هه‌شتپێیه‌ شێوه‌ جنۆكه‌كه‌ ده‌ركه‌وته‌وه‌

:: PM:04:36:09/08/2022 ‌
هه‌شتپێیه‌كی هاوشێوه‌ی (كاسپه‌ر) بۆ یه‌كه‌مجار له‌ ساڵی 2016 له‌ هاوایی بینراوه‌ كه‌ زیاتر له‌ سێ كیلۆمه‌تر له‌ ژێر ڕووی زه‌ریای هێمن دووره‌. ئه‌مڕۆ جارێكی تر ده‌ركه‌وتووه‌ته‌وه‌ كه‌ پێشتر گومانی له‌ناوچوونی لێ كرابوو.

زانایان نازناوی "كاسپێر"یان به‌ هێلكه‌دانه‌كه‌ داناوه‌
ئه‌مڕۆ سێشه‌م نۆی ئاب، له‌ راپۆرتێكی ڕۆژنامه‌ی "زه‌ گاردیه‌ن"ی به‌ریتانیدا هاتووه‌، له‌و كاته‌وه‌ تا ئێسته‌ زانایان هێواش هێواش نهێنییه‌كانی ئه‌م ئاژه‌ڵه‌ ده‌گمه‌نه‌ ده‌دۆزنه‌وه‌.

به‌هۆی ده‌ركه‌وتنه‌وه‌ی جنۆكه‌كه‌وه‌، زانایان نازناوی "كاسپێر"یان به‌ هێلكه‌دانه‌كه‌ داناوه‌، هه‌روه‌ها سه‌ربه‌ سه‌رپێده‌وانه‌كانه‌، كه‌ كۆمه‌ڵێكی نه‌رمه‌ڵۆی گۆشتخۆری نێچیره‌كانه‌ و دووه‌م گه‌وره‌ترین پۆلی ئاژه‌ڵه‌ بێ كڕكڕاگه‌كانه‌.

جانێت ڤۆیت زانای ئاژه‌ڵناسی بێ كڕكڕاگه‌ له‌ مۆزه‌خانه‌ی فیڵدی مێژووی سروشتی شیكاگۆ ده‌ڵێت، ساتێكی سه‌رسوڕهێنه‌ر بوو بۆ سه‌یركردنی كاسپێر دووباره‌ بینینه‌وه‌ به‌ زیندوویی. 

ئاماژه‌ی به‌وه‌ كرد، وردبینیكردنه‌كه‌ چه‌ندان مه‌ته‌ڵی ئاشكرا كردووه‌، وه‌ك ئه‌وه‌ی بۆچی ئه‌وه‌نده‌ زه‌رد ده‌ركه‌وتووه‌؟ هه‌رچه‌نده‌ زۆربه‌ی هێلكه‌دانه‌كانی تر پێستیان ڕه‌نگاوڕه‌نگه‌، به‌ڵام ئه‌مه‌ به‌ خێرایی شێوه‌یان ده‌گۆڕێت، هه‌وڵ ده‌دات ئاژه‌ڵه‌كانی تر به‌لاڕێدا ببات. گۆڕانكاری له‌ ڕه‌نگه‌كه‌ی به‌لای خۆیه‌وه‌، پێشبینی ده‌كات كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ كه‌می بۆیاخ له‌ خواردنه‌كانیدا.

یه‌كێكی تر له‌ نهێنییه‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م هه‌شتپێیه‌ قۆڵی كورته‌، هه‌رچه‌نده‌ كاسپه‌ر له‌م بابه‌ته‌دا ته‌نیا نییه‌. ڤۆیت ده‌ڵێت، "هه‌رچه‌نده‌ ئاوه‌كه‌ قووڵتر و گه‌رمتر بێت، قۆڵه‌كانی درێژتر و ته‌نكتر ده‌بن، بۆیه‌ بوونی قۆڵی كورتتر له‌ناو ئه‌و هێلكه‌دانه‌دا كه‌ له‌ ئاوه‌ قووڵه‌كاندا ده‌ژی، ڕوونكردنه‌وه‌یه‌كی ڕوونی نییه‌".

ئه‌و پێی وایه‌ له‌بری ئه‌وه‌ی ئه‌م ئاژه‌ڵه‌ ده‌ریاییه‌ درێژ بێته‌وه‌ بۆ ده‌رهێنانی خۆراك، تاكتیكێكی جێگه‌ره‌وه‌یان په‌ره‌ پێداوه‌ كه‌ جه‌سته‌یان بپێچێته‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی ده‌میان له‌لای خواره‌وه‌ بێت و ڕاسته‌وخۆ له‌ سه‌رووی خۆراكه‌كه‌وه‌ بێت.

زانایان به‌ گه‌ڕان به‌دوای چه‌ندان گرته‌ی ئه‌رشیڤكراودا كه‌ له‌ ڕووپێوه‌كانی قووڵایی ده‌ریادا له‌ سه‌رانسه‌ری زه‌ریای هێمن كۆ كراونه‌ته‌وه‌، زیاتر له‌باره‌ی كاسپێره‌وه‌ فێر بوون، له‌گه‌ڵ ڕۆبۆته‌كان كه‌ وه‌ك "كاسپه‌ر"یان بینیوه‌، له‌سه‌ر و بنی ده‌ریاكه‌ پشوو ده‌ده‌ن.

هێلكه‌دانه‌كان یان هه‌شتپێیه‌كانیان پێ ده‌گوترێت، هه‌شت چه‌ناگه‌ی درێژیان هه‌یه‌ له‌ شێوه‌ی چه‌ناگه‌ پڕ له‌ مژه‌ره‌كان. یه‌كێكه‌ له‌ ژیانه‌ ئاوییه‌ جیاوازه‌كان. ئه‌كتۆپوس به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی له‌ ده‌ریای چین و ده‌ریای ناوه‌ڕاستدا ده‌ژی، به‌درێژایی كه‌ناراوه‌كانی هاوای و ئه‌مه‌ریكای باكوور و ئه‌ندێسی ڕۆژئاوا.


وشە - محەمەد میران