سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان "له ماوه‌ی پێنج ساڵی داهاتوودا هه‌رێمی كوردستان له هاورده‌كاره‌وه ده‌گۆڕێت بۆ هه‌رێمێكی هه‌نارده‌كار." وه‌ك هاووڵاتییه‌كی كورد، به‌لای منه‌وه ئه‌م قسه‌یه قسه‌ی ساڵه و بگره قسه‌یه‌كه بۆ چه‌ندان ساڵیش نه‌ك بۆ یه‌ك ساڵ.
ماوه‌یه‌كه گوێم له قسه‌یه‌كی به‌و شێوه‌یه جۆری و به ناوه‌ڕۆك و ئومێدبه‌خش نه‌بووه. ئه‌و قسه‌یه بۆ من ئه‌وه‌نده گرنگ و كاریگه‌ر بوو، ویستم به‌بێ په‌رده ئه‌م چه‌ند دێڕه‌ی له‌سه‌ر بنووسم.
ئه‌م قسه‌یه بۆ؟
ئه‌م قسه‌یه ئاماژه بۆ داهاتوو ده‌كات. واته قسه‌ی پێش كرده‌وه‌یه، واته به‌ڵێنه. به‌ڵێن چه‌ند جۆرێكی هه‌یه و ده‌كرێت له چه‌ندان ڕوانگه‌وه لێك بدرێته‌وه. بۆ نموونه له ڕوانگه‌ی ئاینییه‌وه به‌ڵێن و به‌ڵێندانه‌كان به‌شێكی كه‌میان دنیایین و دیارن، زۆربه‌یان ئاماژه‌ن بۆ پاداشتی نادیار و دوورمه‌ودا و بۆ دواڕۆژن. دیدگای ئاینی هێنده‌ی خه‌می دواڕۆژیه‌تی، خه‌می دنیای نییه.
به‌ڵێن له دیدی عه‌لمانیشه‌وه به‌تایبه‌تی دیدگای ئایدۆلۆجی و ئه‌وانه‌ی بانگه‌شه‌ی شۆڕشی كۆمه‌ڵایه‌تی و یه‌كسانی ده‌كه‌ن، هاوكات ئه‌و چه‌مكانه‌ی ده‌كه‌ونه خانه‌ی ئازادیخوازی چینایه‌تی و نه‌ته‌وه‌ییه‌وه، زۆرینه وه‌ك دروشم و ئافراندنی دنیایه‌كی خه‌یاڵی له داهاتوو بۆ مرۆڤه‌كان وێنای ده‌كه‌ن. دروشمیش هێنده‌ی هاندان و ورووژاندنی خه‌ڵكی لا مه‌به‌سته، ئه‌وه‌نده به‌لای كرداردا ناڕوات.
ئه‌م به‌ڵێنه له‌م كاته‌دا ئایا خه‌یاڵی خۆش بۆ مرۆڤه‌كان دروست ده‌كات، یان دروشمێكه و ده‌كرێ خه‌ڵكی پێ هان بدرێت؟ یان ئاخۆ قه‌یرانی ئابووری هه‌رێمه له ئه‌نجامی بڕینی بودجه له‌لایه‌ن به‌غداوه؟
پێم وایه ئه‌م به‌ڵێنه‌ی سه‌رۆك وه‌زیران، ناكه‌وێته خانه‌ی دروشمی بێ كرداره‌وه، بۆ هاندانی خه‌ڵك یان ته‌نیا له‌به‌ر قه‌یرانی ئابووری ئه‌و قۆناغه‌ش نییه، به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك هۆی بنه‌ڕه‌تی له پشته‌وه‌ن. به‌ڵێ له‌وانه‌یه قه‌یرانی ئابووری ئه‌م شێوه بیركردنه‌وه‌یه و داڕێژه‌ی كابینه‌ی نوێی زیاتر به‌ره‌و ئه‌و ئاراسته‌یه بردبێت، به‌ڵام ئه‌زموونی نزیكه‌ی ٣٠ ساڵی ده‌سه‌ڵاتدارێتی به لایه‌نه جوان و ئه‌رێنییه‌كانی و هاوكات خاڵه لاوازه‌كانیه‌وه، تاك سه‌رچاوه‌بوونی بژێوی خه‌ڵكی كوردستان (بودجه‌ی به‌غدا، نه‌وت)، چه‌مك و عه‌قڵێكی له ڕاده‌به‌ده‌ری به‌رخۆری و هاورده‌كردنی هه‌موو شتێك، لاوازی ئاستی به‌رهه‌مهێنان، هه‌یكه‌لی قورس و پڕخه‌رجی حكوومه‌تی هه‌رێم و... تاد، ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی بۆ حكوومه‌تی هه‌رێم، به‌رپرسان و حزبه سیاسییه‌كان و هاووڵاتیش دروست كردووه كه ئه‌م ئه‌زموونه پێویستی به گۆڕانكارییه‌كی ریشه‌یی هه‌یه.
سه‌ره‌ڕای ئاسته‌نگه‌كانی قۆناغی كۆرۆنا و له‌وه‌ش قورستر سیاسه‌تی شۆڤێنییانه‌ی حكوومه‌تی عێراق به‌رانبه‌ر خه‌ڵك و حكوومه‌تی كوردستان، كابینه‌ی نۆیه‌م كۆمه‌ڵێك هه‌نگاوی گرنگی هاویشتوون كه كاریگه‌ری درێژخایه‌نیان له‌سه‌ر داهاتووی هه‌رێم ده‌بێت. گرنگیدانی حكوومه‌ت و سه‌رۆكه‌كه‌ی به كۆمه‌ڵێك سێكته‌ری گرنگ و بنه‌ڕه‌تی وه‌ك خزمه‌تگوزاری، ژینگه، كشتوكاڵ، گه‌شتیاری، چاكسازی كارگێڕی، هه‌لی كار بۆ گه‌نج و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی و فره‌سه‌رچاوه‌كردنی داهات و... تاد، له‌و ماوه‌یه‌دا ئه‌و تێڕوانینه دروست ده‌كات كه به‌ڵێنی ئه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان به‌ره‌و هه‌رێمێكی هه‌نارده‌كار بڕوات، ته‌نیا وه‌ك دروشم نییه، به‌ڵكو پرۆسه‌یه‌كی دڵخۆشكه‌ر و دڵسۆزانه‌یه.
ترسم له‌وه هه‌یه
هه‌رێمی كوردستان نه‌یاری زۆرن. له ناوچه‌كه‌دا دراوسێكانی چاویان به پێشكه‌وتنی ئابووری كوردستان هه‌ڵنایه‌ت. زۆربه‌یان له قه‌یرانی قووڵی ئابووریدان و تا پێیان بكرێت ڕێگری له بووژانه‌وه و په‌ره‌سه‌ندنی ژێرخانی ئابوورییه‌كه‌ی ده‌كه‌ن.
به‌كورتی ڕێگری له ڕه‌وتی گۆڕانكاری له هه‌رێمێكی هاورده‌كاره‌وه بۆ هه‌نارده‌كار ده‌كه‌ن و نایانه‌وێ ئه‌و بازاڕه گه‌وره‌یه له ده‌ست بده‌ن. له ناوخۆیشماندا نه‌یاری ناوخۆیی و بازرگانی چاوچنۆك كه‌م نین كه له‌و پرۆسه‌یه‌دا زیان به به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان ده‌كه‌وێت، بۆیه ئه‌وانه‌یش ئاسته‌نگ بۆ ئه‌و پرۆسه‌یه دروست ده‌كه‌ن. كه‌واته پێم باشه ئه‌م پرۆسه‌یه به هێوری و زانستی و هاوكات تا ئاستێكیش به بێده‌نگی به‌ڕێوه بچێت.
گومانم له‌وه هه‌یه
وڵاته‌كه‌مان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی "خاكی گه‌وهه‌ره و ئاوی كه‌وسه‌ره"، كۆمه‌ڵێك سنوور و به‌ربه‌ستیشمان هه‌یه كه ده‌بێ دوور له ڕوانگه‌ی دروشماوی و به چاوێكی واقیعییه‌وه ده‌رفه‌ته‌كان و هاوكات ئاسته‌نگه‌كانی پێش گه‌شه‌سه‌ندنمان ببینین و لێكی بده‌ینه‌وه. بۆ نموونه ده‌وڵه‌تنه‌بوونی كوردستان گرفتێكه، سنووری ده‌ریامان نییه گرفتێكی تره، نزمی ئاستی زانیاری ته‌كنه‌لۆجیشمان گرفتێكه. بۆیه ده‌رفه‌ت و هه‌لی گونجاو بۆ هه‌رێمی كوردستان له كامه سێكته‌ردا گونجاوترینه، ده‌بێ به وردی تاوتوێ بكرێت.
وه‌ك نموونه، سێكته‌ری كشتوكاڵ، په‌ره‌سه‌ندنی ئه‌م سێكته‌ره به‌دوو شێواز ده‌بێت و له هه‌ردوو حاڵه‌تیشدا له‌وانه‌یه ببین به هه‌رێمێكی هه‌نارده‌كار. یه‌كه‌م، چه‌ند سه‌رمایه‌دارێك كۆمه‌ڵێك پڕۆژه‌ی گه‌وره‌ی كشتوكاڵی بكه‌نه‌وه و به‌رهه‌می زۆریان هه‌بێت و بگاته ئاستی هه‌نارده‌كردن. دووه‌م، به به‌رنامه‌یه‌كی درێژخایه‌ن هه‌وڵ بدرێت كولتووری به‌رهه‌مهێنان و كشتوكاڵ و بووژانه‌وه‌ی گونده‌كان و... تاد په‌ره‌ی پێ بدرێت.
گومانه‌كه‌م ئه‌وه‌یه ڕێی یه‌كه‌م كه ئاسانه‌كه‌یه گرنگی پێ بدرێت و هی دووه‌م په‌راوێز بخرێت، به‌داخه‌وه بۆنی چه‌مكێكی وه‌ها ده‌كه‌م. هیوادارم من هه‌ڵه‌بم، به‌ڵام به‌ڕاستی به‌بێ كارێكی تۆكمه‌ی ڕۆشنگه‌ری و كولتووری و كۆمه‌ڵایه‌تی ناتوانین ئه‌و ئامانجه ده‌سته‌به‌ر بكه‌ین. ده‌بێ گرنگی هاوته‌ریب و یه‌كسان به هه‌ردوو به‌رنامه بدرێت و كارئاسانی و هاندان و پشتگیری زۆرترین خه‌ڵك بكرێت كه به‌شداری ئه‌و پرۆسه‌یه بن.
تێبینی و پێشنیار
بۆ كرداریكردنی ئه‌و به‌ڵێنه و ده‌ستپێكردنی پرۆسه‌یه‌كی درێژخایه‌ن له‌و پێناوه‌دا، به‌رنامه‌یه‌كی گشتگیری په‌روه‌رده‌یی و كولتووری پێڕه‌و بكرێت كه هه‌ر تاك و ماڵبات و ده‌زگایه‌ك به‌ره‌و ئاراسته‌یه‌ك ببرێن، لانیكه‌م ڕۆژی یه‌كجار بیر له سفره‌ی خواردنی ماڵی خۆیان و سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی ده‌وروبه‌ریان بكه‌نه‌وه، ئه‌و ئامێر و كه‌ره‌سته و جلوبه‌رگ و خشڵ و بۆیه و دیكۆرات و ئۆتۆمبێل و... تاد بكه‌نه‌وه و بزانن چه‌ندی هاورده‌یه و چه‌ندی خامڵییه. تاكه‌ی "به‌رخۆری و هاورده‌كردن" وه‌ك نرخ سه‌یر بكرێت و زۆر كه‌س و ده‌زگا شانازی پێوه بكه‌ن؟.
بێگومان من ئه‌و قسه‌یه‌ی ئێوه‌م به‌و پاشخانه فكرییه‌وه وه‌ك قسه‌یه‌كی گرنگ و قسه‌ی ساڵ یان چه‌ندان ساڵ لای خۆم تۆمار كرد. زۆر پێی دڵخۆشم و ئومێدێكی زۆرم هه‌یه. وه‌ك سه‌ره‌تای پرۆسه‌یه‌كی نه‌وعی ده‌یبینم و بۆ به‌ره‌وپێشبردنیشی هه‌رچیم له ده‌ست بێت، بێگومان درێغی ناكه‌م.
ئه‌گه‌ر ته‌مه‌نیش باقی بێت پێنج ساڵی تر له هه‌مان رۆژدا له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته چه‌ند دێڕێكی تر ده‌نووسم. هیوادارم نووسینه‌كه‌ی ئه‌وكاته‌م په‌سنی ئه‌نجامه‌كان بێت و به كرده‌وه كوردستانێكی هه‌نارده‌كارمان بنیات نابێت.