دڵشاد بەرزنجی
لە دوای راگەیاندنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، لە كوردستان ئاماژەكان بەو ئاراستەیەدا بوون كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە دەرەنجامێكی زۆر باشەوە لە پێشەوەی لیستەكانە لە پارێزگای سلێمانی، بەڵام ئەمە بۆ یەكێتی بەس نەبوو تا تامی سەركەوتنەكانی بكات، بەڵكو هەرزوو كەوتە بەر هێرشی میدیایی تەواوی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان و ڕەخنەی ئەوەی لێ گیرا كە دەستكاری ئەنجامەكانی كردووە.
ئەم ڕەخنانە دواجار هەموو لیستە بەشدارەكانی سنووری پارێزگای سلێمانی بە پارتی دیموكراتی كودستانیشەوە هاوڕا كرد، بۆ ئەوەی زۆرترین تانە لە ئەنجامە بەدەستهاتووەكانی سلێمانی بدەن. ئەم نیگەرانی و پەنجەی تۆمەت ڕاكێشانە بۆ یەكێتی بەردەوامی هەیە و هەموو لایەنەكان دەیانەوێت ئەنجامەكان ڕەت بكەنەوە، بەڵام یەكێتی لە بەرانبەردا وەك گوتەبێژەكەیان دەڵێت: بێمنەتین لە هەر تانە و تەنانەت هەژماركردنەوەی دەنگەكانیش. بەڵام پێ ناچێت قسەكە هەر بەتەنیا بریتی بێت لە نیگەرانی دەرەنجامی هەڵبژاردنەكان، بەڵكو ئەو شۆكەیە كە لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان تووشی هاتن.
بۆ ئەوەی بزانین كێشەكە لە كوێدایە دەبێت هەلومەرجێك لە بەرچاو بگرین كە تێیدا هەم یەكێتی و هەم سەرجەم لایەنەكانی تر گوتاری خۆیان دەخەنە ڕوو، ئەم خاڵانە دەستنیشان دەكەم، بەڵام بەو واتایە نییە كە ئەم هەڵبژاردنە كەموكوڕی نەبووە، بەڵكو دەمەوێت لە دیدێكی ترەوە هەڵسەنگاندن بۆ دۆخەكە بكەم.
ئایا هێزە ئۆپۆزیسیۆنەكان لە كوێدا هەڵەیان كردووە؟
1-دروستكرنی كەشوهەوایەك لەو زۆنەی كاری تێدا دەكەن پێشخستنی كولتووری (هەموو شتێك هەڵەیە, حزبایەتی هەڵەیە, حكوومەت دزە و توانای دەسەڵاتی نییە, ئازادی نییە, دیموكراسی نییە و پێشمەرگە هێزی حزبی و میلیشیایە و دژایەتی هەموو هەنگاوێكی چاكسازی) ئەم دروشمە بەردەوامانە دەرەنجام لەو زۆنەی كاری تێدا دەكەن بێئومێدی بڵاو كرایەوە و خەڵك باوەڕی بە هیچ نەما بەو ئۆپۆزسیۆن خۆیشیەوە، داودەزگەكانی خزمەتگوزاری وەستان و پڕۆژە نەما. بەگشتی ژیان لەو زۆنە وەستا, هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان پلانی ئەوەیان دانابوو ئەم رەوشە ئاراستەی دەسەڵاتدارانی حكوومەتی هەرێم بكەن, بەڵام دژی خۆیان شكایەوە، چونكە خۆپێشاندان و ناڕەزایی سنووری سلێمانی بەتایبەت خۆپێشاندانەكانی مامۆستایان لەم دواییەدا، ساتەوەختی زێڕینی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان بوو، بەڵام دەرەنجامەكان شتێكی تر بوو، دورشمی برۆ دەسەڵات و چاكسازی بوو بە داخوازی (داواكاری مووچە) لە بەرانبەردا حكوومەت پڕۆژەی چاكسازی لە پاشەكەوتی مووچە پێش خست، ئەمەش پڕۆژەی چاكسازی لایەنەی ئۆپۆزسیۆنەكان بەتاڵ كردەوە و پڕۆژەی بەدیلیان بۆ چارەسەری كێشەكان نەما. لێرەوە خۆپێشاندان و ناڕەزایی كەوتە بەرژەوەندی دەسەڵاتدارانی هەرێم و دەرەنجام ئاستی بەشداری خەڵك لە هەڵبژاردن كەم بوو، ئەوانەیشی چوون دەنگیان دا زیاتر لایەنگرانی پارتە دەسەڵاتدارەكان بوون، ئەمەش كاریگەریی لەسەر بەرزی ئاستی دەنگی پارتە دەسەڵاتدارەكانی ناو حكوومەت هەبوو.
2-بزووتنەوەی گۆڕان كە لە هەڵبژاردنەكانی ڕابردوودا بە جۆرێك لە جۆرەكان وەك هێزی یەكەم دەركەوت لەو زۆنەی كاری تێدا دەكەن، لەم هەڵبژاردنەدا نەیتوانی هەمان پێگەی خۆی بپارێزێ، رەنگە گرنگترین خاڵ مردنی (نەوشیروان مستەفا) بێت وەك ڕێكخەری گشتی بزووتنەوەكە. كە لە ڕابردوودا چ وەك بكەری سیاسی و چ وەك ئاراستەكەری گوتاری سیاسی گۆڕان توانیبووی هێزێكی زۆر بداتە حزبەكەی, بەڵام بە مردنی ئەو، گۆڕان ڕووبەڕووی گەورەترین كێشە بووەوە، ئەویش غیابی كارەكتەری سیاسییە لە ڕابەرایەتیكردنی بزووتنەوەكە. كارەكتەر بەو مانایەی بتوانێت هەمان ڕۆڵی ڕێكخەری پێشوو ببینێت بەتایبەت لە دروستكردنی بڕیاردا.
3-ئەگەر بەگشتی سەیری كۆی گوتاری هێزە ئۆپۆزسیۆن بكەین ئاراستەی ململانێی هەڵبژاردنیان بەرەو ململانێی (عێراقچێتی و سەربەخۆیی) برد، تەنانەت سەركردەكانی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان داوای دادگاییكردنی بەرەی سەربەخۆیییان كرد و بە (ریفراندۆمچی) ناویان بردن, ئەمەش هەڵەیەكی كوشندە بوو، چونكە ئەگەر رۆشنایییەك هەبوو لە چارەسەری كێشەكان لە بەدەستهێنانی سەربەخۆیی كوردستان, بەڵام هیچ رووناكییەك لە چارەسەری كێشەكان لەگەڵ عێراق بوونی نەماوە، بەتایبەتی دوای رووداوكانی ریفراندۆم و 16 ئۆكتۆبەر. عێراق نەك بۆ كورد بۆ عەرەبەكانیشی هیچی پێ نەماوە.
4-دابەشبوونی بەرەی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان بەسەر چەند لیست و قەوارەدا كە هەموویان دژی یەكتر پڕوپاگەندەیان دەكرد لەناو یەك جۆر بانگەشەی رووبەڕوو لەگەڵ دەنگدەر.
5-دژایەتی هەموو هەنگاوێكی چاكسازی لەلایەن هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان بە ئامانجی نەكەوتنە خزمەتی پڕوپاگەندەی هەڵبژاردنی پارتەكانی دەسەڵات، وەك چۆن لەكاتی پێشكەشكردنی پڕۆژەی چاكسازی لە یاسای خانەنشینی دەركەوت پەرلەمانتارانی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان لەناو هۆڵی كۆبوونەوە بۆچوونێك و لە بەردەم كامێراش بۆچوونێكی تر، كە ئامانج لێی شێواندنی دۆخی گشتیی بوو، خەڵك لەمە باش تێگەیشت كە خەریكی چین.
6-خۆنیشاندانی هێزە ئۆپۆسیۆنەكان وەك بەدیلی دەسەڵات نەك لەسەر بنەمای نیشتمانی و نەتەوەیی، بەڵكو لەسەر بنەمای كام لایەن زیاتر لە بەغدا خۆی نزیك دەكاتەوە و داخوازییەكانی جێیبەجێ دەكات، لە كۆتادا بەغدا گرنگی بە هیچیان نەدا.
7-نیشاندانی پڕوپاگەندە و كاركردنی سیاسییان بە ئاماژەدان بەوەی هەوڵ دەدەن زۆنی سەوز لە قەوارەی هەرێمی كوردستان داببڕن.
راستە لە هەڵبژاردن ساختەكاری كراوە، بەڵگەی بەرچاویش هەیە، بەڵام كاردانەوەكانی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان بەرانبەر بە ساختەكاری ئەگەر لەلایەك بكەوێتە خزمەتی دژایەتی ساختەكاری، بەڵام لەلایەكی ترەوە كاریگەری نەرێنی لەسەر دەروونی خەڵك دروست كردووە و بێئومێدی پێشخستووە، ئەمەش كاریگەریی دەبێت لەسەر ئاستی بەشداری خەڵك لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و لە كۆتادا بە زیانی پرۆسەی چاكسازی لە سیستەمی سیاسی و كارگێڕی و ئابووری هەرێمی كوردستان دەشكێتەوە, تەنانەت لەناو هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانیش بێئومێدی بڵاو بووەتەوە و باوەڕیان بە كاری سیاسی و پەرلەمانی و مەدەنی نەماوە.
بۆیە زەوینەی ئەوە دەڕەخسێنن كە لە دنیادا دوو رێ هەیە بو گۆڕانكاری، یەكەمیان ریفۆرمی سیستەم، واتە چاكسازی لەناو سیستەمەكە خۆیدا بەو ئامرازانەی سیستەمەكە دەیدات بە دەستەوە. دووەمیان شۆڕش و راپەڕین، كاتێك رێی یەكەم دەگاتە بنبەست و هیچ ئومێدیك بۆ گوڕانكاری لە سیستەمی سیاسی و دەسەڵاتدا بە رێی مەدەنی و خەباتی مەدەنی و ململانێی سیاسی ئاشتییانە نامێنێت، راستەوخۆ بەرەو ئەم رێیە دەچین. ئەمەش زیاتر خەڵكیان لێ دوور دەخاتەوە.
ئێستە پرسیاری پێویست ئەوەیە ئایا لە قۆناغی ئێستەدا ئەم هێزە ئۆپۆزسیۆنانە چی بكەن و دەبێت چ هەڵوێستێكیان هەبێت؟ مادام ئەم هێزە سیاسییانە هێزی بێ چەكن و بڕوای تەواویان بە خەباتی مەدەنی هەیە و تا ئێستەیش بە روون و ئاشكرا دەڵێن رێی گوڕانكاری لە هەرێمی كوردستاندا خەباتی مەدەنی و ململانێی سیاسی و هەڵبژاردنە، هەرچەند لەناو ئەم هێزانەشدا مەیلی دروستكردنی هێز بۆ یەكلاكردنەوەی پرسەكان هەیە، هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان بیر لە هەر بژاردەیەكی تر بكەنەوە بە بڕوای من دەكەونە هەڵەیەكی سیاسییەوە و دواجاریش دەسەڵادارانی هەرێم دەتوانن سوود لەو هەڵەیە ببینن.
ڕاستییەكەی ئەوەیە جۆرێك لە خۆگێلكردن و ساویلكەیی سیاسیی لەناو هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان دەردەكەوێت و هێشتا لە قۆناغی شۆكی هەڵبژاردندان، لە كاتێكدا ماوەكی كەم ماوە بۆ هەڵبژاردنی كوردستان، بۆیە ئەگەر بەم شێوە بێت ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنەیش لە ئاست خواستی ئەوان نابێ.