سەردانەکەی موستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ یٔەمەریکا، یەکێک لە گرنگترین ڕووداوە سیاسییەکانی عێراق و ناوچەکەیە لە چەند ساڵی رابردوودا، بێگومان بەوپێیەش گرنگی زۆری پێدرا. یٔەو گفتوگۆ و ڕێککەوتنانەی کە وەک بەرهەمی یٔەم سەردانە بەناو دەکرێن، لە چەندان ڕەهەندی سیاسی، تەناهی، یٔابووری و...تاد، پێدەچێت کاریگەری درێژخایەنیان لە عێراق و هاوکێشەی سیاسی ناوچەییشدا هەبێت، بۆیە هەر زوو دەنگ و کاردانەوەی یٔەرێنی و پێچەوانەکەیشی دەرکەوتن، وادیارە یٔەو دەنگە جیاوازانەیش هێمای بەشێک لە ململانێکانی قۆناغی داهاتوو بن.
جیا لە کۆمەڵێک هەرای ڕاگەیاندنی و هەڵوێستی نەگۆڕی هەندێ گرووپ و لایەنی بە باکگراوەند یٔایدۆلۆجی و تایفی کە بە حەوت یٔاوی زمزمیش بشۆردرێنەوە هەر هەمان ڕق و کینەیان لە دڵ و مێشکدایە، دانانی کازمی بە سەرۆک وەزیرانی عێراق شێوەیەک لە پشتگیری ناوخۆیی و ناوچەیی و نێودەوڵەتیشی لەگەڵ بوو.
سەردانی کازمی بۆ یٔێران، یٔەمەریکا، وڵاتانی ناوچەکە یان هەر شوێنێکیتر، دوور لە چاوەڕوانی نەبووە و لە داهاتوویشدا یٔاسایی دەبێت. بەڵام یٔەم سەردانەی بۆ یٔەمەریکا گرووپە سیاسی و میلیشیاییەکانی سەر بە یٔێرانی تووشی شڵەژانی نایٔاسایی کردووە، هۆکارەکەیش لە ڕوانگەی یٔەوانەوە ئەوەیە کە کازمی بەلای یٔەمەریکادا شکاوەتەوە و بەرنامەی بێکاریگەریکردنی یٔێران و گرووپە سیاسی و میلیشیاییەکانی سەر بەو وڵاتەی بەدەستەوەیە لە عێراقدا.
بێگومان یٔەمە کارێکی نەکردە نییە، بەڵام بۆ کازمی ڕێگایەکی یٔاسان نابێت، بەتایبەتی قەبارەی هەشت ملیارد دۆلار ڕێککەوتنی وەبەرهێنانی یٔابووری لەو کەرتانەی کە ڕێک دەبنە جێگرەوەی یٔێران بۆ پێداویستیە گرنگەکانی عێراق، یٔێرانی هەراسان کردووە. چونکە شادەماری ژیانی کۆماری یٔیسلامی یٔێران لەنێو یٔەو گەمارۆ جیهانیەدا، عێراقە. بۆیە لەو بڕوایەدام یٔێران دەستەوەستان نابێت و یٔەگەری خستنە جووڵەی چەندان یٔاراستە هەیە بۆ تەنگاوکردنی کازمی..
یٔەمە واتای یٔەوەیە یٔەو پشتگیرییەی لە ناوخۆ و دەرەوە بۆ قۆناغی دانانی کازمی لەو پۆستە هەبوو، بۆ بارودۆخێکی تایبەت بوو، بەم سەردانەی یٔەمەریکاوە کۆتاییهات و ئیتر بەرەی جیاواز و یٔاراستەی جیاواز دەکەونە جووڵە و ناکۆکییەکان و بەریەککەوتنەکان زیاتر دەبێت.
پەیوەندی یٔەم بابەتە بە کوردەوە چییە؟
لە چەند هێڵی گشتیدا کورد بەشێکە لەم هاوکێشەیە و بەم دۆخە کاریگەر دەبێت، لەم سەردانەدا شاندێکی کورد بە سەنگ و قورساییەکی کەم وێنەوە بەشدارییان پێکرا و بەپێی زانیاری شاندەکە لە هەموو یٔاستەکاندا بەشێکی گرنگی دانوستانەکان بوون، نەرمییەک لەلایەن حکوومەتی ناوەند بۆ ناردنی بەشێک لە بودجە بۆ هەرێم، دروستبوونی چەندان ناوەندی هاویٔاهەنگی نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق لە هەندێ ناوچەی کێشە لەسەر، کۆمەڵێک بەڵێن لەسەر چارەسەرکرنی کێشە هەڵپەسێراوەکانی هەرێم و بەغدا و...تاد، نیشاندەری ڕۆڵی یٔەمەریکان لە هاندانی کازمی بۆ نزیکبوونەوە لە کورد. بێگومان یٔەمە لێکەوتەی دەبێت و هەم یٔێران و هەم لایەنگرانی یٔێران هەوڵی یٔاستەنگکردنی یٔەم ڕەوشە دەدەن.
لە سەرەتای ١٩٩٠ کانەوە، چەند جارێک پێگەی کورد لە ناوخۆ و دەرەوەی عێراقدا گرنگی تایبەتی هەبووە و هەرجارەش کۆمەڵێک دەستکەوت و هاوکات هەندێ کەموکۆڕیشی لەگەڵ خۆی هێناوە.
پێگەی کورد لە شەڕی کەنداودا بۆ یٔەمەریکا و هاوپەیمانەکانی گرنگی هەبوو، لە یٔەنجامی ڕاپەڕین و دواتریش کۆڕەو، باشووری کوردستان کرایە ناوچەی یٔارام و یٔەم کیانەی هەرێمی کوردستانی لێبەرهەمهات.
لە ساڵی ٢٠٠٣ و سەردەمی ڕووخاندنی ڕژێمی سەدام، پێگەی کورد بۆ یٔەمەریکا و هاوکات لە ناوخۆی عێراقیشدا بۆ هەموو لایەک گرنگی تایبەتی هەبوو، بۆیە کورد بوو بە یەکێک لە کۆڵەکە سەرەکییەکانی دامەزراندنی عێراقی نوێ.
لەگەڵ هاتنی داعش و لە سەردەمی شەڕی داعشدا، پێگەی کورد جارێکیتر لە یٔاستی ناوخۆیی و ناوچەیی و نێودەوڵەتیشدا بەوپەڕی بایەخەوە سەیر دەکرا.
یٔێستەیش لەگەڵ سەردەمی کازمی، یٔاراستەی سیاسەتی ناوخۆی عێراق هاوتەریب لەگەڵ هاوکێشەی سیاسی جیهانی و ناوچەیی، بەرەو داماڵینی کاریگەری یٔێران لە وڵاتەکە هەنگاو دەنێت، یٔەمەیش واتای نزیکبوونەوەیە لە یٔەمەریکا.
کورد لە عێراقی نوێدا کۆڵەکەیەکی سەرەکین و یٔەمەریکا بەوشێوەیە سەیریان دەکات، هاوکات لەم هاوسەنگیە سیاسییە تازەیەدا سەنگی کورد گرنگی تایبەتی هەیە. کازمی بەبێ کورد یٔەم هاوسەنگیەی پێ بەڕێوەناچێت.
یٔەم دۆخە لەبارە بۆ کورد و یٔێستە چەند جیاوازییەکی لەگەڵ قۆناغەکانی رابردوودا هەیە.
سەرەتا دەبێ یٔەم گرەوە بکرێت کە یٔایا کازمی توانای سەرخستنی یٔەم یٔەجێندایەی هەیە؟ چونکە زۆر ململانێی یٔێران و یٔەمەریکا لە عێراق، بەلای یٔەمەریکادا نەشکاوەتەوە. بێگومان دەبێ چاودێری بکەین.
یٔەم قۆناغە چ لە عێراق (هەتا هەڵبژاردنی داهاتوو) و چ بۆ یٔەمەریکایش (هەتا هەڵبژاردنی داهاتوو) تەمەنی زۆر درێژ نییە و لە یٔەگەری گۆڕانکاری لە یٔیدارەی یٔەمەریکادا، رەنگە گۆڕانکاری بەسەردا بێت. لەوانەیشە بە هەمان یٔیدارەی یٔێستەوە بەردەوام بێت. بۆیە دەبێ بە وریاییەوە مامەڵەی لەگەڵ بکەین.
وەکو کورد نابێت بکەوینە ناو سیاسەتێکەوە کە لەوانەیە یٔاراستەی جەمسەرگیری توندتر بەخۆوە بگرێت و خۆمان لە ململان ناوخۆییە تاییفیەکان بە دوور بگرین. نزیکبوونەوە لە یٔەمەریکا چەندە یارمەتیدەری چارەسەری هەندێک لە گرفتەکان بێت، یٔەوا دەبێ حیسابی نەیاریی یٔیرانیش بکەین.
پێموایە دەبێ یٔاگاداری یەکخستنی ناوماڵی خۆمان بین و دەرفەتی دەستێوەردانی دەرەکی و هەوڵی پەرتەوازەکردنمان بە کەس نەدەین.
یٔەم دەرفەتە دەکرێت بۆ چارەسەری کۆمەڵێک بابەت و کێشەی بنەڕەتی و درێژخایەن لەگەڵ بەغدا سوودی لێ ببینرێت. یٔەو دەنگە نەشاز و نەشیاوانەی ناوخۆ کاڵ بکرێنەوە کە هەموو داواکارییەکانی نەتەوەی کوردیان لە بەغدا، بۆ هاتن یان نەهاتنی مووچەی فەرمانبەر کورت کردووەتەوە. هاوکات بەخۆداچوونەوەیەکی رژد پێویستە بۆ یٔەو چەمک و عەقڵییەتەی کە وابزانێت بەبێ گۆڕانکاری و دادپەروەری و دیموکراسی و بێباکبوون لە خەڵک، دەتوانێت هەتاهەتایە ئەزموونەکەمان پارێزراو بێت.
پێموایە سیاسەتی کورد دەبێ بۆ یٔەو قۆناغەی داهاتوو، خوێندنەوەیەکی ڕاست بۆ سەنگی کورد لەناو هاوکێشە سیاسییەکانی ناوچەکەدا بکات و بەوپێیەش سەقفی داواکارییەکانی خۆی دیاری بکات.