1_ دەسەڵات و دنیای ڤێرجواڵ
سەردەمی شاشە و مۆبایلی زیرەک، خۆنمایشکردنە لەڕێی دنیایەکی گریمانەکراوەوە، تاک وەک پەیکەرێکی سەربەخۆ و بێ ناوەند وردە وردە کار بۆ ئەوە دەکات پێگە، ناسنامە، جووڵە و چالاکییەکانی خۆی لە پانتایی راستەقینەوە بگوازێتەوە بۆ پانتایی ڤێرجواڵ یان دنیای بە ڤێرجواڵکراو.
ئەم دنیایە لە ژیانی راستەقینە دابڕاوە، دوورە لە هەست و نەست و ئاگای مرۆڤی ناو سیستمی ژیانی ڕۆژانە، تەکنەلۆجیا و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان نمایندەی بیرکردنەوە، کۆمەڵگە و مرۆڤی گریمانەکراو دەکەن؛ لەم چرکەساتەدا لەبەردەم دوانەی دەسەڵات و ئەم فۆرمە لە دنیا و ژیان و بیرکردنەوەداین کە هەم تاک و گرووپ، هەمیش کۆمەڵگە بەگشتی تێیدا دەژیت.
دەسەڵاتی سیاسی بەرهەمی مرۆڤ و گرووپێکە کە لە پانتایی راستەقینە و ناگریمانەکراودا دەژی و بەو خەیاڵە دەسەڵات بەرهەم دەهێنێت تاکو لەڕێیەوە بگات بە ئامانج و ئاسایش و دڵنیایی و چێژ، پێشتر تێزێک خۆی باڵادەست دەکرد گوایە دەسەڵات پارچە پارچە و دابەش دەبێت و ناوک و سەنتەربوونی خۆی لەدەست دەدات، دەسەڵات لە دەستی دەوڵەت دەکەوێتەوە خوارەوە، بەشێکی لەلای کلێسا و دەزگا ئاینیی و ئاسمانییەکان دەبێت، بەشێکی تری لەلای شەقام و پانتایی گشتی دەبێت و بەشەکانی تریش لەلای کۆمپانیا قەبە و گەورەکان دەبن.
دەسەڵات لە ماكڕۆ/هەمووەکییەوە خۆی دەگۆڕێت بۆ میکڕۆ/هەندەکی؛ دیارە ئەم تێزە (مۆزیز نەیم) رابەرایەتی دەکات و کۆدەکانی بۆ داناوە.
ئەمڕۆ دەسەڵاتی سیاسی بە زمان، گوتار و سیمبوڵی تر قسە دەکات، خۆی دادەڕێژێتەوە و بەش بەش دەبێت، بەتایبەت کاتێک دەسەڵات بە ڤێرجواڵ دەبێت و دەچێتە ناو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، ناوەندە ئەلیکترۆنییەکان و بە گریمانەیی دەبێت، دواتر مانا و ئەرکی تازە بۆ خۆی بەرهەم دەهێنێتەوە. دەسەڵاتی ڤێرجواڵی ئاڵۆزتر و پڕ کێشەترە بەتایبەت کاتێک بە زمان و گوتاری سیاسی گفتوگۆ دەکات و ستڕاتیژ چێ دەکات.
2_
تیکتۆک لەنێوان ئەمەریکا و چین
ئەمەریکا و چین دوو هێزی کاریگەری ئێستەی دنیان، ململانێ دەکەن، تەنگژەکان بەڕێوەدەبەن، تواناکانی یەکتر سنووردار دەکەن، ئەمە ناوکی سیاسەتی نێودەوڵەتییە؛ دەسەڵاتی سیاسی چ لە ناوەوە، چ لە دەرەوە بەرەو گریمانەبوون و دیجیتاڵیبوون دەچێت، تێکەڵ بە ژمارە و وێنە و خێرایی و کات دەبێت.
ئەم پڕۆسەیە کاتێک قووڵتر و فراوانتر دەبێتەوە کە تۆڕێکی کۆمەڵایەتی وەک تیکتۆک وێنە ناوکییەکانی ناو کۆمەڵگەی ئەمەریکی ئاسانتر دەگوازێتەوە، بونیادی کۆمەڵایەتی و سیاسی بە دەرەوەی کۆمەڵگەکە دەگەیەنێت و دەناسێنێت.
ئەمڕۆ ناوەندێکی وەک تیکتۆک خاوەن ملیار بەکارهێنەرە لە جیهاندا، لە ناوەوەی ئەمەریکا ملیۆنێک بەکارهێنەری بەتایبەت گەنج و هەرزەکاری هەیە؛ تیکتۆک تەنیا وێنە و دەنگ ناگوازێتەوە، بەڵکو ئەرکی بنەڕەتی گواستنەوەی کۆی پەیکەری دیجیتاڵی تاکە، تۆمارە ڤیدیۆییەکانت بە کۆی جووڵە، دەنگ و رەنگەوە بە ئەوانی تر دەگەیەنێت، ڤیدیۆ بەمانا ئەبستڕاکت و فیزیکییەکە نا، بەڵکو سیمبوڵ، گوتار، پەیام و ئایدلۆژیای سیاسی، خواست و خەون و خەیاڵ و بیرکردنەوەی سیاسی تاک و کۆمەڵگەش دەگەیەنێت بە دەرەوەی خۆی.
ئەوەی تیکتۆک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی تر جیا دەکاتەوە، پرسی وێناکردن و تۆمارکردنی گوتارە جووڵاوەکانە بەخێرایی و بینینی لەلایەن سەدان هەزار کەسەوە بەخێراییەکی چاوەڕواننەکراو.
دیارە لەدایکبوونی خودی تۆماری ڤیدیۆیی لە مێژوو و ڕابردووی مرۆڤدا بونیادی دەسەڵات و کۆمەڵگە و سیاسەت و رەفتاری تاک دەگۆڕێت، ئەمەریکا وەک دەزگا، ترەمپ وەک سەرۆک تیکتۆک وەک ئەو شاشە گەورەیە دەبینێت کە جۆرج ئۆروێڵ لە رۆمانی 1984دا وێنای دەکات، شاشەکەی جۆرج ئۆروێڵ گەورە و شاشەی تیکتۆک بچووک، دیارە لە ناواخنی ئەم ململانێیە شتێک دێتە کایەوە بەناوی قەدەغەکردنی بەکارهێنانی تیکتۆک لەلایەن ترەمپەوە، ئەمەریکای بێ تیکتۆک.
3_ ئەمەریکا.. دژە تیکتۆک
ئەمەریکا لە هەڵبژاردن نزیک دەبێتەوە، نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن، ئەمەریکا وەک پێوەندیی و سیستم لە زۆر ڕووداو و ململانێی تر دەئاڵێنێت، بەتایبەت کاتێک ترەمپ سەرۆکی دەوڵەتە و دەیەوێت دووبارە بمێنێتەوە.
قەدەغەکردنی تیکتۆک و ویچات بەرەو ڕووی ئەوەمان دەکاتەوە کە چین وەک هێز، دەوڵەت و ڕکابەری ئەمەریکا دەیەوێت لەڕێی تیکتۆکەوە چی بکات، چۆن وێنای پەیوەندییەکانی بنەخشێنێتەوە، پەیامە سیمبولیییەکانی چۆن بە کۆمەڵگە، رای گشتی و پێکهاتەی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی ئەمەریکی بگەیەنێت. پێ دەچێت چین کار بۆ ئەوە بکات لەڕێی تیکتۆکەوە خۆی بە کۆڵانەکانی ناوەوەی ئەمەریکا و پڕۆسەی هەڵبژاردن و داڕشتنەوەی کەسایەتی و پەیکەری سەرۆک بگەیەنێت و بلکێنێت.
ئەم ستراتیژە لەکاتێکدایە کە هەڵبژاردن و دەستنیشانکردنی سەرۆک بەهۆی ڤایرۆسی کۆڕۆناوە بەرەو بە ئۆنلاینکردن و ئەلیکترۆنیکردن و بەڤێرجواڵکردن دەچێت؛ دیارە دۆناڵد ترەمپ ترس دایدەگرێت کە وڵاتی چین لەڕێی توانا و هێزە تەکنەلۆجی و ئەلیکترۆنییەکەیەوە قەبارە و سروشتی سەرۆک و رێژەی رەزامەندیی و دڵخوازی و دەنگ و کردەی شەرعیەتپێدان بگۆڕێت و لەبری بەشێک لە ئەمەریکییەکان بڕیار بدات، کێ ببێتەوە بە سەرۆک و چۆن مانای سەرۆکبوون پێناسە بکاتەوە و کێ نەبێتەوە بە سەرۆک.
ترەمپ لێرەوە بەتەواوی دەبێت بە سەرۆکێکی دژ بە تیکتۆک، دژبوون بەو مانایەی دەرفەت بۆ ئەمەریکییەکان بگەڕێنێتەوە، نەیاران کارییگەرییان لەسەر دروست نەکات و لەبری ئەوان بڕیار نەدات و وێنەی سیاسی دانەڕێژێت، بەکورتی، تیکتۆک لە جەستەی ئەمەریکییەکان دەربهێنێت و جیا بکاتەوە.