لەوەتەی خۆپێشاندانەكانی خەڵكی بەغدا و باشووری عێراق دەستی پێ كردووە، جۆرێك لە دڵەڕاوكێ و نیگەرانی یەخەی خەڵكی كوردستانیشی گرتووەتەوە و ناهەقیشیان نییە كە بەهۆی كەوتنەوەی ئاڵۆزی ناو شەقامەكانی بەغدا، ئەمانیش خەمی بڕین یان نەمانی مووچەكانیان هەبێت.
بە درێژایی مێژووی هاوچەرخی كوردستان، زنجیرەیەك ئەزموونی تاڵ و پڕ لە ستەمی لە دەستی حوكمڕانانی بەغدا و تاران و ئەنكەرە و دیمەشق چەشتووە، بەردەوام گەمارۆ و سەپاندنی جەنگی ئابووری و خاكی سووتماك و وێرانبوونی گوند و ژێرخانی ئابووری كوردستان، حاڵەتێكی چاوەڕوانكراوی لە مێژینەی ڕژێمە یەك لە دوا یەكەكانی ئەو پایتەختانە بوو لە بەرانبەر داخوازیی ڕەوا و مافەكانی گەلی كودستاندا، گرفتی سەرەكی لەوەیشدایە كە ئەم دژایەیتیكردنە لەلای زۆربەی میلەتانی ناوچەكەوە دژ بە كورد وەك كولتوورێكی ناشیرین و قێزەونی لێ هاتووە و بە میرات نەك تەنیا بۆ حوكمڕانەكان بەجێ ماوە، بەڵكو بۆ زۆر لە خەڵكی ئاسایی و كاڵفامیش بووەتە دیاردەیەكی بۆماوەیی تێكەڵ بە جینۆمی قەومچییەكانی دژ بە كورد بووە.
كەواتە خەڵك ناهەقیان نییە بە دڵەڕاوكێ بڕواننە دۆخی خۆپێشاندانەكان، ئەگەری دەستێوەردانی حزبەكانی عێراق لە دەسكاریكردنی دەستوور و بودجە و گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی لە فیدراڵی و پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتیی كە لە عێراقێكی مەزەوگەری تایفیدا، سەرۆكایەتیی واتە گەڕانەوەی ئەزموونە تاڵەكانی پێشوو، واتە لەناوبردنی مافە ڕەواكانی كورد و نەتەوەكانی تری عێراق. سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئەم مەترسییانەی نەشاردەوە كاتێك هەرسێ سەرۆكایەتییەكەی عێراق و فراكسیۆنە سیاسییەكان و حزبەكانی لێ ئاگادار كردنەوە.
ئێستە كاتی ئەوە هاتووە بپرسین خەڵكی ئاسایی دڵەڕاوكێی لە چی هەیە و بۆچی بەرانبەر ئەوەی ئێستە لە بەغدا دەگوزەرێ بێ متمانەیە؟
خەڵكی ئاسایی و كاسبكار و بازرگان و توێژەكانی تری ناو كۆمەڵگەی كوردستان، هۆشیارییەكی باشیان لە ئەگەری نزیكبوونەوەی كارەسات و رووداوەكان هەیە، ئەم شارەزاییەش بۆ ئەزموونی باوباپیرانیان دەگەڕێتەوە كە چ تاڵاوێكی ناخۆشیان لەوبارەوە چەشتووە، وێڕای ئەوەی زۆر بە باشی لە گەمەی سیاسی و دەرئەنجامی پشێوی و نائارامییەكان تێگەیشتوون، بۆیە زۆر گرنگە بزانین چی لە خەڵكی ئاساییدا دەسووڕێتەوە.
خەڵك متمانەیان بە پێوەندیی نێوان حزبەكان نییە، كورد جوانی گوتووە: تا خۆت دۆست نەبی، كەس نابێ بە دۆستت. چەپڵە بە یەك دەست لێ نادرێ. ئەوەتا بە درێژایی مێژووی ناوچەكە و لە پاش هەر نائارامییەكدا، دەرئەنجام دۆخی ئابووری كاول بووە و كارەساتێكی گەورەتر رووی داوە، وەك چۆن هۆزە عێراقییەكان و خەڵكی سوننە ساڵانێك لەمەوبەر ناڕەزایەتییەكی فراوانیان دەست پێ كرد و بە هاتنی داعش و كاولكاریی گەورەوە بەكۆتا هات.
ئێستەیش ئەم پشێوی و نائارامییانەی بەغدا و شارە شیعەنشینەكان، وەرسووڕانەوەی بۆ كۆمەڵێك هەنجەتی لابەلای وەك خۆخڵافاندن بە كورتهێنانی بودجە و هەوڵدان بە گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتیی، هێندەی تر وەدیهێنانی داخوازییەكانی خۆپێشاندەران بە لاڕێدا دەبات و لە ڕاستەڕێی خۆی دووریان دەخاتەوە، حزبە عێراقییەكان زۆر ساختەچییانە كەوتوونەتە فێڵ و گەمە لەگەڵ داخوازییە سەرەكییەكانی هاووڵاتییان و ئەو داخوازیانەیشیان خستووەتە سەر مێزی قومارەكانیان، لە پشتی داخوازییەكانەوە كۆمەڵێك گەندەڵكاری پێشوو خۆیان مەڵاس داوە و دنەی خەڵكی خۆپێشاندەر دەدەن بەوەی گوایە بەشێكی زۆری كێشەكان و ئەستەمبوونی باروبژێوی خەڵكی عێراق، بەهۆی هەرێمی كوردستانەوە بووبێت، بۆیە ئەو خۆمەڵاسداوانەی پەنا و پەسێوی پیلانگێڕی، بە بەردەوامی خەڵكەكە دژ بە هەرێمی كوردستان دەجووڵێنن تا كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا گرژی زیاتری تێبخەن، ئەمەش نەك چارەسەر بۆ كێشەكان نادۆزێتەوە، بەڵكو چەندان كێشەی نوێی لێ دەكەوێتەوە، لە پێش هەمووشیانەوە ئاسایی نەكردنەوەی دۆخی ناجێگیری ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان.
بە بەردەوامی پەرلەمانتاران لێرە و لەوێ لێدوان دەدەن و ناردنی مووچەی فەرمانبەرانیان بەستووەتەوە بە هاتنی پشێوی و نائارامییەكانی رۆژئاوای كوردستان، ئەگەری سەرهەڵدانی پشێوی لە رۆژهەڵات و باكوری كوردستانیش كاریگەریی نەرێنی لەسەر رەوشی بازاڕەكانی ناوخۆی كوردستان هەیە، بەمشێوەیە با لەوە بگەڕێین دوژمنە تەقلیدییەكانی كورد چۆن مامەڵەی ئابووری و داراییان لەگەڵ ئەم هەرێمە كردووە و دۆخی عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەرسێ پارچەكەی تری كوردستان چۆنە.
، با باسێكی خۆمان بكەین، ئێمە چۆن مامەڵەمان لەگەڵ رووداو و بەسەرهاتە ئابوورییەكان و راپۆرت و شیكارییەكان كردووە؟ چۆن دەڕوانینە مەترسییەكانی بەردەوامی خۆپێشاندانەكان و مینەكانی دەستێوەردانی سیستمی حوكمڕانی بۆ سەرۆكایەتیی، هەمواركردنەوەی دەستوور و سەرژمێری گشتی و پڕۆژەیاسای بودجەی 2020؟ چۆن دەڕوانینە شیكارییەكانی باسكردنی كەمبوونەوەی گەشەی ئابووری جیهانی كە لەلایەن سندووقی نێودەوڵەتی دراو و رێكخراوە جیهانییەكان بڵاو دەكرێتەوە؟ قەت ئەو پرسیارەمان لە خۆمان كردووە داڕێژەرانی پلان و بەرنامە ئابوورییەكانی حكوومەت لە باڵادەسترین دەسەڵاتەوە خۆیان بۆ ئەگەرە مەترسیدارانە ئامادە كردووە؟ بوونی ئەو دڵەڕاوكێیەی ئەمڕۆ لەناو كاسبكاران و كڕیار و فرۆشیارەكاندا هەیە، لەناو زۆربەی وڵاتانی ناوچەكە بوونی هەیە و تەنانەت لە داهات و بودجەی وڵاتیشدا دركی پێ دەكرێت.
ئەوەتا كورتهێنانی بودجەی عێراق بۆ نزیكەی 70 تریلیۆن دینار بەرز بووەتەوە، ئەمە وێڕای ئەوەی بە گەیشتنی بودجەكە بۆ پەرلەمان، مشتومڕ و ناكۆكییەكانی نێوان پەرلەمانتارە شەعبەوی و موزایەدچییەكان و بەرژەوەندخوازانی عێراق، ئەوەندەی تر دژوار دەبێت، كێشە گەورەكە لەوەدایە كە كار گەیشتە سەر دژایەتیكردنی كورد، هەمووان رێكن لەسەری، لە كاتێكدا گومانی تێدا نییە یەكێك لە ئەلف و بێی ئابووری بزانێت، ئەو راستییە دەزانێ كە بودجەی عێراق نەك كێشەكانی هاووڵاتییان چارەسەر ناكات، بەڵكو ئەمجۆرە بودجانە رێگریشن لە بەرەوپێشچوونی كەرتەكانی ئابووری و گەشەكردنی پەروەردە و تەندروستی و بنیاتنانی ژێرخانی ئابووری، لە بودجەیەكی بەكارخستن و كورتهێناندا هەر ئەمەی لێ چاوەڕوان دەكرێت.
ئەم بۆچوونانە بۆ رەشبینی نین، بەڵكو بۆ خۆئامادەكردنی پێشكەوتنەوەی گێژەڵوكە و زریانە تا دۆخەكە بەكەمترین زیان تێپەڕێنین. رەحمەت لە باوك و پاپیرانمان كە گوتوویانە "دۆم بەدانیشتن ماڵی وێرانە".