هه‌ر چه‌نده په‌رله‌مانێ كوردستانێ قانونا تاپۆكرنا خانیێن زێده‌گاڤی دەمەکە په‌سه‌ندكری و چویه دوارێ بجهكرنێ ژی دا و ده‌مێ پێشكێشكرنا مامه‌له‌یێن تاپۆكرنا خانیان ژی دوماهی هاتیه، به‌لێ ژبەر چەند سەدەمان گۆڕانکاری ب سه‌ر چه‌ند برگه‌یێن قانونێ دا هاتەكرن ژ وانان ده‌م، به‌رپرسه‌كێ باژێرڤانیان ژی بەحس ل داوی گورانکاریێن ب سەر قانونێ دا هاتی دکەت.
پشکەک ژ خەلکێ دهوکێ کو نوکە لژێر خانیێن زێدەگاڤی دا دژین، دخوازن لەز د تاپوکرنا خانیێن زێدەگاڤی دا بهێتەکرن، ژبەرکو زور ب سستی پروسە ب رێڤە دچیت، ئەڤە نێزیک سێ سالایە وان مامەلەیێن خوە پێشکێشکری و هەتا نوکە وەکو پێدڤی خانی نەهاتنیە تاپۆکرن و کەسێ سەرەدانا وان نەکریە.
شینوار عه‌بدولعه‌زیز، به‌رپرسێ زه‌ڤی و زار ل سه‌رۆكاتیا باژێرڤانیا دهۆكێ دیاركر كو دیرۆكا زێده‌گاڤیان ل پارێزگه‌ها دهۆكێ ب گشتی و باژێرێ دهۆكێ ب تایبه‌تی دزڤریت بۆ ده‌ستپێكا دامه‌زراندنا پارێزگه‌ها دهۆكێ و بو "وشە" گۆت، خانی و مولكێن زێده‌گاڤی وی ده‌می دروست دبن ده‌ما كو جهه‌كێ ئاكنجیبوونێ مه‌زن دبیت و خه‌لك ژی بێ هه‌بوونا چوو سه‌نه‌دێن ئاكنجیبوونێ په‌نایێ بۆ مولك و زه‌ڤێن میری دبه‌ن و دكه‌ن خانی، بڤی ره‌نگی ئه‌و خانیێن سه‌ر وان مولك و زه‌ڤیان دهێنه چێكرن دبیته خانیه‌كێ زێده‌گاڤی، گوهرینا مولكیه‌تا گشتی بۆ تایبه‌ت دڤێت ب گوره‌ی هنده‌ك قانونان بیت تایبه‌تی پشتی كو دهێته كوژاندن، هه‌ژاریا خه‌لكی ئێك ژ وان ئه‌گه‌ران بویه كو په‌نا بو بكارئینانا مولك و زه‌ڤیێن حوكمی هاتیه برن و بكارئینان بۆ مولكێن تایبه‌ت و خانی ل سه‌ر هاتینه چێكرن، دیسان هنده‌ك جهان ته‌سویه نه‌گه‌هشتیه و نه‌بوونا نه‌خشه‌یان ل هنده‌ك ده‌ڤه‌ر و جهان بویه ئه‌گه‌ر كو خانیێن زێده‌گاڤی ژی ده‌ركه‌ڤن.
زێده‌تر گۆت، زێده‌گاڤی ب تنێ خانیان بخوڤه دگریت، ئه‌ڤجا ل سه‌ر مولك و زه‌ڤیێن باژێرڤانیان بیت یان ژی چاندن و دارایی، ئانكو هه‌ر ره‌فتاره‌كا ل سه‌ر مولكێن گشتی بهێته‌كرن دبیته زێده‌گاڤی و دڤێت ب گوره‌ی قانون بهێته راكرن و زڤراندن ڤه بۆ گشتی، بو نموونه ئه‌گه‌ر ته دناڤ بازاری دا دوكان هه‌بیت و شوسته‌ی بگری ئه‌و دبیته زێده‌گاڤی، خانیه‌كێ ل سه‌ر زه‌ڤیه‌كێ دروست بكه‌ی كو مولكێ حوكمه‌تێ یه دبیته زێده‌گاڤی ژبه‌ركو مولكێن گشتی نه، هه‌تا نوكه چوو ئامارێن دروست بۆ هژمار و رێژا خانیێن زێده‌گاڤی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ ب گشتی و باژێرێ دهۆكێ ب تایبه‌تی نینن، هه‌ر چه‌نده نوكه پرۆسا وه‌رگرتنا مامه‌له‌یان ژلایێ وه‌لاتیان بۆ تاپۆكرنا خانیێن زێده‌گاڤی ل باژێرێ دهۆكێ دوماهی هاتیه و خانی دهێنە تاپوکن، ب گوره‌ی پێشبینیێن مه نێزیكێ حه‌فت هزار خانیێن زێده‌گاڤی ل دهۆكێ هه‌نه.
ناڤبری د درێژاهیا ئاخفتنێن خودا دیاركر ژی كو سه‌ره‌دان و روپێڤانێن مه‌یدانی دهێنه‌كرن، گۆت ژی، ل سالا 2000ێ قانونه‌ك ده‌رچو بناڤێ قانونا هژمار پێنج كو ژلایێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ده‌رچوبوو و هه‌تا سالا 2019ێ كار ل سه‌ر دهاته‌كرن، ب گوره‌ی وێ قانونێ هژماره‌كا زۆر یا خانیێن زێده‌گاڤی هه‌رێما كوردستان و پارێزگه‌ها دهۆكێ ژی هاتنه تاپۆكرن و خه‌لكه‌كێ زۆر مفاداربوو، پسوله‌ك ددایه وه‌لاتیان كو زێده‌تر ب وه‌ره‌قا 120 دهێته نیاسین و هه‌لگرێن وێ پسولێ خانیێن وان دهێته تاپۆكرن، به‌لێ ئه‌و ده‌مێ بۆ پێشكێشكرنا داخوازیا تاپۆكرنا خانیێن زێده‌گاڤی دوماهی هات و خه‌لكه‌كێ زۆر ما و چاڤه‌رێ تاپۆكرنا خانیێن خوه بوون، ئه‌ڤه زێده‌باری كو پرۆسا زێده‌گاڤیان ل سه‌ر مولكێن گشتی یا به‌رده‌وام بو، به‌لێ ل سالا 2018ێ قانوكه‌كا دی ده‌رچو بۆ رێگرتن ل خانیێن زێده‌گاڤی، د هه‌مبه‌ر دا قانونه‌كا دی ل سالا 2019ێ ده‌رچو بۆ چاره‌سه‌ركرنا ئاریشا خانیێن زێده‌گاڤی، كو هه‌ردوو ژی بناڤێ قانونا هژمار سێ ژلایێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتینه ده‌ركرن، د قانونا هژمار سێ یا سالا 2019ێ دا ده‌مه‌ك هاتیه ده‌ستنیشانكرن كو ئه‌و ژی هه‌ر خانیه‌كێ ب زێده‌گاڤی هه‌تا 18/3/2018ێ بۆ خوارێ هاتیه چێكرن دێ هێته تاپوكرن، به‌روڤاژی دێ ئه‌و زێده‌گاڤی هێته راكرن و ڤه‌گه‌راندن بۆ مولكێ گشتی هه‌لبه‌ت ئه‌و ژی ب رێیا دادگه‌هێ.
به‌رپرسێ زه‌ڤی و زار ل سه‌رۆكاتیا باژێرڤانیا دهۆكێ دیاركر ژی كو ل بارا وان پێشنیار و گورانكاریان ژی گۆت: (ب گوره‌ی قانونێ هه‌تا 200 مه‌تر زه‌ڤیا خانیا زێده‌گاڤی بۆ كه‌سوكارێن شه‌هیدان دهاتنه لێبورینكرن ب دانا پاره‌ی، مه پێشنیاركریه كو رووبه‌رێ مولكێ وی یێ زێده‌گاڤی هه‌موو بهێته لێبورینكرن، هه‌ر دیسان پێشتر رووبه‌ر هه‌تا 300 مه‌تر دناڤ سه‌نته‌رێ باژێرێ دهۆكێ دهاته تاپۆكرن، به‌لێ مه پێشنیاركریه كو هه‌تا 350 بۆ 400 مه‌تران بهێته تاپۆكرن، هه‌ر دیسان پێشتر ب تاپۆكرنا خانیێ زێده‌گاڤی خودانێ خانی سودمه‌ند نه‌دبوو، به‌لێ ب گوره‌ی پێشنیارا نوو دێ خودان خانیێ زێده‌گاڤی ب سودمه‌ند هێته هژمارتن ژ به‌ركو دێ هێته توماركرن، دیسان ئه‌گه‌ر ره‌گه‌زێ ئه‌ردێ جهه‌كێ بۆ نموونه كه‌سكاتی بیت مه پێشنیاركریه كو ده‌ستهه‌لات بۆ جڤاتا پارێزگه‌هان ب هه‌ماهه‌نگی ل گه‌ل جهێن شوله‌ژێ بهێنه شوركرن كو ره‌گه‌زێ وی جهی بگورن بۆ ئاكنجیبوون، كو ئه‌ڤ یه‌ك ژی د به‌رژه‌وه‌ندیا وه‌لاتیان دایه، ئه‌ڤ یه‌ك ژبه‌ر دوو مه‌ره‌مان، ئێك داكو وه‌لاتیێ خانی ب زێده‌گاڤی دروستكری مفاداربیت، خالا دوویێ داكو بارێ ل سه‌ر ملێن باژێرڤانیان سڤك بیت ژبه‌ركو زه‌ڤی و مولك وه‌سا ل به‌ر ده‌ست نینن خودان خانیێن زێده‌گاڤیێن كو ره‌گه‌زێ وان نه ئاكنجیبوون بهێنه قه‌ره‌بوكرن، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ یه‌ك ژی تنێ بۆ جهێن پێدڤی یه).