سەعدی پیرە: لە كۆنگرەی چواردا یەكێتی سەركەوتوو نەبوو

كێشەی نێوان یەكێتی و پارتی لە رابردوودا چۆن بووە، ئێستە و لە داهاتووشدا هەروا دەبێت، دوو هێزی سیاسین و ڕكابەری یەكترن و هەریەكەیان كار دەكات بۆ بەرنامەیەك بۆ بەدەستهێنانی زۆرترین دەنگ و زۆرترین دەسەڵات، دەیانەوێت لەڕێی دەنگدانەوە وەك جێگرەوەی مێژوویی بچنە ناو مێژووەوە، پارتی تا ئێستە بۆی هەزم نەبووە لە سەردەمانێك لە شۆڕشی ئەیلوول بە تەنیا سەرپەرشتیاری بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كوردستانی كردووە، ئێستە دوای هەرەسهێنانی شۆڕشی ئەیلوول، ڕێككەوتنامەی جەزائیر ئەو دەسەڵاتە وەك خۆی نەماوە، بەشێكی زۆری لە دەست داوە، ئەمە كرۆكی كێشە و ناكۆكییەكانە، ئەگەر پارتی پێی وایە یەكێتی بەلاڕێدا رۆیشتووە و گۆڕانكاریی لە سیاسەتی یەكێتیدا دروست بووە وانییە، ئەگەر یەكێتیش پێی وایە سیاسەتی پارتی زۆر گۆڕاوە و بەكەڵكی ئەوە نایەت كاری لەگەڵدا بكرێت، ئەوەیش وانییە، ئێستە ئێمە بەرەوە هەڵبژاردن دەڕۆین، هەڵبژاردنی پارێزگاكان لە عێراق و هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە سەرەتای ساڵی داهاتوو، بۆیە ئەگەر دەسەڵاتدارێكی یەكێتی لە هەڵبژاردنی وشە یان رستەدا سەركەوتوو نییە، یاخۆ لە پارتی بەهەمانشێوە، رەنگە كاردانەوەی هەبێت، كاردانەوەی ئەرێنی و نەرێنی دەبێت و دەبێتە هۆكاری ئەو كێشانە كە ئێستە دەیبینین، بۆیە من پێم وایە نە یەكێتی جێگرەوەی هەیە لە جێی پارتی و نە پارتیش جێگرەوەی هەیە لە جێی یەكێتی بۆ حوكمڕانیی لە هەرێمێكی دیموكراسی عێراق.

ئێمە هەردووكمان خۆمان بەهێزی سەرەكی دەزانین لە كوردستان و بەهێزێك كار دەكەین بۆ بەدەستهێنانی مافی نیشتمانی و نەتەوەییەكانی خەڵكی كوردستان، لە هەمان كاتدا ببینە هەوێنی پێكەوەژیانی میلەتەكەمان، بەرەنگاربوونەوەی هەموو ئەو هەڕەشانە هەیە لەسەر هەرێم و میلەت لە رابردوو و ئێستە و ناوكۆڵكردن بە تەزویركردن و بە هەڵە پێشاندانی مێژووی گەلەكەمان، ئێمە پارێزەری راستییەكانی ئەم مێژوویەین و نوێنەری بەرژەوەندییەكانی ئەم میلەتەین، لە بەرەی هاوبەشدا شەڕی دوژمنەكان دەكەین، هەریەكە پێی خۆشە سەركەوتنەكان بەناوی خۆی تۆمار بكات، لەسەر كۆنتۆی خۆی حیسابی بۆ بكات، یەكێتیش مافی خۆیەتی و پارتیش مافی خۆیەتی، ناكۆكییەكان لەوێ دروست دەبن.

ئەوە یەكێتی نییە سیاسەتی خۆی وا تەیار كردبێت كە دژی پارتی بێت، پارتیش قسووری نەكردووە، رۆژانە لەلایەن بەرپرسەكانی ناوچەكان و لەلایەن سەركردایەتیی پارتیش ئەوە دەكرێت، وەك پێشتر گوتم هەردوو لایەن هەوڵی ئەوە دەدەن زۆرترین ژمارە بەدەست بێنن و بەرانبەرەكەی ئەوەندە ناشیرین دەكات، بۆ ئەوەی خەڵك لێی دوور بكەوێتەوە كە دەنگ بە خۆی بدەن، پارتیش وا دەكات و یەكێتیش وا دەكات.

یەكێتی و پارتی بەیەكەوە سیاسەتی جیابوونەوە و دابەشبوونی كوردستانیان تاقی كردەوە بۆ دوو ئیدارە، بەڵام ناحەزەكان سوودیان وەرگرت، نە یەكێتی سوودی وەرگرت و نە پارتیش، نە میلەتیش، بۆیە ئاشتەوایی گشتی بەبوونی مام جەلال و سەرۆك بارزانی ئاشتبوونەوەی گشتی كرا و جارێكی تر حكوومەتی هاوبەش پێكهێنرا.

حكوومەتی هاوبەش عەیبێكی هەبوو، ئەویش بەرپرسانی یەكێتی كە هاتن، دانەنیشتن ورد و درشت كار لەسەر ئەوە بكەن كە دوو ئیدارەی كامل هەیە لە هەولێر و سلێمانی، ئەو دوو ئیدارەیە یەكتر دەگرنەوە لە سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیرانەوە تا دەگاتە خوارەوە، هاتن  زۆر سەرپچڕ لە ئاستی بەڕێوەبەرە گشتییەكان و جێگری وەزیرەكان و وەزیرەكان كۆبوونەوە و كۆتایی هات، ئەوە وەك ئەوە وایە ئیدارەیەك لە سلێمانی خۆی حەل كردووە و خۆی نووساندووە بە ئیدارەیەك لە هەولێر، بۆیە ئەگەر سەیر بكەی، كارمەندەكانی هەموو ئیدارەكان، فەرمانبەری لە خوار بەڕێوەبەری گشتی، بەشی زۆری ئەو كەسانەن كە پێشتر لە ئیدارەی تر هەبوون لە هەولێر و لە سلێمانی نەبوو، بەشی زۆری بەڕێوەبەرە گشتییەكانی یەكێتی لە جێگری وەزارەتەكانی یەكێتی، لە دەزگەكانی حكوومەت حەز دەكەن كارەكانیان تا لای بەڕێوەبەرەوە دێت دەستاودەست دەكات تا كاتێك فایل ون دەبێت، ئەمە یەكێكە لە كێشەكان، ئەگەر پارتی یاخۆ یەكێتی پێی وایە خێریان بەیەكتر كردووە لەوەی كە بەشدارن لە حكوومەت ئەوە وانییە، هەردووك مافی خۆیانە.

هەردووكیان بەشدارییان كردووە لە شۆڕش، لە خەبات لە دژی رژێم و رووخانی رژێمی عێراق، لە دروستكردنی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و لە هەڵبژاردن، لە ئەنجامی هەڵبژاردنیش، بۆیە من پێم وایە خراپ دەكەین ئەگەر ئێمە پێمان وابێت خێر بە یەكتر دەكەین، كەسمان خێر بەوی دی ناكات، هەردوولاش بەپێی مافی خۆمان، بەڵام بەرپرسیاریەتیی نیشتمانی و نەتەوەییمان گوشارمان لەسەر دەكات و وامان لێ دەكات كار بكەین، جێگرەوەی یەكتریشمان نییە، ئەگەر پارتی بیەوێ بەتەیا حوكمڕانی بكات یاخۆ یەكێتی، هەر هەتا دێگەڵەیە و زیاتر نییە، بۆیە ئەگەر شوێنەواری دوو ئیداریی كۆتایی پێ بێت، بۆ ئەوەی بیانوو نەدەین بەدەست نەیارەكانمان كە بێن كار لەسەر ناكۆكییەكانی ئێمە بكەن، چەك و فیشەك بدەن پێمان بۆ ئەوەی شەڕی یەكتر بكەین، پێویستە هەوڵی ئەوە بدەین لە یەكتر نزیك ببینەوە و لەناو هەردوولا كەسانی شارەزا هەیە، كە ئەزموونی شەڕی ناوخۆی هەیە، نەفرەت لە شەڕی ناوخۆ دەكات و نایەوێت دووبارەی بكاتەوە، حەقە پرسیاری لێ بكەن.

ئێمە لە كۆنگرەی چوار دوای 10 ساڵ كێشە هەبوو، چونكە 10ساڵ كۆنگرەت نەكردووە و ژمارەی كادرەكان ڕوو لە زیادبوونە، هەر كادرێك كار دەكات و ئارەزوو دەكات ببێتە ئەندامی سەركردایەتی، بەڵام چوار ساڵ جارێك كۆنگرە بگری، چوار نەوە مافی ئەوەی هەیە بەشداری بكات لە كێبەركێی بوون بە ئەندامی سەركردایەتی، بەڵام 10 ساڵ نەیگری، 10 بۆ 11 نەوە دەبێت بەشداری بكات، بۆیە ئەم قەرەباڵغییە جاری وا هەیە ئەنجامی باشی نابێت.

ئەگەر بڵێین كۆنگرەی چوار سەركەوتوو بووە، راست ناكەین، كۆنگرەیەكی سەركەوتوو نەبووە، بەشێك لە ئەندامانی سەركردایەتی نەوەی من یا لە من گەورەتر، بڕیاری ئەوەیان دا كە خۆیان كاندید نەكەن، بەڵكو لە دامەزراوێكدا بمێننەوە بەناوی ئەنجوومەنی باڵای بەرژەوەندییەكانی یەكێتی، خۆم مامەڵەمان لەگەڵ ئەم دامەزراوە دروست نەبوو، ئەم دامەزراوە پڕ بوو لە كەسانی شارەزا و خاوەن ئەزموون، مادام ئێمە كردمان بە ئۆرگانێك لە ناو پێڕەو پرۆگرامی یەكێتی، دەبوو وەك ئۆرگانێك ناونیشانێكی حزبی بۆ دانێین، لە هەمان كاتیشدا لە هەر گۆڕانكارییەك كە رووبەڕووی یەكێتی دەبێتەوە، یان كێشەكانی ناوخۆی هەرێمی كوردستان و لایەنە سیاسییەكان، یا هەرێمی كوردستان لەگەڵ حكوومەتی عێراق، ئێران، توركیا و دراوسێیەكانی تر، راوێژیان لەگەڵ بكەین.

ئەو كەسانە لە پارتیش هەن و لە یەكێتیش هەن، با ئەندامی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتیش نەبن، بەڵام زانیارییەكانیان مافی تایبەتن، ئەنجامی چالاكی و خەباتی خۆیان و میلەتە پێویستە سوودی لێ وەربگیرێت، ئێمە نەمانتوانیوە وەك پێویست سوودی لێ وەربگرین، نایشارمەوە ئێمە هەندێكمان لەوانەین لە سەركردایەتی خۆمان هەڵبژارد و دەرچووین، لەو بڕوایەشدام دەرچوونەكانی ئێمە وەك كەمینەكە حەڵاڵە وەك شیری دایكمان، بۆیە پێم وابوو ئەوانیش چانسی ئەوەیان هەبوو دەربچن، ڕێز لێگیراون.

بیرم دێت كاتی خۆی عەزیز محەمەد سكرتێری حزبی شیوعی، لەناو خانوویەك بوو، مام جەلال بیستبووی خانووەكەی زۆر خراپە، بانگی ئاراسی شێخ جەنگی كرد و گوتی، دەمەوێت ئێوە بڕۆن بزانن خانووەكەی كاك عەزیز چیی پێویستە، ئەوەی پێویست بوو ئاراس شێخ جەنگی كردی بۆی، لە كۆبوونەوەیەكی مەكتەبی سیاسی باس لەوە كرا، ئایا پێویست دەكات یەكێتی ئەو هەموو خەرجییە بكات، مام جەلال لە وەڵامدا گوتی، من ئەمەم بۆ ئێوە كردووە، دەبێت گەنجەكان تێبگەن ئەوەی كاری سیاسی دەكات وەك بوتڵی ئاو وایە، كە خواردەوە و فڕێت دایە دەرەوە، هیچ كەس سیاسەت بەو شێوە ناكات، بەڵام ئەگەر گەنجەكان گەیشتنە تەمەنێك توانای كاری سیاسییان نەما، هەندێك جار رێزیان لێ دەگیرێت و پرسیان پێ دەكرێت، بەخاوەن دەكرێن، بۆیە ئەوەی بۆ كاك عەزیز كراوە بۆ ئێوەم كردووە، بۆیە ئەگەر گەنجەكان كاری سیاسی بكەن، بەو شێوەیە داهاتووتان مسۆگەرە.

هەرێمی كوردستان و عێراق بەگشتی لە كۆبوونەوەكاندا لەگەڵ وڵاتانی ئەوروپا و ئەمەریكا، بەتایبەت هەرێمی كوردستان لە ڕێی سەرۆكی هەرێم زۆرجار لە گفتوگۆدا بووە، هەمیشە سەرۆكی هەرێم باسی لەوە كردووە، هەرێمی كوردستان لە بواری هاوكاریی مرۆیی خەڵكی تێپەڕاندووە، پێم باشە ئەوە وا سەیر بكەین ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا و ئەوروپا، باسی ئەوەیان كردووە كە ئێوە دەبێ وەك ئەوەی سەرۆكی هەرێم داوای كردووە، لە قۆناغی یارمەتی و هاوكاریی مرۆیی، بگوازینەوە بۆ بابەتی سەرمایەگوزاری و ئابووری، ستراتیجی و دۆزینەوەی هەلی كار و پێشخستنی وڵاتەكەمان وەك لە رابردوودا لە كۆریای باكور و سەنگافوورە چۆن دەستپێكرا، ئاوا لە هەرێمی كوردستان دەست پێ بكەین، وڵاتانی ئەوروپا گوتیان دەبێت ئێوە لە پرسی  بودجە و سیاسیدا بیر بكەنەوە، ئێستە بودجەی ساڵانەتان هەیە، بودجەی ساڵانە لە مانگی 10 دەست بە گفتوگۆ دەكرێت، تا مانگی چوار و پێنج هەر خەریكی گفتوگۆن، دواتر بڕیار دەدەن، سێ بۆ چوار مانگ بودجە دەدەن، جارێكی تر گفتوگۆ لەسەر بودجە دەكەن.

ئەگەر ئێوە بتوانن یاسایەك بۆ بودجەی عێراق و هەرێم دەربكەن، یاسایەك سێ بۆ پێنج ساڵ زۆر باشتر بوارێكی دەبێت بیر بكەینەوە و بڕوا بە خەڵك بكەین، خاوەن سەرمایەگوزارەكان بڕوایان پێ بهێنین كە پڕۆژەی سەرمایەگوزاری بكەن لە هەرێمی كوردستان، ئەوە یاسای بودجەیان هەیە بۆ سێ ساڵ یا پێنج ساڵ، واتە وردەوردە ئیتر بەرەو ئەمن و ئەمان دەڕوات، بۆیە ئەمجارە یاسای ژمارە یەك جیاوازی هەیە لەگەڵ یاسای ژمارە دوو، بەداخەوە ئێمە نەمانتوانی لە كێشەی فرۆشی نەوت و نرخی نەوت و داهاتە نانەوتییەكان لەگەڵ عێراق بگەینە ئەنجامێكی باش، لە هەمان كاتیشدا لە سەرەتاوە ئامادە نەبووین بۆ پێداچوونەوەی حیسابات و خیتامی لەگەڵ عێراق كە بووە بە مادەیەك لە یاسای بودجە كە دەبێت پێداچوونەوە بكرێت، بۆیە من پێم وایە ئەگەر لەو بابەتە بكۆڵینەوە بۆ ئەوەی بگەینە ئەنجامێكی باش، نە ئێمە شارەزای ئەو بودجە دوور و درێژەی سێ ساڵەین، نە لەگەڵ بڕیارەكانی دادگاین لە پاریس، نە ئەوەندە فرۆشتنی نەوت روون بووە، بۆیە ئەوانەی هەموو هاتوون، تازەن و گومان دروست دەكەن لە یەكتر و بێ متمانەیی دروست دەكەن.

ئەگەر بمانەوێت لەگەڵ حكوومەتی فیدراڵ رێكبكەوین، پێویستە واز لەوە بێنین دەست بۆ توركیا و ئێران درێژ بكەین، لەگەڵ حكوومەتی عێراق حكوومەتی خۆمانە، سەردەمێك هیچ حكوومەتێكی عێراق دروست نەدەبوو ئەگەر سەردانی هەرێمی كوردستانی نەكردایە، یا وەزارەتێك دانەدەمەزرا بەبێ سەردانیكردنی حكوومەتی هەرێم، عێراق ئێستە و داهاتووش توانای ئەوەی نییە بەڕە لە ژێر پێمان رابكێشێت و بیبات، بەو مەرجەی ئێمە یەكگرتوو بین.

ئەو بارودۆخەی لە هەرێمی كوردستان هەیە، شەڵتەرێكە جێی حەوانەوەی هەموو لایەنێكە كە دژایەتیی تیرۆر بكات، تیرۆر لە جیاتی كارەكانی خۆی لە پاریس و لەندەن و ئەوروپا ئەنجام بدات، لە شاخەكانی كوردستان لەسەر دەستی پێشمەرگە كە نوێنەری هەموو دنیایە تووشی شكست دەبێت، ئەوە شانازییەكانمانە لەسەر هەموو دنیا بۆچی بچووكی دەكەینەوە، ئەو بارودۆخەی هەرێمی كوردستان كە هەیە، بارودۆخەكە پشتیوانی دەكرێت، لە ناوچەیەك وەك كێڵگەی مین وایە، لە ئیسلامی شیعە و سوننی توندڕۆ و سەلەفی، ئەو بارودۆخەی كە هەیە لێرە سیستمێكی لیبراڵی پێشكەوتووخوازی دیموكراتی مرۆڤدۆست هەیە، لە هەر ناوچەیەك هەموو ئاینێك هەیە، ئێستە لە هەرێمی كوردستانیشدا هەیە، ئەوەشی هاتووە بەخۆشیی خۆی نەهاتووە لە ترسا هاتووە، لە ژێر هەڕەشەدا هاتوون، واتە ئێمە پەناگەی هەموو ئەو كەسانەین كە هەڕەشەیان لێ دەكرێت، ئینجا هەر ئاینێك و رەگەزێك بێت، هەرچەندە ئەمە تەنیا بەتوانای خۆمان نییە، بە توانای كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیشە كە كاردانەوەیەكی ئەرێنی لەسەر ئێمە هەیە و ڕێز لە هەرێمی كوردستان دەگرێت، لەم چەند رۆژەدا سەرۆكی هەرێم و سەرۆك وەزیران، دەڕۆن بۆ وڵاتان ڕێزێكی زۆر شایستەیان لێ دەنرێت، ئەمە واتەی خۆی هەیە، بۆیە پێم وایە لە بەختی خۆمان زۆر شانازی نەكەین و زۆریش دەم بەهاوار نەبین، بارودۆخمان خراپ نییە.