سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار دەڵێت كە سەرانی باڵای سیاسی لە عێراق و سەرانی بارستەكانی پەرلەمان پێوەندیان بە فەرماندە باڵاكانی سوپای عێراق كردووە بۆ دووركەوتنەوە لە لایەنگیری سیاسی و پاراستنی وڵات لەو دۆخەی هاتووەتە پێشەوە، بەتایبەتی كاتێك لە مانگی داهاتووەوە عێراق دەچێتە ناو بۆشایی دەستوورییەوە.
سەرچاوەكە ئەمڕۆ پێنجشەم ئاشكرای كرد كە لە ماوەی چەند رۆژی رابردوو ئەو پێوەندییانە ئەنجام دراون بەر لەوەی عێراق بچێتە ناو بۆشایی دەستوورییەوە لە سەرەتای مانگی تەمووزی داهاتووەوە، بەتایبەتی لەسایەی ئەو هەواڵانەی باسی سەختی پێكهاتنی حكوومەتی نوێی عێراق دەكەن لە ماوەی نزیكی داهاتوودا.
وەك سەرچاوەكە دەڵێت ئەو پێوەندییانە كەسایەتییەكی بەرپرس لە پاراستنی سیستەم و دەستوور لە عێراق سەرپەرشتی كراوە و داوا لەو فەرماندە باڵا سەربازییانە كراوە كە لە هەمان دووری بوەستن لە بارستە سیاسییە جیاجیاكان و عێراق بپارێزن لەساتی چوونی بۆناو بۆشایی دەستووری و پابەندی ئەركەكانیان بن بە پاراستنی وڵات و دەستوورەكەی.
لەو ساتەدا كە پەرلەمان بانگهێشتنی ئەندامەكانی كردووە بۆ دانیشتنێك سبەی هەینی، سەرچاوەكان باسی ئەوە دەكەن كە پەرلەمان بەنیازە دەنگ لەسەر درێژكردنەوەی تەمەن و ماوەی كاركردنی بدات تا كاتی پەسندكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان لەلایەن دادگای فیدراڵەوە لەدوای تەواوبوونی هەژماركردنەوەی بەدەستی دەنگەكان.
سەرچاوەكان دووپاتیان كردەوە كە یاساكە تەمەنێكی نادیاریكراو دەداتە پەرلەمانی عێراق كە لەگەڵ تەواوبوونی هەژماركردنەوەی بەدەستی دەنگەكان و پەسندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن تەواو دەبێت كە رەنگە چەند مانگێك بخایەنێت.
لەو بارەوە زانا رۆستایی پەرلەمانتاری كورد لە لیژنەی یاسایی پەرلەمان لەبارەی دانیشتنی سبەی گوتی، پەرلەمان چەند هەنگاوێك داوێت بۆ بەرژەوەندی سەقامگیری سیاسیی عێراق و دروست نەبوونی بۆشایی دەستووری وەك ئەو ئەوەی دۆخەكە پێویستی پێیەتی.
سەرچاوەیەكی تری پەرلەمان ئاشكرای كرد كە دانیشتنەكەی سبەی پەرلەمانی عێراق كە زۆرینەی ئەندامانی نەیانتوانی سەركەون لە هەڵبژاردنەكان و بچنەوە ناو پەرلەمان، ئەوان دەیانەوێت لە دانیشتنەكە ماوەی كاركردنی پەرلەمان درێژ بكەنەوە كە دوای نۆ رۆژی تر بەكۆتا دێت.
تاریق حەرب شارەزای یاسایی و دەستووری عێراق لەو بارەوە دەڵێت، دوای تەواوبوونی تەمەنی پەرلەمانی عێراق وڵات ناچێتە ناو بۆشایی دەستوورییەوە، هەروەها حكوومەتی عێراق نابێتە حكوومەتێكی كارڕاییكردن لە دوای تەواوبوونی تەمەنی پەرلەمان، بەڵكو تەنیا دەچینە ناو بۆشایی پەرلەمانی و ئەوەیش زۆر جیاوازە لە بۆشایی دەستوورییەوە.
زیاتر گوتی، حكوومەتی ئێستەی عێراق نابێتە حكوومەتی كارڕاییكردن، چونكە دەستووری عێراق دوو حاڵەتی دیاری كردووە كە تیایدا بەو شێوەی لێ دێت، ئەوانیش یەكەم لێپرسینەوە لەگەڵی وەیان وەرگرتنەوەی متمانە لێی و دووەمیش هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، بۆیە ئەوەی روو دەدات هیچ یەك لەوانە نییە و تەنیا كۆتاهاتنی تەمەنی پەرلەمانە، بۆیە حكوومەتی ئێستە تەواوی دەسەڵاتەكانی دەبێت.
رائید فەهمی، سەركردەیەكی هاوپەیمانی سائیروون كە موقتەدا سەدر پاڵپشتی لێ دەكات دەڵێت، پرۆسەی هەژماركردنەوەی بەدەستی 100%ی دەنگەكان كاتی زۆری پێویستە و ئێمە ترسمان هەیە كە ئەو ماوە درێژە كێشەمان بۆ دروست بكات وەك بۆشایی پەرلەمانی.
هاوكات چوارشەمی رابردوو حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەمیانی كۆنگرەی رۆژنامەوانی هەفتانەی لە بەغدا رای گەیاند كە پێویستە رێز لە وادە و دەقە دەستوورییەكان بگیرێت لەبارەی هەڵبژاردنەوە و دووپاتی كردەوە ئەگەر ئەنجامی هەڵبژاردن یەكلا نەكرایەوە بەپەسندكردنی دادگای فیدراڵ بۆ ئەنجامەكانی هەڵبژاردن، ئەوە لە دوای كۆتاهاتنی تەمەنی پەرلەمان حكوومەتەكەی لەكاركردن بەردەوام دەبێت.
بەپێی سەرچاوەیەك لە پەرلەمانی عێراق لە دانیشتنی سبەی هەینی پەرلەمان تاوتوێی لێكەوتەكانی بۆشایی دەستووری لە عێراق دەكرێت لە دوای كۆتاهاتنی تەمەنی پەرلەمان لە سەرەتای مانگی داهاتوو كە نۆ رۆژی ماوە، ئەوان باسی دۆزینەوەی میكانیزمی گونجاو دەكەن بۆ روونەدانی رووخانی سیاسی و تەناهی لە عێراق كە ئەگەری هەیە روو بدات.
موحسین سەعدوون سەرۆكی لیژنەی یاسایی پەرلەمانی عێراق لەو بارەوە دەڵێت، بڕیارەكەی دادگای فیدراڵ بەدووبارە هەژماركرنەوەی دەنگەكان پرۆسەی سیاسی ئاڵۆز دەكات، ئەو وریایی لە ئەگەری چوونی وڵات بۆناو بۆشایی یاسایی و دەستووری دا بەهۆی ئەو بڕیارەوە.
سەعدوون داوای لە هەرسێ سەرۆكایەتی كرد كە چارەسەرێك بۆ دۆخەكە بدۆزنەوە و دووپاتی كردەوە كە رەنگە پرۆسەی جیاكردنەوە و هەژماركردنی بەدەستی دەنگەكان چەند مانگێك بخایەنێت، لەو كاتەی تەمەنی پەرلەمان تەنیا نۆ رۆژی ماوە و بەوەیش عێراق دەچێتە ناو بۆشاییەكی یاسایی و دەستوورییەوە، واتە حكوومەت بێ ژاودێری پەرلەمان كار دەكات و دەبێتە حكوومەتی كارڕاییكردن.
وەلید حەمدانی شرۆڤەكاری سیاسی عێراقی وای دەبینێت كە ئەو نۆ رۆژەی لە تەمەنی پەرلەمان ماوە بەشی ئەوە ناكات كە جیاكردنەوە و هەژماركردنی بەدەستی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی تیادا ئەنجام بدرێت و ئەنجامی كۆتایی بێتە راگەیاندن و پەرلەمانی نوێیش دانیشتن ساز بكات، دووپاتی كردەوە كە ئەوە مانای ئەوەیە وڵات دەچێتە ناو بۆشایی دەستوورییەوە، بۆیە پێویستە پەرلەمان سوود لەو چەند رۆژە وەربگرێت بۆ روو نەدانی بۆشایی دەستووری و روونی كردەوە كە بۆشایی دەستووری عێراق دەخاتە بەردەم چەند ئەگەرێكەوە لەوانە لەدەست دەرچوونی دۆخی تەناهی.
دوای ئەوەی ئەمڕۆ پێنجشەم دادگای فیدراڵ بڕیاری هەژماركردنەوەی بەدەستی تەواوی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقی پەسند كرد، موقتەدا سەدر كە هاوپەیمانیەتییەكەی یەكەمی هەڵبژاردنەكانە، ژمارەیەك رێنوێنی دركرد و داوای كرد كە دەبێت حكوومەت پابەندی یاسا بێت و لە ماوەی بۆشایی دەستووریدا دەسەڵاتەكانی فرەوان نەكات.
زیاتر گوتی، لە حاڵەتی دواكەوتنی پرۆسەكە تا سەرەتای مانگی حەوتی ئەمساڵ، پێویستە حكوومەت پابەندی یاساكان بێت و دەسەڵاتەكانی فرەوان نەكات و بۆشایی دەستووری نەقۆستەوە كە مەترسییە و ئەنجامەكانی باش نابێت.