لە هۆشداریی سوورەوە بۆ هەوای پاك... چۆن "پڕۆژەی ڕووناكی" و بڕیارەكانی حكوومەت ژینگەی هەولێریان گۆڕی؟

:: PM:10:56:28/10/2025 ‌
بۆ ماوەیەكی زۆر، دانیشتووانی هەولێر ڕاهاتبوون لەگەڵ بینینی ئاسمانی لێڵ و ئاماژە سوورەكانی پیسبوونی ژینگە لەسەر نەخشە جیهانییەكان. بەپێی داتاكانی پێشووی ماڵپەڕی "IQAir"، پێوەری كوالێتیی هەوا لە پایتەختی هەرێمی كوردستان زۆرجار لە ئاستی "ناتەندروست" (Unhealthy) یان "زۆر ناتەندروست" (Very Unhealthy)دا بووە، كە مەترسیی ڕاستەوخۆی بۆ تەندروستیی هاووڵاتیان دروست دەكرد. بەڵام داتاكانی ئەم مانگە وێنەیەكی تەواو پێچەوانە و هیوابەخش نیشان دەدەن، كە تێیدا هەوای شارەكە سەقامگیرییەكی بەرچاوی لە ئاستی "مامناوەند" (Moderate)دا بەخۆیەوە بینیوە. ئەم گۆڕانكارییە مێژووییە دەرەنجامی كۆمەڵێك هەنگاوی ستراتیجیی حكوومەتی هەرێمی كوردستانە.

پڕۆژەی ڕووناكی: كۆتاییهێنان بە دووكەڵی مۆلیدەكان
یەكێك لە كاریگەرترین و نوێترین هەنگاوەكان كە ڕاستەوخۆ بووەتە هۆی ئەم گۆڕانكارییە، جێبەجێكردنی پڕۆژەی ڕووناكی بوو بۆ دابینكردنی كارەبای 24 سەعاتی لە تەواوی شاری هەولێر. ئەم پڕۆژەیە، كە بە یەكێك لە بەڵێنە سەرەكییەكانی كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستان دادەنرێت، بووە هۆی نەهێشتنی هەزاران مۆلیدەی ئەهلی لە گەڕەكەكاندا، كە پێشتر بە یەكێك لە سەرچاوە هەرە ترسناكەكانی پیسبوونی هەوا دادەنران.

شەڕ دژی پاڵاوگە نایاساییەكان
هۆكارێكی تری سەرەكی، ئەو هەڵمەتە بەرفراوانە بوو كە حكوومەتی هەرێمی كوردستان بۆ داخستنی زیاتر لە 138 پاڵاوگەی نایاسایی لە سنووری پارێزگای هەولێر دەستی پێ كرد. ئەم پاڵاوگانە ساڵانێكی زۆر بوو بڕێكی زۆر لە گازی ژەهراوی و دوكەڵیان بە ئاسمانی شارەكەدا بڵاو دەكردەوە، كە هۆكاری سەرەكیی بەرزبوونەوەی پێوەرەكانی پیسبوون بوون بۆ ئاستی سوور.

هەنگاوە تەواوكارییەكانی تر:

زیادكردنی ڕێژەی سەوزایی: پڕۆژەكانی وەك "پشتێنەی سەوزایی هەولێر" و چاندنی هەزاران دار و چەندان پڕۆژەی پاڕك و سەوزایی ڕۆڵی بەرچاویان هەبووە لە پاككردنەوەی هەوا.

كۆنترۆڵكردنی كارگەكان: ڕێكاری توند بەرانبەر ئەو كارگانە گیراوەتەبەر كە پابەندی ستانداردە ژینگەییەكان نەبوون.

شیکردنەوەی زانستی: گواستنەوە لە ئاستی "سوور"ەوە بۆ "زەرد"
گۆڕانی ئاستی پیسبوونی هەوا لە "ناسالم" (Unhealthy - سوور)ەوە بۆ "مامناوەند" (Moderate - زەرد) بازدانێكی جۆرەیی گەورەیە:

ئاستی سوور (AQI: 151-200): لەم ئاستەدا، هەموو كەس ئەگەری تووشبوونی بە كاریگەرییە تەندروستییە نەرێنییەكان هەیە و بۆ گرووپە هەستیارەكان (منداڵان، بەساڵاچووان، نەخۆشانی هەناسەدان) زۆر مەترسیدارە. ئەمە دۆخی پێشووی هەولێر بوو، كە هۆكارەكەی بەرزیی ڕێژەی وردیلە گەردیلەیی هەڵواسراو (PM2.5) بوو كە لە مۆلیدە و پاڵاوگەكانەوە دەردەچوون.

ئاستی زەرد (AQI: 51-100): لەم ئاستەدا، ژینگە پاك بووەتەوە.

نەمانی یەكجارەكیی هەزاران مۆلیدە لەڕێگەی پڕۆژەی ڕووناكی و داخستنی پاڵاوگەكان، بە شێوەیەكی زانستی بووەتە هۆی دابەزینێكی بەرز لە چڕیی ئەو مادە ژەهراوییانە و ڕاستەوخۆ كاریگەریی لەسەر گۆڕینی ڕەنگی ئاماژەكان لە سوورەوە بۆ زەرد هەبووە.

ئەم دەسكەوتە ژینگەییە، كە دەرەنجامی دیدگای كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستانە، نەك تەنیا ژیانی هاووڵاتیانی تەندروستتر كردووە، بەڵكو وێنەیەكی شارستانی و پێشكەوتووش بە پایتەخت دەبەخشێت.


وشە - پۆڵا مەحموود