هاوڕەگەزبازەكان یان هاوڕەگەزخوازەكان لەگەڵ دروستبوونی كۆمەڵگەكاندا بوونیان هەبووە، بەڵام لە هەندێك لە كۆمەڵگەكاندا تا ئێستە باسكردن لە هاوڕەگەزبازیی هێڵی سوورە و بەر نەفرەتی كولتوور و ئاین و یاسا كەوتوون. بەڵام ئایا هاوڕەگەزبازان كەسانی لادەرن یان مرۆڤی ئاسایی ناو كۆمەڵگەن؟.
لە هەرێمی كوردستان دەیان رەگەزباز هەن، بەڵام لە ترسی كوشتن و نەفرەتی نەریت و كولتوور ناتوانن تێكەڵ بە كۆمەڵگە بن، بەشێكیان تەنانەت بە شەو لەو چوار دیوارە دێنە دەرەوە كە بە رۆژ وەك گرتووخانەی تاكەكەسی وایە بۆیان .
(ر. م) دانیشتووی سلێمانییە و هاوڕەگەزبازە، بەگوتەی خۆی "لە ترسی كولتوور و كۆمەڵگە هەمیشە هاوڕەگەزبازیی خۆی دەشارێتەوە".
ئەو ترسەكەی گەیشتووەتە ئاستێك هاوشێوەی هاوڕەگەزبازانی تر كە لەم بەدواداچوونەدا گوتەیان وەرگیراوە، ئامادە نییە ناویشی بڵاو بكاتەوە، هەوڵی كوشتنی هاوڕەگەزبازێكی هاوڕێی دەگێڕێتەوە و دەڵێ، "مانگی ئەیلوولی ٢٠١٧ (ب، ه، ح) كە هاوڕێیەكی رەگەزبازم بوو لە سنووری سلێمانی، بەهۆی ئاشكرابوونی سیفەتی هاوڕەگەزبازییەوە خێزانەكەی هەوڵیان دا بیكوژن، بەڵام بۆ خۆدەربازكردن سەری خۆی هەڵگرتووە و تا ئێستەیش چارەنووسی نادیارە".
(ز، ا، ك) هاوڕەگەزبازێكی تری دانیشتووی سلێمانییە و وەك خۆی دەڵێ، "زۆرجار زۆربەی هاوڕەگەزبازەكان لە یەكێك لە باخچەكانی شار كۆ دەبنەوە و باس و خواست و رووداوەكانی رۆژ بۆ یەكتر دەگێڕنەوە و باس لە نەهامەتی و ژیانە شاراوەكەی خۆیان دەكەن".
هاوكات نیگەرانی خۆی نەشاردەوە لەوەی كۆمەڵگە رێزیان ناگرێت و گوتی، "بەداخەوە هێشتا كۆمەڵگەی ئێمە ئەو هۆشیارییەی نییە هاوڕەگەزباز وەك حاڵەتێكی نۆرماڵ سەیر بكات، بەڵكو كۆمەڵگە بەردەوام بە چاوی سووك سەیرمان دەكات و تەنانەت لە ئەگەری ئاشكرابوونمان دەكەوینە بەر نەفرەتی خەڵك و خزم و دراوسێكانمان".
(و، ع، ن) هاوڕەگەزبازێكی شاری شنۆی رۆژهەڵاتی كوردستانە و لە ترسی كوشتن و كۆمەڵگە و نەفرەتی دەوروبەری، بەردەوام لە ژوورێكی تەنیای هوتێلێكی شاری هەولێردا ژیان بەڕێ دەكات. ئەو دەڵێ "لە رۆژهەڵاتی كوردستان بەهۆی تانە و تەشەرەوە شاری شنۆم بەجێ هێشت، كەچی بەداخەوە لە هەولێریش كەوتوومەتە بەر تانە و تەشەر و سووكایەتیی ئەوانەی دەمناسن".
هەرچەندە لە سەرەتای كۆمەڵگەكاندا هاوڕەگەزبازەكان رووبەڕووی مەترسی و نەفرەتی كۆمەڵگە دەبوونەوە، بەڵام ئێستە لە كۆمەڵگە ئەوروپایییەكاندا ژیانێكی ئاسایی وەك ئەوانی تر بەڕێ دەكەن و بە یاسا مافەكانیان پارێزراوە، بەڵام لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست یان وڵاتە تازە پێگەیشتووەكان، هێشتا هاوڕەگەزباز لە بەردەم مەترسی و نەفرەتی كۆمەڵگەدا ماوەتەوە و بە یاسا ماف و كەرامەتیان پارێزراو نییە.
لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵ هەیە لە هەندێك وڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كار بۆ دابینكردنی مافی هاوڕەگەزباز دەكرێت، بۆ نموونە لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی توركیا پارتی دیموكراتی گەلان "هەدەپە" یەكێك لە دروشمەكانی دابینكردنی مافی هاوڕەگەزبازەكان بوو لەو وڵاتە. هەروەها باریس سۆڵۆ تەمەن 37 ساڵ و كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) بۆ هەڵبژاردنی توركیا، یەكەم پیاوە كە بە ئاشكرا هاوڕەگەزباز بێت و كاندیدیش بێت بۆ پەرلەمانی وڵاتەكەی.
سۆڵۆ ماوەی 17 ساڵە خەریكی تێكۆشانە بۆ بەدەستهێنانی مافی هاوڕەگەزبازان و بانگەشەی ئەوەی دەكرد، "من بە ئاشكرا هاوڕەگەزبازم, دژی لەناوبردنی هاوڕەگەزبازەكانم و داوایان لێ دەكەم وەك من داوای مافەكانی خۆیان بكەن". ئەوەیشی دركاند كە بۆ بەدەستهێنانی مافی هاوڕەگەزبازی، چووەتە ناو دنیای سیاسەتەوە.
لە توركیادا هاوڕەگەزبازی دژی یاسا نییە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەوان ئەو مافەیان نەپارێزراوە و زۆرجار خەڵك بە ئاشكرا دژایەتییان دەكەن.
هاوڕەگەزبازێک: بەداخەوە هێشتا كۆمەڵگەی ئێمە ئەو هۆشیارییەی نییە هاوڕەگەزباز وەك حاڵەتێكی نۆرماڵ سەیر بكات.
بەگشتیی هاوڕەگەزبازی تاوان نییە وەك سیگمۆند فرۆید زانای بەناوبانگی دەروونناسی لە نیسان/ئەپریلی 1935 كاتێك وەڵامی ژنێك دەداتەوە تا كوڕە هاوڕەگەزبازەكەی بۆ چارەسەر بكات. فرۆید دیارە چارەسەرێكی ئەوتۆ شك نابات بۆ ئەو بابەتە و پێی وایە هاوڕەگەزبازی بەهۆی گرفتێك لە پەرەسەندنی سێكسیدا رووی داوە، لەسەر بنەمای تێڕوانینەكانی فرۆید، مرۆڤەكان هەموویان لە سەرەتادا دوو رەگەزن، هاوڕەگەزبازی بە جۆرێكە لە لادانی ئەو دۆخە دەزانێت، هەڵبەت ئەم نامەیە تێڕوانینێكی بێ لایەن و زانستییانەی فرۆیدە لەسەر هاوڕەگەزبازی.
ئەو وەك زانایەك قسە لەوبارەوە دەكات و دید و تێڕوانینی خۆی دەخاتە ڕوو نەك وەك كەسایەتییەكی ئاینی و كۆمەڵایەتی كە لە پای گوناح و تاوان سەیری بكات، ئەو پێی وایە كە هاوڕەگەزبازی شتێك نییە هەڵبژاردنی كەسەكە بێت و خەڵكی بەویستی خۆیان بیخوازن.
وشە/ نیگار محەمەد