نزیكەی 80 ڕۆژ ماوە تا عێراقییەكان بچنە سەر سندووقەكانی دەنگدان و بەشداری لە هەڵبژاردنی خولی نوێی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بكەن، كە تا ئێستەیش وڵاتەكە لە قۆناغێكی ڕاگوزەر و پڕ لە داخوران و گەندەڵی و ناجێگیری دۆخی تەناهیدایە، بەتایبەتی شەڕی قورسی تیرۆریستانی داعش، كە ماوەی سێ ساڵ بەردەوامی هەبوو، لە كۆتادا عێراقییەكان بە زیانی زۆر گەورەی مرۆیی و مادی سەركەوتنیان بەدەست هێنا، ئێستەیش ترسی ساختەكاری لە هەڵبژاردن بەرۆكی عێراقییەكانی گرتووە و هەمووان دووپات لەوە دەكەنەوە، ساختەكاری بە چڕی لە هەڵبژاردن دێتە ئەنجامدان و كڕین و فرۆشتن به كارتی ئهلیكترنی دهنگدان له ئێستهوه دهستی پێ كردووه.
ناوەندە سیاسییەكان و ڕای شەقامی عێراقی ترسی گەورە و زۆریان لە ساختەكاری لە كاتی هەڵبژاردن و یاریكردن بە ئەنجامەكانی لە كاتی پرۆسەی ژماردنی دەنگەكان ناشارنەوە و بە ڕوونی ئەو ترسەیان دەردەخەن، بەتایبەت دوای ئەوەی میلیشیا چەكدارەكان لە ناوچەكان بڵاوەیان پێ كراوە و ناكشێنرێنەوە، ئەمەیش لە ناوچە ڕزگاركراوەكان مەترسی گەورەی دروست كردووە كە دۆسیەی تەناهیی ئەو ناوچانە بە دەست میلیشیاكانەوەیە و ئەوان بەردەوام بە هەڕەشە و چاوسووركردنەوە هەرچی بیانەوێ بە خەڵكی ناوچەكان ئەنجامی دەدەن، جیا لەوەیش پارە و داهاتی گشتی لەلایەن هێزە سیاسییە حوكمڕانەكانەوە لە ناوچە هەژارەكان بە چڕی دابەش دەكرێ، بەتایبەت لە ناوچە ڕزگاركراوەكان و ناوچە هەژارەكانی باشووری عێراق و كەمپەكانی ئاوارەكان، ترس لە نەبوونی چاودێرییەكی ورد و بەهێز لەلایەن كۆمیسیۆنەوە بۆ سەر بنكەكانی دەنگدان، هەموو ئەوانە بوونەتە هۆی ئەوەی بەشێك لە حزبە بەشدارەكانی هەڵبژاردن دڵنیا بن لە ئەنجامدانی ساختەكاری و گۆڕینی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان.
بڕیارە هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە 12ی ئایار/مایۆی ئەمساڵ بێتە ئەنجامدان و تێیدا 206 حزب و قەوارەی سیاسی بەشداری دەكەن و حەوت هەزار كاندیدیش خۆیان بۆ 329 كورسیی پەرلەمان دەپاڵێون، سەرچاوەكان لە كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق ئاشكرایان كرد، كە بەشێك لە حزب و هێزە دەسەڵاتدارەكان هەوڵ دەدەن كە دەست بەسەر جومگەكانی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردن بگرن، بۆ ئەوەی یاری بە ئەنجامەكان بكەن، بۆ ئەمەیش كۆمیسیارانی خۆیان ڕاسپاردووە و بە وردی كار دەكەن، تا بەڕێوەبەری لقەكان و ناوەندەكانی هەڵبژاردن و چاودێران و بەڕێوەبەرایەتی داتاكان و وردبینی و ناوەندی نیشتمانی هەڵبژاردن كەسانی سەر بەخۆیانی لێ دابنێن.
بەرپرسێكی كۆمیسیۆن دەڵێ، بابەتی كڕێنەوەی كارتی دەنگدان لەلایەن سیاسییەكانەوە، بەتایبەت كارتی دەنگدانی ئاوارەكان كارێكی ڕاستە و هیچ گومانێكی تێدا نییە، تەنیا لە یەك پارێزگایش 50 هەزار كاتی دەنگدان لەلایەن كەسانی هەژارەوە فرۆشراون و كاندید و قەوارەكان كڕیویانەتەوە، خەڵكی هەژاری ناو كەمپەكان دەنگی خۆیان لە پێناو بڕێك پارە بۆ باشتركردنی ژیانیان دەفرۆشنەوە.
ئەو بەرپرسەی كۆمیسیۆن بە "العربی الجدید"ی ڕاگەیاند، لایەنی سیاسی لە پشت ئەو هەڵمەتانەوەن و دەیانەوێ دەنگی ناوچە ڕزگاركراوەكان بە تەواوی بكڕنەوە و هاووڵاتییان ناچار دەكەن بە پارە دەنگیان پێ بدەن، بەتایبەت لە پارێزگای ئەنبار و ناوچەكانی باشووری عێراق كە میلیشیاكانی حەشدی شەعبی بە تەواوی دەستیان بەسەر دۆسیەی تەناهیی ئەو ناوچانەدا گرتووە.
لیقا وەردی پەرلەمانتار و نوێنەری پارێزگای ئەنبار ئاشكرای كرد، هەڵمەتەكانی نوێكردنەوەی تۆمار دەنگدەران لە ئەنبار لە ماوەی سێ مانگی ڕابردوو بەشێوەیەكی ڕووكەشە و هیچ بەهایەكی نییە، خەڵكی بۆ نوێكردنەوەی داتا و زانیاری و تۆمارەكانیان سەردانی بنكەكانی نوێكردنەوەی تۆماری دەنگدەران ناكەن، جیا لەوەیش زۆرینەی ڕەهایان نەبوونەتە خاوەنی كارتی ئەلیكترۆنی دەنگدان و بۆچوونێكیش هەیە تا بە كارتی كۆنی دەنگدان بەشداری هەڵبژاردن بكەن، بەڵام خەڵكی ئەنبار بەهۆی ئاوارەبوونیان و شەڕی تیرۆر زۆربەیان كارتی هەڵبژاردنی پێشوویان ون كردووە، بۆیە بەگشتی كەمتر 25%ی دەنگدەرانی ئەنبار دەتوانن بەشێوەی ئەلیكترۆنی دەنگ بدەن. ئەمەیش لە كاتێكدایە كۆمیسیۆن بانگەشەی ئەوە دەكا كە دەنگدانی ئەمجارە بە ئەلیكترۆنی دەبێ، بۆ ڕێگری لە دەستوەردان و ساختەكاری و بەرزبوونەوەی ئاستی پاكی هەڵبژاردن.
لەلایەكی ترەوە نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ عێراق "یۆنامی" داوای كرد چیتر فشار لەسەر كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكان دروست نەكرێ، لە پێناوی دابەشكردنی كارتی دەنگدەران بەسەر سەرجەم ئەو كەسانەی زانیاری و داتای تەواویان نییە.
قوسەی جاروڵا ئەندامی تەیاری مەدەنیی عێراق بە "
العربی الجدید"ی ڕاگەیاند، كارتەكانی هەڵبژاردن بە خاوەنەكانیان نەدراون، بەڵكو چەند هەڵەیەكی ترسناك ئەنجام دراوە، زۆرینەی ڕەهای كارتی مردووان دابەش كراوە و ناویان لە تۆماری دەنگدەران نەسڕاوەتەوە، جیا لەوەیش ئەندامانی پۆلیس و سوپا دوو كارتی دەنگدانیان پێ دراوە، بۆ ئەوەی لە دەنگدانی گشتی و دەنگدانی هێزە تەناهییەكان دەنگ بدەن، بەڵام دەنگدانی ئەلیكترۆنی زۆر گرنگە، چونكە لە پرۆسەی بژاردن و فەرزكردنی دەنگدەران ڕزگارمان دەبێ لە جیاكردنەوەی دەنگەكان بە دەست و لەلایەن كەسانی سەر بە كۆمیسیۆنەوە، ئەمەیش وا دەكات شەفافیەت و متمانەی زیاتر بە هەڵبژاردنەكە دروست ببێ، بەڵام هەرچەندە ئەنجامی دەنگدان لە ماوەی چەند سەعاتێك ئاشكرا دەبێ، لە هەمان كاتیش ئەو دەنگدانە ئەلیكترۆنییە ساختەكردن زۆر ئاسان دەكات، چونكە ڕێگری دەكرێ لە چاودێری قەوارە سیاسییەكان و چاودێران لە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەنگەكان و گەیشتن بە ئەنجامی هەڵبژاردن، بۆیە بەگشتی ساختەكاری دەبێتە واقیعێك و هەمووان وەك ڕۆژی ڕووناك دەزانن كە ساختەكاری ئەنجام دەدرێت.
محەمەد خەلەفی تەمەن 59 ساڵ كە لە یەكێك لە كەمپەكانی ئاوارەكان لە ئەنبار نیشتەجێیە و حزبێكی سیاسی تۆمەتبار دەكات بە قۆستنەوەی پێویستی خەڵك بۆ پارە و كڕینەوەی دەنگیان، ئەوان دەیانەوێ ئەو كارەساتەی بەسەرمان هاتووە، بۆ بەرژەوەندی خۆیان بیقۆزنەوە، من مامۆستایەكی خانەنشینم و بە تەواوی هۆشیارم ئەوەی لەو كەمپەی ئێمە ڕوو دەدات، بە تەواوی دەستی بەرپرس و حزبەكانی لە پشتە، ئەوان بە پارەی دەوڵەت كە هی هەریەكێك لە ئێمەیە، دەیانەوێ دەنگ و ویژدانمان بكڕنەوە و خەڵكیش دەترسێنن كە كامێرا لە ناو كابینەی دەنگدان هەیە لە ڕۆژی دەنگدان و دیاریی دەكات كە دەنگ بە كێ دەدەن.
زیاتر گوتی، جیا لەوانە، خۆراك و بەتانی و هاوكاری و كەلوپەل لەو ماوەیە زۆر دەهێننە كەمپەكان و تەنیا بەسەر ئەوانەی دابەش دەكەن كە كارتی نوێی دەنگدانی ئەلیكترۆنییان وەرگرتووەتەوە، لە ناو كەمپەكان حاڵەتێكی هەڵگەڕانەوە و ڕووبەڕووبوونەوە دژ بەو كەسانە هەیە كە دێنە كەمپەكان و ئەو كارانە دەكەن، بەڵام ئەو كەسانە كەمینەن و زۆرینەی خەڵكی بە پارە دەنگەكانیان لە ئێستەوە دەفرۆشنەوە.