئەوەی دەوڵەتی عێراق لە هەموو ڕوویەكەوە شكستی خواردووە و لە وڵاتانی دنیاوە بە تەواوی پەراوێز خراوە، چونكە ڕیزبەندی "زۆرترین خراپییەكانی" لە سەرجەم سێكتەرەكانی حوكمڕانی باش و دەوڵەتی یاسا، تۆمار كردووە.
پێنجەم: پێشمەرگە، ناتوانین بڵێین سوپایەكی تۆكمە و تەواوە، بەڵام ئەگەر بەراوردی بكەین بە سوپای عێراق، ئەو زۆر بەهێزتر و ڕێكتر و یەكگرتووترن، سوپای ئەمەریكا دوای ئەو ملیاران دۆلارەی ئەمەریكا لەدوای 2003 لە دروستكردنەوەی خەرجی كرد، كەچی لە 2014 سوپاكە لە بەردەم داعش كەوتە سەر ئەژنۆ، بەپێچەوانەوە پێشمەرگە ڕووبەڕووی داعش بووەوە و هەزاران كەسی بێتاوانی لە دەست دڕندەیی تیرۆریستان ڕزگار كرد، ئەوە ڕاستە پێشمەرگە سۆزی بۆ حزبەكانی وەك پارتی و یەكێتی هەیە، بەڵام حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە كردەیی كاری كردووە بۆ یەكخستنەوە و ڕێكخستنەوەیان، ئەزموونی وڵاتان پێشتر بە هەمانشێوە بوو، توركیا چۆن لە ساڵانی 1920 كۆمەڵێك هێزی هەبوو و دواتر ڕێكی خستنەوە، ئیسرائیل بە هەمانشێوە، چین و نموونەیی تریش زۆرن، ئێستەیش لەلایەن هاوپەیمانانەوە بنكەی مەشق و ڕاهێنانی كوردستان لە نزیك هەولێر و دهۆك كراونەتەوە و پێشمەرگە بە مەشقی زۆر پێشكەوتوو ڕادەهێنرێت.
شەشەم: دوای سەربەخۆبوونی كوردستان كێشەی لەگەڵ دراوسێكان بۆ دروست دەبێ، دەگوترێ دەبێتە گۆڕەپانی جەنگی بە وەكالەت، بەڵام ئەمە ئەستەمە كوردستان بگرێتەوە، هەرچەند بۆ وڵاتانی تری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆر كارێكی ئاسایی و ئەگەرێكی كراوەیە، چونكە ئەوەی لە عێراق و سووریا و لبنان و شوێنەكانی تر بە وەكالەت دەجەنگن، شەڕی مەزەوی سوننە و شیعە دەكەن، بەڵام كوردستان باوەڕی ئاینی هێندە توند نییە و ناكۆكی مەزەوی و ئاینیی تێدا دیار نییە، تا وڵاتان ئەو ناكۆكییانە قووڵ بكەنەوە و جەنگ بۆ كوردستان بگوازنەوە، وەك "دەوڵەتێكی پترۆلی" خاوەن پێگە دەبێ لە ناوچەكە هەرچەند ئێران بەرهەڵستكاری دەبێ، بەڵام ئەمە نابێتە هۆی ئەوەی ئاڵۆزی دروست ببێ، بەڵكو ئێران ناچارە مامەڵە لەگەڵ واقیعەكە بكات.
جگەلەوە، سەركردایەتیی كوردستان بەهێزتر دەبێ و دیموكراتی باشتر پەرە دەستێنێ، زۆرێك لە وڵاتان بەر لە سەربەخۆیی و دوای سەربەخۆییش شەڕی ناوخۆیییان تێدا هەبووە، وەك ئەوەی لە ئێرلەندا ڕووی دا، یان لە ئەمەریكا كە 620 هەزار كوژراوی لێ كەوتەوە، ڕووسیا و ئیسپانیا و فڕەنسا ماوەی دوو سەدە بەردەوام لە جەنگی خوێناویی ناوخۆییدا بوون، بەڵام كوردەكان ئەمەیان تەواو كردووە و دیموكراسی بە تەواوی تێیدا پەرە دەسێنێت.
ئەو نووسەرە ئەمەریكییە لە بەشێكی تری وتارەكەیدا ئەوە دەخاتە ڕوو كە ئەگەر كوردستان دەوڵەتێكی شكستخواردوو دەبێ، بۆچی ئێستە گەشتیاری بیانیی دەچنە هەولێر و هیچ كات ڕوو لە نەجەف و فەلووجە و بەسرە و بەغدا ناكەن؟ ئەوان تەنیا بۆ هەولێر و سلێمانی بە فڕۆكە دەفڕن و هیچ كات ڕوو لە بەغدا ناكەن.
ئەو ڕۆژنامەنووسانەی لەسەر شكستخواردوویی كوردستان دەنووسن، با ئەوكاتەی لە عێراقن بۆ ڕووماڵی جەنگی مووسڵ، بۆ خەوتن و مانەوە نەگەڕێنەوە بۆ هەولێر و بچنە ناوچەكانی ژێردەستی حكوومەتی عێراق، مادام عێراق بە سەركەوتوو و كوردستان بەشكستخواردوو ناو دەبەن، بۆیە ئەوانە هەمووی پێچەوانەوەیە، كوردستان ناوچەیەكی سەركەوتوو و پڕچێژ و ئارامە و بنكەی سەرەكیی بازرگانی و ئابووری و ڕێكخراوە مەدەنی و مرۆیییە نێودەوڵەتییەكان و وڵاتانی ڕۆژئاوایە و ڕۆژنامەنووسانی هەموو كەناڵەكانی دنیا بەوێدا تێپەڕ دەبن بۆ ڕووماڵی جەنگی داعش، ئەگەر ئەوان شكستیان خواردووە، بۆچی ئەو ڕێكخراوە نێودەوڵەتییانە و ڕۆژنامەنووسە بیانییانە ناچن لە ڕومادییەوە ڕووماڵی شەڕ بكەن؟
بە هەموو پێوەرەكان و ئەوانەی باسمان كرد، كوردستان دەوڵەتێكی سەركەوتوو دەبێ و پێگەیەكی گرنگی ئارامی و ئاسایش دەبێ لە ناوچەكە و بە وردیش كار لەسەر باشكردنی ژێرخانی وڵاتەكە دەكرێ، فڕۆكەخانەی تا ئاستێك باشی هەیە، سەنتەری بازرگانی ناوچەكەیە و سەرەڕای ئەوەی گەردەلوولی داعش ڕووی تێ كردن و ئاوارەی زۆر چووە كوردستان و بودجەی بڕا، بەڵام نەكەوتووە و وردە وردە ئابوورییەكەی بەرەو هەڵسانەوە و جێگیری تەواو دەڕواتەوە. بۆیە پێویستە وڵاتانی ڕۆژئاوا پێشوازی لە وڵاتێكی لەم چەشنە بكەن كە تەواو پێچەوانەی وڵاتانی تری ناوچەكە هەنگاو دەنێت.
سێس فرانتزمان دەنووسێ، ناكرێ كوردستان بە هۆڵەندا بەراورد بكەین، كوردستان لە ئەوروپا نییە، بەڵكو دەبێ بە وڵاتانی ناوچەكە و دەوروبەری بەرواردی بكەین، وەك دوبەی و ئیمارات دەوڵەمەند نییە، بەڵام لە باشترین حاڵەتدایە بە بەراورد بە عێراق و وڵاتانی دەوروبەری، ئەوان دەبێ وەك كیوبیك و سكۆتلەندا و كۆسۆڤۆ ڕێز لەو مافەیان بگیرێ و دان بە ڕیفراندۆمەكەیان دابنرێت.