كێ لە پشت ناكۆكییەكانی هەولێر و بەغدایە و بۆچی؟

ئێستە گەڕێكی تری ناكۆكییەكانی بەغدا و هەولێر دەستی پێ كردووە، كێشەكە لەوەدایە كە هەرێم هەموو پاساوێكی بەغدای بڕیوە و بەتەواوەتی پابەندی هەموو رێككەوتنەكان و دەقی یاسای بودجەی عێراقە، تەنانەت سەرۆكی حكوومەتی عێراق بەو هۆیەوە كەوتووەتە هەڵوێستێكی شلۆقەوە، بەوەی نەیتوانیوە پابەندییەكانی حكوومەتەكەی بەرانبەر بە هەرێم جێبەجێ بكات، بەڵام چی روودەدات و كێ لە پشت ئەو دۆخەوەیە؟

چیایی تەیموور، ئەندامی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان لە پەرلەمانی عێراق ئاماژە دەكات، چەند لایەنێكی سیاسی لە بەغدا هەن، بە بەردەوام كار بۆ دروستكردنی كێشە لە نێوان هەولێر و بەغدا دەكەن، ئەوان هەركاتێك پێوەندییەكانی هەولێر و بەغدا بەرەو باشی بێت، بە مەبەست كێشە دروست دەكەن.

روونی كردەوە، لە ماوەی رابردوودا پێوەندییەكانی هەرێم و عێراق پەرەسەندنی باشی بەخۆیەوە بینی و ئەوان گەیشتنە چەند رێككەوتنێكی گەورە، بەڵام ئەو لایەنانە هاتنە ناو بابەتەكە و كاریان بۆ دروستكردنی كێشە كرد، ئەوەش لەوەتەی تاوتوێكردن و دەركردنی یاسای بودجە دەستی پێ كرد و تا ئێستەش بەردەوامە.

ئەحمەد شەریفی، توێژەری سیاسی دەڵێت، بەكارهێنان و سوودوەرگرتنی هەڵبژاردن لە پشت كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدایە سەبارەت بە بودجەوە، دووپاتی كردەوە كە چەند لایەنێك هەن سوود لەو كێشانە بۆ مەبەستی هەڵبژاردن وەردەگرن، روونی كردەوە، زۆر لایەنی جیاوازی سیاسی كار بۆ نانەوەی كێشە و تەنگژەی سیاسی لە رێگەی لێدوان و هەڵوێست لە میدیاكان دەكەن، ئەوەش بەهۆی ئەوەیە ئەو لایەنانە لەسەر ئەو تەنگژانە دەژین و سوودی لێ دبینن، بۆ بەدەستهێنانی دەنگی خەڵك لە رووی تایفیەیی و نەتەوەییەوە.

روونی كردەوە، پێشبینی دەكەین لە ماوەی داهاتوو ناكۆكی نێوان هێزە جیاجیان پەرە بستێنێت، بەتایبەتی لەگەڵ نزیكبوونەوەی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگەكان، چونكە هەندێك لایەنی سیاسی سوود لەو كێشە و ناكۆكیانە دەبینن، بۆیە نایانەوێ سەقامگیریی راستەقینەی سیاسی بێتە ئاراوە، بەتایبەتی لە پێوەندیی نێوان هەردوو حكوومەتی فیدراڵی و هەرێمی كوردستان، بۆیەش ساڵانێكە ئەو تەنگژە دەبینین بێ بوونی چارەسەرییەكی راستەقینە.

لەناو یەكتر تۆمەتباركردنی بەرپرسانی هەرێم و بەغدا بە هۆكاری بۆ ئەو دۆخە سەختەی دروست بووە، هەندێك دەنگی سیاسی داوای هێوربوونەوە و چارەسەركردنی ناكۆكییەكان لە رێگەی گفتوگۆ دەكەن، كەچی دەنگی تر هەن بەنزین بە ئاگرەكەدا دەكەن و بە پەرۆشەوەن بۆ زیادبوونی كێشەی نێوان هەرێم و بەغدا.

لە ماوەی دوایی حەنان فەتلاوی، سەرۆكی بزاوی ئیرادە و پەرلەمانتاری پێشوو، كە بە نەیاریی بۆ كورد ناسراوە و هەمیشە سوودی لەو نەیارییە بینیوە بۆ دەستكەوتی سیاسی و هەڵبژاردن و كاری بۆ قووڵبوونەوەی تەنگژەكانی نێوان هەردوولا كردووە، لە تویتێك نووسیبووی كە كێشەی هەرێمی كوردستان تا رۆژی دوایی چارەسەر نابێت، چونكە هەرێك لەگەڵ هەموو سەرۆك وەزیرانەكان ناكۆكە، تەوانەت ئەوانەشی لەگەڵیدا هاوكارن، چونكە ئەوان هەرگیز داهاتەكان رادەست ناكەنەوە، 20 ساڵە رادەستیان نەكردووەتەوە و ئێستەش نایكەن. 

ئەو گەرمبوونەی فەتلاوی لە لایەن چاودێر و شارەزایانەوە وا خوێندنەوەی بۆ كراوە كە پێوەستە بە رق و كینەی كۆن و هیچ پێوەندییەكی بەو رووداوانەی ئێستەوە نییە، ئارام مستەفا، شرۆڤەكاری سیاسی لەو بارەوە دەڵێت، حەنان فەتلاوی بە نەیاریی بۆ كورد و كوردستان ناسراوە، ئەو هاندان لە دژی كورد وەك بەشێك لە ركابەری و بەربەرەكانی هەڵبژاردن بەكاردێنێت. 

روونی كردەوە، پێم وایە ئەو دەنگانە زیان بە سەقامگیریی سیاسی لە عێراق دەگەیەنن، بەتایبەتی لە سایەی حكوومەتی سوودانی كە سەقامگیرییەكی تەناهی و سیاسی بەهۆی باشتربوونی پێوەندییەكانی هەرێم و بەغدا و پێوەندییەكان لەگەڵ دەوروبەری عەرەبی و دنیایی بەخۆیەوە دەبینێت، بۆیە ئەو دەنگانە لە دژی پرۆسەی سیاسی هان دەدەن و دەیانەوێ هەوڵەكانی حكوومەت لەناو ببەن. 

چاودێر بۆ دۆخی عێراق و پێوەندییەكانی بەغدا و هەولێر بۆی دەردەكەوێ كە بە مەبەست گوشار خراوەتە سەر هەرێمی كوردستان و حكوومەت و گەلەكەی، چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان بەغدا و هەولێر یەكێك بوو لە خاڵەكانی بەرنامەی حكوومەتی سوودانی، خاڵی گرنگی ناو رێككەوتنی سیاسی بوو بۆ پێكهێنانی ئەو حكوومەتە، كەچی ئێستە بەغدا بەتەواوەتی لە پابەندبوون بەو رێككەوتنە و بەرنامەی حكوومەتی پاشگەز بووەتەو. 

د. نەوزاد هیتووتی، شارەزای سیاسی دەڵێت، ئەو سیاسەتەی بەغدا بەرانبەر بە هەرێم پیادەی دەكات، راستەوخۆی لە لایەن ئێرانەوە ئاراستە دەكرێت و تەنیا پێوەندی بە پرسی بودجە و مووچەوە نییە، چونكە لە بنەڕەتدا پرسەكە زیاتر سیاسییە.

زیاتر گوتی، دەتوانین بڵێین كە بەغدا بە هاوكاریی ئێران بەو گوشارانەی دەستیان پێ كردووە، دەیانەوێ لە زۆر رووەوە لە پێگەی هەرێم بدەن، لەوانە كارتی  نەوت و وزە لە دەست هەرێم دەربێنن، هەڵومەرجێكی وا دروست بكەن كە هەرێم لە رووی ئابوورییەوە گەشە نەكا و لە جێگەی خۆی بوەستێت، كاركردن بۆ ئەوەی شەقام لە دژی حكوومەتی هەرێم، بەتایبەتی پارتی دیموكراتی كوردستان هان بدرێت، بۆیە پێیان وایە نەدانی مووچە دەبێتە فاكتەرێك بۆ لاوازكردنی پێگەی ئەو حزبە.

ئەو شارەزایە دووپاتی كردەوە، لایەنە شیعەكان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگەكان پێویستیان بەوە هەیە جۆرێك لە گوشار لەسەر هەرێم دروست بكەن، بۆ ئەوەی وەك كارتێك بۆ بانگشەی هەڵبژاردن بەكار بێنن، لەوانەیە هەر لە بنەڕەتدا ئەوان مەبەستیان ئەوە بێت تا هەڵبژاردنی كوردستان زۆرترین گوشار لەسەر هەرێم دروست بكەن، بۆ ئەوەی خەڵك دەنگ بە هاوپەیمانەكانی بدات و پارتی سزا بدەن.

"ئێران لە رێگەی ئەو گوشارەوە مەبەستیەتی هەرێم ناچار بكات دژی هێزە كوردییەكانی رۆژهەڵات بوەستێت یان چەكیان بكات، وەك ئەوەی ئێران باسی دەكات، تەنانەت ئەو ئەگەرەش هەیە ئەگەر هەرێم ئەو هەنگاوە ناوێَت، ئێران ئۆپراسیۆنی سەربازی ئەنجام بدات یان بەو بیانووە هێزەكانی عێراق و میلیشیا شیعەكان بێنیتە سنووری نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران، بێگومان ئەوەش مەترسییەكی ترە"، هیتوونی ئاماژە دەكات.