عێراق و جەنگی نەرمی جۆكەر و كلكەكان

خۆپێشاندانەكانی عێراق لە تشرینی یەكەمی 2019 دەستیان پێ كرد و بەگەرمی لەسەر گۆڕەپانەكانی ناڕەزایی لە بەغدا و چەند پارێزگایەك بەردەوامن، بەرانبەر بەوە لەناو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا جەنگێكی بەهێزتر لەوەی سەر زەوی هەیە، لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان روونتر و نزیكتر لە یەكتر تۆمەتەكان ئاشكراتر بەیاخەی یەكترەوە دەكرێن، لەنێوان جۆكەرەكانی سەر بە ئەمەریكا (خۆپێشاندەران) و كلكەكانی ئێران (لایەنی سێیەم)، وەك ئەوەی ئەوان ناوی یەكتر دەبەن.

لەوەتەی خۆپێشاندان دەستی پێ كردووە، تۆمەتەكان لەلایەن لایەنگر و نەیاری ئەو بزاوە ناڕەزایەتییە جەماوەرییە دەستی پێ كردووە تا رادەی دەركەوتنی دوو سەربازگەی نەیار ئەوانیش بە كلكەكان و جۆكەر دەناسرێن، كە توانوویانە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بتەننەوە و مشتومڕی رۆژانە دروست بكەن، ئەوەش هاوكات لەگەڵ ئەوەی لەسەر زەوی دەگوزەرێت لە بگرە و بەردەی خۆپێشاندەران و نەیارانیان لە هێزە تەناهییەكان و میلیشیاكان بەناوی چەكدارانی نەناسراوەوە.

هەر لەگەڵ دەست پێكردنی خۆپێشاندانەكان لە سەرەتای تشرینی یەكەمی رابردووەوە، دەیان كەس لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان چەندان وێنەی دروستكراوی كەسایەتی سینەمایی جۆكەریان بڵاو كردەوە و كردیان بە پڕۆفایلی خۆیان و چالاكی رۆژانەی خۆپێشاندانەكانیان دەگواستەوە و لەدژی چینی سیاسی و پارتەكانی دەسەڵات و حكوومەت دەیاننوسی. 

سنار حەسەن وەك رۆژنامەوانێك دەڵێت، بەرجەستەكردنی ئەو ماسكە بە زەردەخەنەی ئەو كەسایەتییە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، كۆمەڵێك هەست و كاردانەوەی لەدوای خۆی حەشار داوە كە زەحمەتە پێشبینی بكرێن، ئەو حەزە وێرانكارییەی كەسایەتی جۆكەر بەرجەستەی ناڕەزاییكارانی تووەڕە لە دەسەڵات دەكات، بەتایبەتی دوای بەڵێنەكانی دامەزراندن و چاكسازی و باشكردنی خزمەتگوزاری كە دەركەوت هەمووی درۆ و گاڵتەكردن بوو بە توانای گەنج بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاری سەرانسەری.

زیاتر گوتی، تۆمەتباركردنی خۆپێشاندەران بە دەستدرێژیكردنە سەر موڵكوماڵی گشتی و تایبەتی و نۆكەری بۆ دەرەوە، پاساوی دەسەڵات بوو بۆ كوشتنی خۆپێشاندوەران بە گولەی راستەقینە، لەوكاتەی خۆپێشاندانەكان ئاشتیانە بوون، بۆیە جۆكەر بەرجەستەی هەموو ئەوانە دەكات كە سەركوت كران و كوژران و ستەمیان لێ كرا، ئەوە حزبەكانی دەسەڵاتن كە گەنجانیان خستە سەر شێوەی جۆكەر كە حەزی وێرانكردنی ئەوانی لا دروست بوو.

لەوكاتەی دەستەواژەی جۆكەر لای بەشێك لە میدیاكانی ناوخۆی عێراق بە سووتاندن و رووبەڕووبوونەوەی هێزە تەناهییەكان وابەستە كراوە، خۆپێشاندەران وەڵامیان هەیە بەوەی كلكەكانن كە وەسفی خراپەكاری بەسەر ئەو بزاوە جەماوەرییە داواكار بۆ چاكسازی دەسەپێنن و هەڵسەكەوتی بەشێك لە دزەكردووەكان بۆ ناو خۆپێشاندانەكان دەكەنە پاساوی هێرشكردنە سەر خۆپێشاندەران، جیا لە پاساوهێنانەوە بۆ كوشتن و رفاندن لەلایەن چەكدارانی سەر بە لایەنی دەرەكی.

رافع شاكر، شرۆڤەكاری سیاسی دەڵێت، بەدرێژایی ساڵانی رابردوو چینی سیاسی لە عێراق پشتی بە پرەنسیپی لێك جیاكردنەوەی گەلی عێراق بەستووە و لەسەر ململانێی كۆمەڵگەكە بۆ گەیشتن بە دەستكەوت و ئامانجە سیاسییەكانی ژیاوە، بۆیە ئەوان ململانێی سوننە و شیعەیان دروست كرد كە هەزاران كەسی كردە قوربانی، بۆیە كاتێك ئەوان زانیان كارتێكی گەورەیان لەدەست داوە، لەلایەن سوپا ئەلیكترۆنییەكانیانەوە و هاوكات لەگەڵ دەست پێكردنی خۆپێشاندانەكان، دووبەرەكیان دروست كرد بەناوی جۆكەر و كلكەكان و بەوەش عێراقییەكانیان كردە دوو تیم كە یەكتر بە نۆكەری دەرەوە تۆمەتبار دەكەن. 

لای خۆیەوە د فارس كەمال نەزمی، مامۆستای دەروونناسی لە وتارێكی بەناونیشانی "جۆكەر و جۆكەرەكان كێن؟"، ئاماژە دەكات، لە سایەی نوێبوونەوەی خۆپێشاندەرەكان و رێوشوێنەكانی بەشەیتانیكردنی ئەوانەی تایە دەسووتێنن و رێگە دادەخەن و بە تاوانكار و جۆكەر ناودەبرێن، بێ ئەوەی باسی سووتاندنی دوارۆژی ملیۆنان گەنجی ناڕزی و رێگرتن لە ژیانی ئاساییان بكرێت، پێویستە ئەو پرسیارە وەڵام بدرێتەوە.

لە سەرەتای خۆپێشاندانەكانەوە جۆكەر وەك مۆركێك بۆ خۆپێشاندەران بەكار هات بۆ بەشەیتانیكردنیان و حوكمدان لەسەریان بە توندوتیژی و خوێنرشتن و سووككردنیان، هاوكات بێتاواندەرخستنی خۆیان وەك دەسەڵاتداران و دارودەستەكانیان، بەوەیش جۆكەرێتی متبووی خۆیان خستە سەر دەموچاوی قوربانییەكانیان كە خەریكە لە بێدەنگبوونیان دێنە دەرەوە و تاوانەكانی ئەوان رەت دەكەنەوە.

دەستەواژەی جۆكەر بۆ فیلمێكی ئەمەریكی دەگەڕێتەوە كە ناوبانگی گەورەی هەیە و باسی ژیانی گەنجێكی هەژار و سادە و ناهاوسەنگی لە رووی دەروونییەوە دەكات، سەرەتا رۆڵی كۆمیدی شكستخواردوو بۆ كەسایەتی جۆكەر دەگیڕێت و رووبەڕووی گاڵتەجاڕی و سووكایەتی دەبێتەوە، تا كاتی هەڵگەڕانەوەی و دەستكردنی بە تۆڵەسەندنەوەی خوێناوی لە كەسانی تر و ئەوەیش لە چاوی چەند چینێكی ستەملێكراوی كۆمەڵگەكەی كردی بە پاڵەوان و لە شارەكەی شێوان و كوشتن بڵاو دەبێتەوە بەشێوەی تۆڵەسەندنەوە لە خاوەن بڕیار و دەوڵەمەندەكان. 

ئەو دەرووناسە دەڵێت، ئەوەی لە عێراق روودەدات لەگەڵ چیڕۆكی فیلمەكە یەكناگرێتەوە، وەك نەیارانی خۆپێشاندانەكان ویستیان وێنای بكەن، چونكە ئەو توندوتیژییەی دژی خۆپێشاندەران كرا لە كوشتن و تەقاندنەوەی سەر دوای ساڵانێك لە هەژاركردن و سووكایەتیكردن پێیان، ئەوانە تەنیا ناڕەزایەتییكەی ئاشتیخوازانەی لای ئەوان دروست كرد، ئەوان پێیان وایە قوربانی دەبێت تا كۆتایی قوربانی بێت و ئەگەر رەتی كردەوە ئەوە بە نۆكەر و پیلاندانەر و جۆكەر وەسف دەكرێت.

ئەو مامۆستایە دەپرسێت ئاخۆ ئێستە جۆكەر كێیە؟، كێ كێ بە شەیتان ناو دەیان و كێ كێ دەكوژێت؟، كێ جۆكەری راستەقینەیە و سووكایەتی بە ئازاری ستەملێكراوانی تێنووی نیشتمان دەكات، كاتێك بە زەردەخەنەی تۆڵەسەندنەوە و تێكەڵ بە بێباكی و رازیبوونەوە سەیری رووخسارە خوێناوییەكانیان دەكات.