چاودێران پێیان وایە دەستووری هەمیشەیی عێراق كە لە 2005 دەنگی لەسەر دراوە، سەرچاوەی كێشە و چارەسەری كێشەكانی عێراقە، ئەو خاڵە گرنگەكانی دیاری كردووە و یەكلای كردوونەتەوە، بەڵام حكوومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق بە لێكدانەوەی بەمەبەست و بەرژەوەندخوازی تایفی و فەرامۆشكردنی بڕگەكانی كردوویانەتە كێشەیەكی قووڵ، ئێستەش حكوومەتی نوێی عێراق بەنیازە دەست بۆ هەماركردنەوەی چەند بڕگەیەكی ببات.
بەدرێژایی ساڵانی رابردوو هەوڵێك هەبوو بۆ هەمواركردنەوەی چەند مادە و بڕگەیەكی دەستوور، لیژنەیەكی تایبەتی پەرلەمانی و شارەزایانی بۆ پێك هێنراو و دەیان كۆبوونەوەیان كرد، ئەوان ئەو مادە و بڕگانەیان دیاری كرد كە پێویستی بە هەمواركردنەوەیە، بەڵام وەك هەر بابەتێكی تری گرنگ دۆسییەكە لە ژووری داخراوی كۆبوونەوەكان مایەوە و رووناكی نەبینی.
ئەمڕۆ یەكشەم محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق بڕیاری دا بە دانانی حەسەن نیعمە یاسری، وەك راوێژكاری خۆی بۆ كاروباری دەستووری، نووسینگەی سوودانی گوتی، ئەو بە ژمارەیەك كۆبوونەوە و دیدار و گفتوگۆ لەگەڵ نوێنەرانی سەرۆكایەتییەكانی جێبەجێكاری و یاسادانان دەست بە كارەكانی دەكات، جیا لە قسەكردن لەگەڵ دەسەڵاتی دادوەری بە مەبەستی دانانی نەخشەرێگەیەك بۆ ئەنجامدانی هەمواری دەستووری پێویست، بۆ رێگرتن لە دووبارەبوونەوەی داخرانی سیاسی كە لە قۆناغی پێشوو پێی گەیشتن.
چاودێران پێیان وایە ئەوەی سوودانی و حكوومەتەكەی تا ئێستە لە عێراق ئەنجامیان داوە، جێبەجێكردنی رێنوێنییەكانی نووری مالیكی و بەهێزكردنی چنگی حزبی دەعوەیە لە هەموو جومگە و كایەكانی دەوڵەت و حكوومەتی عێراق و پرۆسە سیاسییەكەی، جیا لە گۆڕینی كەسەكان، دەست بۆ گۆڕینی یاساكانیش دەبەن، ئێستەش دەست بۆ دەستوور دەبەن، ئەو دەستوورەی تا رادەیەك بنەمایەكی یاسایی بۆ هاوسەنگی لە نێوان پێكهاتەكانی عێراق و مافەكانیان مسۆگەر كردووە.
لەو كاتەی شارەزایان سوودانی بە دەستی راستی نووری مالیكی دادەنێن و بە جێبەجێكاری رێنوێنییەكانی ئەو دەزانن، كاتێك زۆرینەی رێوشوێنەكانی حكوومەتەكەی وەری دەگرێت، سەرەتا لە نووسینگەی مالیكییەوە دێتە راگەیاندن، سەركردەیەكی چوارچێوەی هاوئاهەنگی نزیك لە ئێران ئاماژە دەكات كە سوودانی بەنیازە دەست بۆ هەمواركردنی چەند بڕگەیەكی دەستوور ببات، بەڵام هێزەكانی چوارچێوەكە رێگەی پێ نادەن.
مەحموود حەیانی، دووپاتی كردەوە، سوودانی جموجۆڵێكی بۆ هەمواركردنی چەند بڕگەیەكی دەستووری دەست پێ كردووە، بەڵام لەلایەن چوارچێوەی هاوئاهەنگییەوە پێی گوتراوە كە ئەو كارە تەنیا بە سازانی سیاسی تەواوی لایەنەكان دەبێت، بەبێ ئەوە كێشە سەر هەڵدەدات، ئێستەش سازان بۆ ئەو مەبەستە زۆر ئەستەمە، لە كاتێكدا هەمواركردنەوەی دەستوور زۆر پێویستە، چونكە لە چەندان مادەی دەستووریدا ئاستەنگی یاسایی هەیە و دەبێ چارەسەر بكرێن.
عەلی فەتلاوی، سەركردە لە هاوپەیمانی "فەتح"ی هادی عامری، كە باڵی سیاسی میلیشیا و هێزەكانی حەشدی شەعبی لەخۆ گرتووە دەڵێت، پاڵپشتییەكی سیاسی بۆ جموجۆڵەكانی سوودانی هەیە بۆ هەمواركردنەوەی هەندێك لە بڕگەكانی دەستووری عێراق، روونی كردەوە، ئەو ئاراستەیەی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ هەمواركردنەوەی هەندێك بڕگەكانی دەستوور بۆ قۆناغی داهاتوو پێویستە، ئەو جموجۆڵانەش لەلایەن هێزە سیاسییەكانەوە پاڵپشتی كراوە، بەتایبەتی كە هەر هەمواركردنەوەیەكی دەستووری پێویستی بە سازانی سیاسی لایەنەكان هەیە.
ئەو سەركردە شیعە ئاماژەی كرد كە سەرۆك وەزیران پێشنیاز لەبارەی چۆنیەتی هەمواركردنەوەی هەندێك بڕگەی دەستوور دەخاتە روو، دوای ئەوە رێككەوتنی سیاسی لەبارەوە دەكرێت، ئینجا بەپێی دەسەڵاتەكانی پەرلەمان پەرلەمان رێك دەخرێن و دەخرێتە راپرسی جەماوەرییەوە، چونكە هەندێك هەموواری دەستووری پێویستی بە راپرسی جەماوەری هەیە.
شارەزایان پێیان وایە كردنەوەی باسی هەمواركردنی دەستوور بۆ لابردنی چاوی خەڵكە لەسەر تەنگژەكان، لە سەروویانەوە شكستی حكوومەتی سوودانی لە پابەندبوون بەو رێككەوتنە سیاسییەی لە چوارچێوەی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت بۆ پێكهێنانی حكوومەتەكەی كرا، بۆیە تا دێت ناڕەزایی جەماوەری و لایەنە سیاسییەكان بەرانبەر بە حكوومەتەكەی سوودانی زیاتر دەبێت.
حكوومەتی سوودانی لە سازكردنی هەڵبژاردنێكی پێشوەختە بۆ سەدرییەكان و هەڵوەشاندنەوەی یاسای لێپرسینەوە و دادوەری و یەكلاكردنەوەی چارەنووسی هەزاران زیندانی و دیاریكردنی چارەنووسی ونبووەكانیان و دەركردنی حەشدی شەعبی لە ناوچەكانیان بۆ سوننە، چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكان و رەوانەكردنی شایستەی دارایی و زیادكردنی پشكی كورد لە بودجە پاشگەز بووەتەوە، ئەوە جیا لەو بەڵێنەی بە خەڵكی داوە بە دامەزراندن و دابینكردنی هەلی كار و گەڕاندنەوەی نرخی دۆلار بۆ پێش دوو ساڵ، كە نەك ئەوەی پێ نەكرا، بەڵكو ناتوانێت نرخەكەی ئاسایی بكاتەوە، ئەوانەش هەمووی ئاماژەی خراپن بۆ مانەوەی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت و حكوومەتەكەی سوودانی، بەتایبەتی كاتێك لە كۆتاهاتنی 100 رۆژی تەمەنی نزیك دەبێتەوە.