سەعدی ئەحمەد پیرە گوتەبێژ و ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، دەڵێ، جیاكردنەوەی دەنگەكان بە دەست گۆڕانكاری گەورە لە ئەنجامی هەڵبژاردن دروست ناكات و یەكێتیش رای گەیاندووە پابەندە بە رێكارە دەستوورییەكان.
ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە دیمانەیەكی "وشە"دا ئەوەیشی خستە ڕوو كە ئەنجامەكان هەر چۆنێك بن لایەنەكان پێویستیان بە رێككەوتنی سیاسی هەیە، چونكە ئەگەر كورد وەك حزب بچێتە بەغدا هیچی دەست ناكەوێت. دووپاتی كردەوە "گرنگتر لە وەرگرتنی پۆست لە بەغدا، بەگژداچوونەوەی هەوڵی لاوازكردنی پێگەی كوردە كە بە سێ قۆناغ كراوە، ئەگەر وا بەردەوام بێت كورد دەبێتە ئەو قوماشەی بەردەوام لە دەچێتە ئاو و كورت دەبێتەوە".
پیرە پێوەند بە پرسەكانی ناوخۆی یەكێتی رای دەگەیەنێت كە پێڕەوی ناوخۆی یەكێتی هی ساڵی 2010یە و بە كەڵكی ئێستە نایەت. ددان بەوەشدا دەنێ كە "بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی ناو یەكێتی و گۆڕانكاری لە ئۆرگانەكان دەبێت كۆنگرە ببەسترێت كە هەوڵ هەیە پێش هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بێت".
پارتی و یەكێتی بەنیازن سەردانی لایەنەكانی تر بكەن بۆ پێكهێنانەوەی هاوپەیمانی كوردستانی، پێت وایە ئەوان تێگەیشتنیان بۆ گرنگی هاوپەیمانی كوردستانی هەیە بەتایبەت لەم دۆخەی كوردستان پێیدا تێدەپەڕێت؟
نامەوێت بەو جۆرە فۆڕمەلەی بكەن. یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەمێكە دەڵێ جیاوازی هەیە لە نێوان پەرلەمانی عێراق و پەرلەمانی كوردستان، ئامادەیی كورد لە بەغدا بۆ پرسێكی نیشتمانی و نەتەوەیییە، بۆیە نابێت ببەسترێتەوە بە ناكۆكییەكانی ناوخۆی كوردستان و پێویستە لە ئێستەوە لایەنەكان بكەونە گفتوگۆ بۆ داڕشتنی بەرنامەی كاری هاوبەش.
ئومێدەوارم لایەنەكانی تریش بە پەرۆش بن كە وەك خۆیان دەڵێن چاوەڕوانی جیاكردنەوەی دەنگەكان دەكەن بە دەست، بۆیە رەتیان نەكردووەتەوە، ئێمەش تێگەیشتنمان بۆیان هەیە، لێرەشەوە لە رێی رۆژنامەكەتان جارێكی تر دەستپێشخەری یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانی كوردستان رادەگەیەنین.
وەك دەردەكەوێ یەكێتی و پارتی بە پەرۆشن بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانی كوردستانی، بەڵام ئەگەر سەركەوتوو نەبن و بە لەبەرچاوگرتنی چوار ساڵی رابردوو وەك حزب بچنەوە بەغدا، مەترسییەكە لە چیدا دەبینیت؟
كوردی پەرتەوازە شتێكی لە بەغدا دەست ناكەوێت و كەس ناتوانێ داخوازی خەڵكی كوردستان بەدەست بێنێت، بۆیە دەبێت كورد یەكگرتوو بێت، چونكە قۆناغەكە ئەوە دەخوازێت و رێوشوێنەكانی بەغداش دژی كوردستان لە رابردوو گرتیەبەر دژ بە حزبێك نییە و شارێكیش نییە، بەڵكو دژی هەموو هەرێمی كوردستانە.
بەڵام ئەوان دەڵێن ناكرێت لە بەغدا یەكڕیز بین و لە كوردستانیش دژمان بن؟
ئەو بەستنەوەیە گونجاو نییە، ئێمە بۆیە لایەنی سیاسیی جیاوازین تا لێرە لە كوردستان كێبەركێ بكەین، ئەگەر وا نەبووایە لێرەش دەبوو یەك حزب بین، كە یەك حزب نین ئەوا بیروبۆچوونی جیاوازمان بۆ ئیدارەدانی هەرێمی كوردستان و رووداوەكان هەیە، بەڵام ئەوەی ئێستە داوای دەكەین پرسێكی نیشتمانی و نەتەوەیییە نەك بەرنامەی حزبێكی دیاریكراو.
پێوەند بە كوردستان هەر لایەنێك دەتوانێت لە هەڵمەتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بەرنامەی خۆی بخاتە ڕوو، كێبەركێ بكات، دەتوانین كێشەكانمان لەوێ زەق بكەینەوە، چونكە ئەو پەرلەمانەی هەڵیدەبژێرین پێوەندارە بە كاروباری هەرێمی كوردستان، ئەوەی بەغدا پێوەندارە بە پێگەی هەرێمی كوردستان لە عێراق.
ئەگەر هاوپەیمانی كوردستانی پێكهێنرا دەبێت هێڵە گشتییەكانی چی بێت؟
هەر هێزێك لە هەڵمەتی هەڵبژاردن بەرنامەیەكی هەبوو، لە كۆبوونەوەیەكدا خاڵە هاوبەشەكانی بەرنامەكان دەستنیشان دەكەین، ئەمە پێی دەگوترێت بەرنامەی كاری هاوبەش و هی لایەنێك نییە بە تەنیا.
هێڵە گشتییەكانی ئەوە دەبێت دەستووری عێراق وەك هەیە جێبەجێ بكرێت، نەك ئەوەی خۆیان دەیانەوێت جێبەجێی بكەن و ئەوەی تریشی پشتگوێ بخرێت. بۆ كورد مادەی 140 چارەسەری زۆرینەی كێشەكانی دەكات، چونكە كرۆكی داخوازییەكانی مافەكانی كوردی تێدایە، دوای ئەوە پرسی پێشمەرگە و رۆڵ و پێگەی لە سیستەمی بەرگریی عێراق، پرسی هاوبەشی كە كورد هاوبەشە، بەڵام بەشدار نییە لە بڕیار، پرسی دامەزراوە فیدڕاڵییەكان و هاوسەنگی لە پشكی كورد، سازان لەسەر بەڕێوەبردنی عێراق كە دەبێت بەغدا لەوە تێ بگات كورد وەك نەتەوەی دووەم بەشدارە لە حكوومەت نەك هێزێكی سیاسی، هاوشانی ئەوانە سیاسەتی نەوت و سیاسەتی دەرەوەش بەشێك دەبن لە هێڵە گشتییەكان.
ئەی دابەشكردنی ئەو پۆستانەی بەر كورد دەكەوێت؟
پرسەكە تەنیا وەرگرتنی پۆست نییە، دەبێت كار لەسەر شتێكی گرنگتر بكرێت لە بەغدا، شیعە و سوننە لە چەند رووێكەوە هەوڵیان داوە پێگەی كورد لە بەغدا لاواز بكرێت، لەوانە زیادكردنی ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەران كە وەختێك 275 بوو كوردیش 77 كورسی هەبوو، پاشان ژمارەكەیان كرد بە 329، ژمارەی كورسییەكانی مووسڵ و بەغدا فڕین، كەچی هەرێمی كوردستان وەك خۆی مایەوە، جگە لەمەش، عێراقیان لەیەك بازنەیی كردە 18 بازنە، بەمەش ژمارەی كورسییەكانیشمان كەم كرایەوە و نرخی كورسی لە كوردستان دەگاتە سەرووی 20 هەزار دەنگ، بەڵام لە ناوچەكانی تر كەمتر لە 10 هەزار دەنگیش پەرلەمانتار دروست دەكات، جگە لەمەش، پۆستەكانیان بە خاڵ دانا، ناكرێت خاڵی سەرۆك كۆمار وەك هی سەرۆك وەزیران بێت كە دەسەڵاتی هەموو شتێكی هەیە. بۆیە دەبێت خاڵی سەرۆك وەزیران چوار هێندە بێت و سەرۆكی پەرلەمانیش سێ هێندە بێت، پێویستە ئەمانە چارەسەر بكرێت و لەگەڵ بەغدا باسی دەكەین بۆ چارەسەركردنی، چونكە پشكی كورد وەك قوماشی لێ هاتووە هەر دەچێتە ئاو!
كەواتە ئەگەر یەك تا 10 پۆست بەر كورد بكەوێت، چۆن لە نێوان خۆتان دابەشی دەكەن؟
بەپێی شایستەی هەڵبژاردن پۆستەكان لە نێوان خۆمان دابەش دەكەین، لەمەشدا دەبێت گفتوگۆی بنەڕەتی لە نێوان پارتی و یەكێتی بكرێت وەك دوو هێزی سەرەكی كە دەنگی زۆریان هێناوە. ئەگەر هەمووان بەیەكەوە بچین بۆ بەغدا كە هیوای هەموومانە، ئەوكاتە بەپێی شایستەی هەڵبژاردن پۆستەكان دابەش دەكەین. یەكێتی شەڕی نییە لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار ئەو پۆستە شایستەیەكی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان بووە، ئەگەر بمانەوێت پرسەكان بە سەلامەتی بڕوات بەبێ گفتوگۆی لاوەكی، چونكە پارتی سەرۆكی هەرێمی لا بووە، سەرۆك وەزیران و وەزیری پێشمەرگە و ناوخۆ و سەرۆكی ئاژانسی پاراستن و زانیاری و سەرچاوە سروشتییەكان لای پارتییە، سەرۆك كۆمار بەر یەكێتی دەكەوێت.
دەست كرا بە جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان، هەڵوێستی یەكێتی چییە؟
یەكێتی رای گەیاندووە كە پابەندە بە هەموو رێوشوێنێكی دەستووری لە چوارچێوەی دەستووری عێراق.
چوار لایەنەكە گرەو لەسەر زیادبوونی كورسییەكانیان دەكەن، یەكێتی ئەنجامەكە هەرچی بێت قبووڵی دەكات؟
بە تەقدیری من رەنگە بایی كورسییەك یان نیو كورسی گۆڕانكاری روو بدات، لەبارەی كەركووك ئەرشەد ساڵحی ڤیدیۆی هەیە داوا لە خەڵك دەكات بچنە دەنگدان و دەڵێت ئەوەتا كوردەكان هەموویان دەچن بۆ دەنگدان، سبەینێ ئەگەر دەنگمان نەهێنا گلەیی نەكەن خۆتان هۆكارن، ئەوانەی دەیانگوت ئامێرەكە ساختەكاری تێدا ناكرێت، دواتر هەموویان گوتیان ساختەكاری كراوە و هاك كراوە! كۆمسیۆن كارتی كورت ماوەی بۆ ئەوانە دروست كرد كە ناوەكانیان نەگەڕاوەتەوە، كۆمسیۆنی شارەكان كارتەكانی دابەش نەكردووە! یان زۆر كەمی دابەش كردووە، ئەو خەڵكە بە ناسنامەی خۆیان چوونەتە دەنگدان، كارتەكانی ماوەتەوە دابەش كراوە بەسەر دامەزراوە تەناهییەكان تا ساختەكاری پێ بكەن، جگە لەمە دەنگدانی كەمپەكان لە كوردستان هەن، 15 كەمپی ئێزیدییەكان لە دهۆك هەبووە و ئیدارەی كەمپەكەش كاریگەری لەسەر دەنگدان هەبووە و ئەنجامەكەی جیاواز بووە لەگەڵ كەمپی تر لە شوێنی تر.
مەبەستمە بڵێم دەنگەكان جیا بكرێتەوە بەدەست یانیش نا، هەر دەبێت رێككەوتنێكی سیاسی بكرێت.
چوار لایەنەكە دەڵێن یەكێتی ساختەكاری كردووە، تەنانەت قسە لەسەر ئەوە دەكرێت هەندێك كادری باڵا لە پشتەوەی ساختەكارییەكەوەیە و مەكتەب سیاسیی یەكێتی لێی ئاگادار نەبووە، ئێوە چی دەڵێن؟
یەكێتی هەموو ئەو قسانە رەت دەكاتەوە و بەدرۆی شاخداری دادەنێت، ئەمە پڕوپاگەندەی حزبێكی دیاریكراوە و بەدوای رووشاندنی یەكێتییەوەیە، بۆیە ئەو تۆمەتانە رەت دەكەینەوە.
یەكێتیی نیشتمانی یەك وەحدەیە، بەڵام ئێمە عەبد نین، لەناو یەكێتی ئازادی بیروڕا هەیە كە لای لایەنەكانی تر نییە، ئەم تۆمەتە قسەی بێ كەڵكە.
دوای رووداوەكەی دووكان، داواتان لە پەكەكە كردووە بۆ ئازادكردنی ئەو دوو میتە؟
من پێوەندار نیم، دەبێت ئەوە لە داودەزگاكانی حكوومەت بپرسیت.
بەڵام پێوەندی ئێوە لەگەڵ توركیا تێكچووە نەك حكوومەت، كەواتە پرسیارەكە دەگۆڕم ئایا پێوەندیتان ئاسایی بووەتەوە و لایەن هەیە نێوەندگیرتان بێت؟
نەخێر، بەڵام هەوڵەكان بەردەوامن و پێویستیشمان بە نێوەندگیر نییە. پێمان وایە هەرێمی كوردستان یەك حكوومەتی هەیە و هەقە حكوومەتی هەرێمی كوردستان كە لەسەر هەولێر بەدەنگە لەسەر سلێمانیش بە دەنگ بێت، هەقە ئەوە لە كەس قبووڵ نەكرێت لە فڵان جێ فیسار حوكم دەكات و لەولاش یەكێكی تر، لە كوردستان حكوومەتێك هەیە بەڵام كولتووری كۆمەڵایەتی هەولێر و دهۆك و سلێمانی جیاوازە، بۆیە دەبێت وا سەیر بكرێت.
دۆخی ناوخۆی یەكێتی چاوەڕوان دەكرا دوای هەڵبژاردن گۆڕانكاری بكرێت، بەنیازن بیكەن؟
پێش هەڵبژاردن دەگوترا یەكێتی دوو كورسی دەهێنێت، وا دەرنەچوو، ئێستە دەڵێن دەبێت گۆڕانكاری ئۆرگانی بكات. یەكێتی ئەگەر فرەباڵیش بێت، لە شەڕدا یەك دەنووكی هەیە، ئەمەشمان لە هەڵبژاردن سەلماند. ناكۆكییەكانی ناو یەكێتی زۆر شەخسی نین، بەڵكو وەفاتی مام جەلال بۆشایییەكی گەورەی جێ هێشتووە و بە هەمووشمان نەمانتوانیوە پڕی بكەینەوە، بۆیە گۆڕانكارییەكان لە كۆنگرە دەكرێت، ئەگەرچی گۆڕانكاری پێویستی رۆژانە هەر بەردەوامە.
یەكێتی هەر دەبێت كۆنگرە بكات، پێڕەوی ناوخۆ هی كۆنگرەی رابردووە كە هەشت ساڵی بەسەردا تێپەڕیوە، لەم ماوەیەدا گۆڕانكاری گەلێك زۆر روویان داوە، هەر لە وەفاتی مام جەلال تا كاك نەوشیروان و گۆڕانكارییەكانی هەرێم و بەغدا، بۆیە ئەگەر بمانەوێت كێشەكانی ناوخۆی یەكێتی چارەسەر بكەین، دەبێت كۆنگرە بگرین و هەوڵ هەیە پێش هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بێت!
ئەو شاندانەی دەچنە سلێمانی، كۆسرەت رەسووڵ و مەكتەب سیاسی و بافڵ و لاهوور و هێرۆخان بەجیا دەبینن، ئەوەی تێبینییە زەقەكەیە بینینی بافڵ و لاهوورە، ئایا ئەوان بەشدارن لە بڕیاری یەكێتی؟
هەمان ئەو شاندانە لە هەولێر كاك مەسعوود ئەو كاتەی سەرۆكی هەرێم بوو، كاك نێچیرڤان و كاك مەسروور یان كاك كەریم دەبینن، بۆیە ئەوە حاڵەتێكی ئاسایییە.
ئەوان كاك كۆسرەت وەك جێگری سەرۆكی هەرێم دەبینن، بافڵ و لاهوور وەك دەزگەی تەناهی و مەكتەب سیاسیش وەك مەكتەب سیاسی كە رای حزبی تێدایە، فەرقەكە چییە؟ بۆ هی یەكێتی عەجایبە و هیچ پارتی وا نییە؟ تەنانەت زۆرجار كە دەچن یان دەگەڕێنەوە منیش دەبینن. با پێت بڵێم قسەكان زۆر لە یەكتر نزیكن بەوەی ئێرە و ئەوێش، بەوەی لایەنەكانی تریش كە دەبینن.
لە میدیاكان بڵاو كرایەوە كە یەكێتی مانگانە 500 هەزار دۆلار دەداتە گۆڕان و بەنیازن بیبڕن، ئەمە بەشێكە لە رێككەوتنی نێوانتان؟
یەكێتی هیچ یارمەتییەكی دارایی نادات بە گۆڕان، ئەگەر حاڵەتێكی قاسی بێتە پێشەوە و گۆڕان پێویستی بەوە بێت پارە قەرز بكات، ئەوە ئاساییە یارمەتی بدرێت، بەڵام بەشێوەی مانگانە نەبووە.
لە ماوەی رابردوودا یەكتر بینینەكانی سەركردایەتی یەكێتی و ماڵی مام جەلال لەگەڵ كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا زیاتر بوو، دەتوانین بڵێین نزیكبوونەوە هەیە لە نێوان گۆڕان و یەكێتی؟
یەكتر بینینی كۆمەڵایەتی بووە. دنیا وا خراپ نەبووە و پێوەندی كۆمەڵایەتی نێوان سەركردەكانی یەكێتی و ماڵی مام جەلال لەگەڵ ماڵی كاك نەوشیروان هەر هەبووە و منیش جارجار سەردانیان دەكەم، بۆیە لێكدانەوەی سیاسی هەڵناگرێت، ئەگەر بمانەوێت ئەوا ئۆرگانی گۆڕان دیارە.