نووری بێخاڵی
یەكەم
هەر قومار نا، قەلیشی پێوە خورا
به پێچەوانەی زۆربەی خەڵكی كوردستان، من ئەمجارە زۆر كەمتر بەو دۆخە ناجۆر و ڕەوشە ناهەموارەی كەركووك، خورماتوو، خانەقین و ناوچە كوردستانییە داگیركراوەكانی تر تێكچووم. چونكە خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر بەس بوو، بۆ ئەوەی لەوە دڵنیا بینەوە كە ئیتر ئەو ناوچانە ئاسایی نابن و عەرەبیش وەك پێشتر ئاوا لێی دانانیشن و لەگەڵ بەرەی توركمانی، كورد بە پەند دەبەن، ئینجا با كوڕەكەی جەنگی هەر خەریكی دۆمینە بێت و چاوی خەڵك بە ناوی پارێزگارەكەی (ناو گیرفانی) كوێر بكات.
ئەو كاتەی خیانەتكارانی 16ی ئۆكتۆبەر، بەهۆی بەرچاوتەنگیی سیاسی، ڕقی ئایدیۆلۆجی و كینەی حزبی، كەركووك و خورماتوویان ڕادەستی حەشد و میلیشیاكان كرد، ڕیفراندۆمچی و سەربەخۆییخوازەكان، باسیان لە مەترسییە ئایندەییەكانی ئەم سات و سەودا و مامەڵەیەی كڕین و فرۆشتنی كوردستان كرد، كەچی عەڕابەكانی ئەو ناپاكییە و قەڵەمە دەربارەكانیان و لەگەڵیشیاندا نەخێرچییەكان، خەریكی پینەوپەڕۆكردنی داگیركارییەكەی حەشد و دڵڕەشییەكەی عەبادی و سەرقاڵی دیزە بەدەرخۆنەكردنی خوێنی ئەو پێشمەرگە قارەمانانە بوون كە لە پشتەوە لەلایەن هاوسەنگەرەكانی خۆیان پێكران، یان دەبابەكانی حەشد، لەژێر زنجیرەكانیاندا پلیشاندنییەوە.
بۆیە ئەوەی ئێستە پێویستە ئەو بارە خوارەی كەركووك و ناوچە داگیركراوەكان ڕاست بكاتەوە، خیانەتكارانی 16ی ئۆكتۆبەرن، ئەوانەی كەركووك و ناوچەكەیان بۆ حەشد خستە سەر خوانی زێڕین. هەروەها ئەركی نەخێرچییە دژە ڕیفراندۆمەكان و ئەو پەرلەمانتێرە كوردانەی بەغدایە كە كاتی خۆی ڕەوایەتییان بە یاساییكردنی میلیشیای حەشدی شەعبی دا.
هاوكات ئەركی ئەو بەناو ڕۆژنامەنووس و نووسەر و ڕۆشنبیرانەیە كە پاساوی خیانەتەكەیان دایەوە و ئێستەیش ڕووقاییمانە، فرمێسكی تیمساحی بۆ كەركووك و ناوچە داگیركراوەكان دەڕێژن. بەتایبەتی ئەوانەی ڕۆژی یەكەمی داگیركردنی شارەكەیان و ئەتككردنی پەیكەری پێشمەرگە و ئاڵای كوردستان لەسەر خوانی چەوری (كەریم نووری گوتەبێژی حەشدی شەعبی) بەدیار سووتانی خورماتوو و گڵاوكردنی كەركووك كاوێژیان دەكرد، كەچی بۆ ئەوەی وەك بەرزەكی بانان بۆی دەربچن و ڕووی ئەهلی خیانەتەكە سپی بكەنەوە، هاتوون و (ڕیفراندۆم و 16ی ئۆكتۆبەر) دەخەنە ڕستەیەكەوە، بۆ ئەوەی ڕووی چەواشەكارییەكانی (قوماركردن بە كەركووك) جوان بكەن، بەڵام لەبیری خۆیان دەبەنەوە كە ئەو ڕۆژە هەر قومار بە كەركووكەوە نەكرا، بەڵكو (قەل) و گۆشتیشی پێوە خورا.
بەهەرحاڵ، هەڵوێستی ئەوانەی 16ی ئۆكتەبەریان بەرهەم هێنا، لەگەڵ ئەوانەی ئەو ڕۆژانە چوونەوە قاوغی خۆیان، یان ئەوانەی پاساویان دایەوە، داگیركردنی ئیستانبوڵ لەلایەن عوسمانییەكانەوە دێنێتەوە یادی مرۆڤ. ئەوەی مێژووی خوێندبێتەوە، بەشی ئەوە ئاگاداری داگیركردنی ئیستانبوڵە لەلایەن عوسمانییەكانەوە. دەی ئەو دەمەی عوسمانییەكان گەمارۆی ئیستانبوڵیان دا و خەریكی جێبەجێكردنی پلانی هێرشەكەیان بوون بۆ داگیركردنی شارەكە، دەسەڵاتدارانی شار سەرگەرمی كەیف و سەفای خۆیان بوون و قەشەكانی شارەكەش، مشتومڕ و شەڕەچەقیان بوو لەسەر ئەوەی ئاخۆ فریشتە نێرن یان مێ؟
دووەم
گاڵتەجاڕیش بەم ڕادەیە نا
ماوەیەك پێش ئێستە 100 كەس لە پەرلەمانتار، رۆژنامەنووس و كەسایەتیی ناوچە داگیركراوەكان (ئەوەی بە ڕەزامەندیی سیاسییەكانی كورد، ناو نرا ناوچە كێشە لەسەرەكان و لە دەستووریش جێگیر كرا!)، لەبارەی 16ی ئۆكتۆبەری 2017، داوایەكیان ئاراستەی ئەنجوومەنی دادوەری و داواكاری گشتیی هەرێم كرد و تێیدا داوای (لێكۆڵینەوە لەسەر لەدەستدانی كەركووك و ناوچە كێشە لەسەرەكان و ڕوونكردنەوەی هۆكارەكانی)یان كردووە.
تا ئێرە چ یاداشتەكە، یان داواكارییەكەی ناوی، شتێكی ئاساییه. بەڵام ئەوەی نەك هەر ئاسایی نییە، بەڵكو مایەی شۆكیشە، لەناو ئەو لیستەدا هەندێك ناو هەن، مرۆڤ نازانێ چۆن شەرم داینەگرتن و ڕوویان دێت ئەو داوایە لەو دامەزراوانە بكەن، له كاتێكدا خۆیان لە هەموو خەڵك باشتر دەزانن لەو سات و سەودایەدا (كەر لە كوێ كەتووە و كونە لە كوێ دڕاوە). ئینجا تێیدایە ڕۆژی داگیركردنەكەی كەركووك و جینۆسایدەكەی خورماتوو، لەسەر خوانی داگیركەران بوو.
هەر ئەو پاكانە نامەیەی سەرەوەی ئەو برادەرانه (ئاخر ئەوانیش ڕیفراندۆمیان خستووەتە پاڵ 16ی ئۆكتەبەر و نەشیانوێراوە بە خیانەت ناوی ببەن!)، ڕاگەیەندراوەكەی ئەو پێڕەی بیر خستمەوە كە بە ناونیشانی (ڕاگەیاندراوێك بۆ ڕای گشتی)ی لەبارەی كێشەی كەركووك و ناوچە داگیركراوەكان، كۆتایان بە ڕاژە و خزمەتی (خەت مایل)ی خۆیان لەناو ڕیزەكانی بزووتنەوەی گۆڕان و ژووری ناوچە جێناكۆكەكانی ئەو بزووتنەوەیە هێنا.
خوا لێم نەگرێت، وەلێ زەلام لەناو ئەو پێڕی ڕاگەیەندراوەدا هەبوو، تا ئێستە بۆ خۆیشی خۆی بۆ یەكلا نەكراوەتەوه كە ئایا دەروێشی (دەباشان)ـە یان موریدی (گردەكە)، كەچی چ دەروێشی ئەم بووبێت یاخۆ موریدی ئەو (ئینجا ماوەیەكیشە لە داروسەلام دەچێتە مەجلیسی حورمەت و چا و قاوەیش فڕ دەكات)، سێرەی ئەو هەر ڕوو بەرەو (سەری بڵند) بووه. وەك چۆن لە ڕیفراندۆمدا لە (نەخێرچییەكان) سەرسەختتر كەوتە وێزەی بەرەی ڕیفراندۆم. هاوكات لە كاتی خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەریشدا، (كوچك لە ئاگر گەرمتر)، پاساوی خیانەتەكە و عەڕابەكانی دایەوە.. ئەوەتا ئێستەیش شین و واوەیلایەتی بۆ دۆخی كەركووك، ئینجا وەرە لەو قوڕەی دەربێنە.
بۆ ئەوەی ئەم گاڵتەجاڕییەی شین و واوەیلا كە ئەو لیبۆكانە بۆ كەركووكی دەكەن، هەروا تێنەپەڕێ، خراپ نییە بیریان بخەینەوە كە:
بەگوێرەی بەڵگەنامەیەك، (برادەران!) و لایەنە توركمانی و عەرەبییەكانی ناو ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك، لە رێكەوتی 16/4/2019 واژوویان كردووە (لەم یەك دوو ڕۆژەی ڕابردوودا بەڵگەنامەكە لە تۆڕەكانی كۆمەڵایەتی و میدیاكاندا بڵاو بووەوە)، لەسەر ئەوە رێككەوتوون، (راكان سەعید جبووری) وەك جێگری پارێزگار و پارێزگاری كەركووك بە وەكالەت، تا هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك لە پۆستەكەی بەردەوام بێت.
ڕەنگە هەر ئەم هاوئاهەنگی و پێوەندییە گەرمە بێت، وای لە راكان جبووری پارێزگاری سەپێندراوی كەركووك كردبێت لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا بە ڕاشكاوی بڵێت: "پێوەندییەكانمان لەگەڵ – برادەران! - زۆر باشە و لەسەر پرسەكانی تایبەت بە كەركووك گفتوگۆ و راوێژ بە یەكەوە دەكەین و دوو هاوبەشی سەركەوتووین".
سێیەم
كلكەكانی زیڕەیان كردووە
ماوەیەك پێش ئێستە ئەمەریكا سوپای پاسداران و مولحەقەكانی خستە لیستی تیرۆرەوە، هەنووكەیش دەنگۆی ئەوە هەیه ئەمەریكا هەندێ لایەنی سیاسی كە لە ناوچەكە پاشكۆ یان دۆست یان هاوسۆزی ئێرانن، بخاتە لیستی تیرۆرەوه (ئیتر مرۆڤ هەرچەند بیهێنێت و بیبات، چ لەو میلیشیایانەی كلكی پاسدارانن، یان ئەو هێزە سیاسییانەی پاشكۆ و شوێنكەوتەی ئێرانن، ڕێك زەین و خەیاڵی بۆ لای حزب و گرووپە شیعییەكانی عێراق و میلیشیاكانی حەشدی شەعبی، بەعسی سووریا و شەبیحەكانی، حزبوڵای لبنان و چەتەوڵەكانی، حەماس و كەتیبەكانی، حوسییەكان و حزبوڵا نهێنییەكانی وڵاتانی كەنداو و... دەچێت)، تەنانەت ترسێك دڵی مرۆڤ دادەخورپێنێت لەوەی كە دوور نییە لەو ناوەدا هەندێ حزبی كوردیش بەر ڕەحمەتی لیستەكەی ئەمەریكا بكەون.
گەف و گوڕەكانی ئەمەریكا و ئێران لە یەكتر لەولاوە بوەستن كە بەپێی ئاماژەكان و (پیاسە شەوانە و ڕۆژانەییەكانی كونسوڵی ئەمەریكا لەناو بازاڕ و شوێنە گشتییەكانی هەولێر و شار و شارۆكەكانی هەرێمی كوردستان) بن، وێناچێت ئەم دوو وڵاتە لەگەڵ یەكتر بیگەیەنن بە مریشكە ڕەشە (جەنگ)، بەتایبەتی ئەمەریكا. چونكە لەوەتەی لە دوای جەنگی دووەمی جیهانییەوە بووەتە هێزی یەكەم و مێردەزمەی دنیا، واشنتن نەك هەر دژی سیستمە دیكتاتۆر و قۆرخكارەكان نەبووه، بەڵكو دەستی لە كودەتا بەسەر چەندان ئەزموونی دیموكراسی، پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ، لەوەش گرنگتر، ڕۆڵی ڕاستەوخۆی لە قووتكردنەوەی دەیان دیكتاتۆر و ستەمكار لە دنیا بەگشتی و ئەمەریكای لاتین (ئەمەریكای باكور، كاریبی، ئەمەریكای ناوەڕاست و باشوور) و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەبووه.
بەهەرحاڵ، با لە باسەكەمان دوور نەكەوینەوە. دوای ئەوەی پاسدارانی خستە لیستی تیرۆر، هەروەها لینكۆڵن و B52 و هێزی تری هێنایە ئاوەكانی كەنداو. پێش ئێران خۆی، ئەوانەی لە ناوچەكەدا و لە هەمووان زیاتر بەم جموجووڵە سەربازییانەی ئەمەریكا هەراسان و تەنگەتاو بوونە، هێزە سیاسییە پاشكۆكانی وەلی فەقێ و میلیشیا كلك و پاشكۆكانی پاسدارانن. بە تەنیا سەیركردنێكی میدیاكانی ئەو هێز (بە یەك دووانێكی كوردیشەوە) و میلیشیایانه و ڕێكلامكردنیان بۆ هێز و توانای سەربازیی و كاریگەریی مووشەكەكانی (عیماد و عیقاب، غادر و قادر، قەدەر و قەدیر، سەدید و سەفیر، نەسڕ و نەسیڕ، سۆمار و سجیل، قیام و قاسد، زەفەر و مشكات، فەجر و فەلەق، زلزال و زوبین، میحراب و موبین، بەدر و نووڕ، تۆفان و هورمز، فاتح و میساق، زولفەقاڕ و عاشوورا، كەوسەر و سیمرخ)، بەسە بۆ ئەوەی لە ئاستی نیگەرانی و ترسی ئەو هێزە سیاسی و میلیشیا چەكدارییانە تێبگەین.
ئینجا لەناو ئەم تەپوتۆزەدا، خۆش ئەوەیه، (هادی عامری) هاتووە هەڕەشەی ئەوە لە ئەمەریكاییەكان دەكات كە عێراقیان لێ دەكەنە (ڤێتنام)، بەڵام ئەو قەدیم پاسدارە لەبیری دەكات كە نە ڕۆژگاری ڤێتنام هەمان ڕۆژگاری ئەمڕۆیە، نە جیۆگرافیای عێراق هاوشێوەی ڤێتنامە. نە وەك خەڵكی ڤێتنام، عێراقییەكان یەك كێشە و دوژمنێكی هاوبەشیان هەیه. نە ئیتر شەڕی زەوی و پیادەیە، چونكە ئەگەر بیەوێ و مەبەستی بێت، ئەوا (مام سام) شەڕەكە لە ئاسمان لەگەڵ (ئیمام و موریدەكانی) یەكلا دەكاتەوه.
چوار
كورد كەمینەیه
ئێستە عەرەبێك، توركمانێك، كوڕە مەسیحییەكیش لە بۆنەكاندا كە باس لە پێكەوەژیان دەكەن، ئەگەر لە وتارەكانیاندا شوناسی كوردبوون لە هەندێك پیكهاتەكەی ئاینی و مەزەوی بسەننەوە كە وەك نەتەوە كوردن، ڕەنگە ئاسایی بێت، بەڵام ئەوەی نەك هەر ئاسایی نییە، بەڵكو شوورەیی و قەباحەتی گەورەیە، ئەوەیە كە سەركردەیەكی سیاسیی كورد یان دەسەڵاتدارێكی حكوومەتی هەرێم، یاخۆ ئەكادیمی، میدیاكار، ڕۆشنبیر و هونەرمەندێكی كورد دەبینی، لە بۆنەكاندا و به ناوی داكۆكی لە بەها و بایەخی پێكەوەژیان لە هەرێمی كوردستاندا، پڕ بە قوڕگیان دەڵێن: "لە ڕوانگەی هەستكردن بە ئەركی سەرشانمان، پارێزگاریی لە بەها جوانەكانی پێكەوەژیانی شارەكەمان، یان وڵاتەكەمان بە هەموو پێكهاتەكانی كورد، عەرەب، توركمان، كلدۆئاشوور و سریان، ئێزیدی، شەبەك و كاكەیی و... دەكەین)، ئینجا لەوەش قەباحەتتر ئەوەیە، میدیای كوردیی هەمان قەوانی ئەوان لێ دەداتەوە و لەسەر حەماقەتی ئەوان كاوێژ دەكات.
دەی ئاخر جیاكردنەوەی (ئێزیدی، كاكەیی و شەبەك) وەك پێكهاتەی ئاینی و مەزەوی لە كوردبوون وەك شوناسی نەتەوەیی، ئەگەر ئەحمەقی نییە، چییە؟ دەی خۆ خاترخوایی و دڵڕاگرتن و سیاسەتی موونەرمی نییە؟
پێنج
باوكەنەڕۆ لەو كوردییە
دڵنیام زمان و شێوازی داڕشتن و ڕێنووسی زۆربەی هەرەزۆری یاساكانی ئەم هەرێمی كوردستانە هەر وان، بەڵام چانسەكە وابوو، بەهۆی فەزیحەی كابرای دەستپێچراوی نەخێرچی، ئەم یاسای خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پێوەندیكردن، كەوتە داوەوە.
بەدڵنیاییەوە تا یاسای (قەدەغەكردنی خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پێوەندیكردن له هەرێمی كوردستان) بە فەرمی دەرچووە و لە ڕۆژنامەی وەقائیعی كوردستان بڵاو بووەتەوە، بە دەیان فلتەردا تێپەڕیوە. هەر لەو ستافەی پڕۆژەیاساكەی نووسیوەتەوە و ئامادەی كردووە، تا دەگاتە ئەوانەی بەر لەوەی ئاراستەی لایەنی پێوەندیدار بكرێت، پێیدا چوونەتەوە، وەزارەتی داد و ئەنجوومەنی باڵای دادوەری، ئەنجوومەنی وەزیران، لیژنەی یاسایی پەرلەمان، ئینجا هەموو پەرلەمانتاران و فراكسیۆنەكان. دواجاریش بڵاوكردنەوەی لە (ڕۆژنامەی وەقائیعی كوردستان!)، كەچی سەیری زمان و شێوازی داڕشتنەوە و ڕێنووسەكەی بكەن، ئینجا دەزانن چ حەشرێك بەم زمانی كوردییە دەكرێت و بە دەم چ ئازارێكی كوشندەی ئەتككردنەوە دەناڵێنێت.
(یاسای قەدەغەكردنی خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پێوەندیكردن لە هەرێمی كوردستان)، كە بە یاسای ژماره (6) ساڵی 2008 ناسراوە، لە هەشت مادە پێكهاتووە. ئینجا لە كۆی هەشت مادە‌كەی ئەو یاسایەدا، تەنیا نموونەی زمان و داڕشتن و ڕێنووسی مادەی دووەم بخوێننەوە، بۆ ئەوەی بزانن زمانەكەمان بە چ دەردێك براوە و دەبرێت.
واز لەوە بێنن كە ئەوە زمان و داڕشتنی كوردییە یان نا، بەڵام ئەگەر لە كاتی خوێندنەوەیدا، لەبەر ڕەچاونەكردنی خاڵبەندییەكەی هەناسەسوار نەبوون و بەم ڕەمەزانە قوڕگتان نەنووسا و ناچار نەبوون، پێش بەربانگ ڕۆژووەكەتان بشكێنن، هەقتانە.
لە مادەی دووەمی یاساكەدا هاتووە: "هەر كەسێك گەر به خراپی تەلەفۆنی خانەیی(مۆبایل) یان ئامێرێكی پەیوەندی كردنی تەلدار یان بێتەل یان ئەنتەرنێت یان پۆستی ئەلكترۆنی بە مەبەستی هەڕەشه كردن یان تۆمەت هەڵبەستن (قژف)یان جنێودان یان بڵاو كردنەوەی هەواڵی هەڵبەستراو بەكارهێنا كه ترس پەیدا دەكات یان دزەی به گفتو گۆ كردن كرد یان وێنەی چەسپاو وجوڵاویان كورتیله نامه (مەسج)بڵاو كردەوه كە لەگەڵ خۆو رەوشتی گشتیدا ناگونجێن یان بەبێ روخسەت و مۆڵەت وێنەی گرت یان كاروبارێكی وا كه شەرەف بریندار بكات یان هانی ئەنجامدانی تاوان یان كاری بەدرەوشتی یان بڵاو كردنەوەی زانیاری پەیوەست به نهێنی ژیانی تایبەت یان خێزانی بۆ تاكەكان بڵاوبكاتەوە كه بەهەر ڕێگایەك بێت چنگی كەوتن هەتا ئەگەر راستیش بن، ئەگەر بەهۆی بڵاو كردنەوەیان و دابەشكردنیان سووكایەتی یاخود زیانیان پێ بگەیەنێ، ئەوا بۆ ماوەیەك بەند دەكرێ(حبس) دەكرێ كه له شەش مانگ كەمتر نەبێت و له پێنج ساڵیش زیاتر نەبێت و بە غەرامەیەكیش سزادەدرێ كه له یەك ملیۆن دینار كەمتر نەبێت و له پێنج ملیۆن دیناریش زیاتر نەبێ یان به یەكێك لەو دوو سزایه سزادەدرێت".
خواتان بێت، مەعقوولە ئەم حكوومەتە گەورە و گرانە، بەم هەموو (سووللەم و تەراتووبە!) كوردیزانێكی تێدا نەبێت، تا ئەو ئاستەی له بڕگەیەكی (163) وشەییدا، تەنیا یەك "وێرگول = فاریزە" دابنێن؟
هەر باشە، خوا خێریان بنووسێت كە خاڵی كۆتایان بۆ (قاتیرە و مەقتوورە‌كە!) داناوە.