زانایەک وەڵامێکی نوێی هەیە: دوای مردن چی بەسەر هۆشیاریی ئێمەدا دێت؟

:: PM:02:13:28/11/2025 ‌
ئایا تا ئێستا بیرت لەوە کردووەتەوە کە دوای مردن چی ڕوودەدات؟ زانایەکی بواری فیزیا بە ناوی ماریا شترۆم، وەڵامێکی سەرنجڕاکێشی هەیە کە دەڵێت: "هۆشیاریی ئێمە هەرگیز لەناو ناچێت."

بیرۆکەکە بە سادەیی چییە؟
پڕۆفیسۆر شترۆم پێی وایە کە هۆشیاریی مرۆڤ تەنیا پەیوەست نییە بە مێشکمانەوە. بەڵکو لە بنەڕەتدا، هۆشیاری وەک زەریایەکی گەورە وایە کە تەواوی گەردوونی داپۆشیوە. هۆشیاریی هەر یەکێک لە ئێمەش وەک "شەپۆلێک" وایە لەسەر ڕووی ئەو زەریا گەورەیە.

کاتێک مرۆڤ دەمرێت، ئەو "شەپۆلە" نامێنێت، بەڵام ئەو ئاوەی کە شەپۆلەکەی دروست کردبوو، ناگەڕێتەوە بۆ ناو زەریاکە و لەگەڵی تێکەڵ دەبێتەوە. بە واتایەکی تر، هۆشیاریی تاکەکەسیی ئێمە دەگەڕێتەوە بۆ ناو "هۆشیاریی گشتیی گەردوون" و هەرگیز لەناو ناچێت.

ئەمە دەتوانێت چ شتێک ڕوون بکاتەوە؟
ئەم تیۆرییە یارمەتیدەرە بۆ لێکدانەوەی هەندێک دیاردەی نامۆ کە زانست تا ئێستا وەڵامێکی ڕوونی بۆیان نەبووە:
ئەزموونی نزیک لە مردن: ئەو کەسانەی لە مردن نزیک دەبنەوە و باسی بینینی ڕووناکی یان هەستکردن بە ئارامییەکی بێوێنە دەکەن، ڕەنگە لەو ساتەدا "پێوەندی" لەگەڵ ئەو زەریا گەورەیەی هۆشیاری دروست بکەن.

پێوەندی هزری: هەستکردن بەوەی کەسێک بیری لێدەکەیتەوە یان زانینی شتێک پێش ئەوەی ڕووبدات، لەوانەیە نیشانەی پێوەندییەکی کاتی بێت لەنێوان "شەپۆلەکانی" هۆشیاریی مرۆڤەکاندا.

ئایا ئەمە تەنیا بیرۆکەیەکی خەیاڵییە؟
نەخێر، بەشە سەرنجڕاکێشەکەی ئەوەیە کە ئەم تیۆرییە دەکرێت تاقی بکرێتەوە. زاناکان دەتوانن لێکۆڵینەوە لە مێشکی ئەو کەسانە بکەن کە لە دۆخی تێڕامانی قووڵدان . ئەگەر بینرا کە چالاکیی مێشکیان لەگەڵ کەسانی تردا "هاوئاواز" دەبێت، ئەمە دەکرێت بەڵگەیەک بێت لەسەر بوونی ئەو کێڵگە گەردوونییەی هۆشیاری.

پڕۆفیسۆر شترۆم دەڵێت ئەم بیرۆکەیە لە بنەڕەتدا نامۆ نییە و زۆرێک لە ئایین و فەلسەفە کۆنەکان ئاماژەیان بە بوونی "ڕۆحێکی گشتی" یان "هۆشیارییەکی پێکەوەبەستراو" کردووە. ئێستا کاتی ئەوە هاتووە کە زانستی نوێش بە جددی لەم ڕاستییە شاراوەیە بکۆڵێتەوە.


وشە - پۆڵا مەحموود