"وێنەی كورد لە سەرچاوەكانی كەلەپووری ئیسلامیدا" بڵاو كرایەوە

:: PM:12:13:22/11/2023 ‌
كتێبی "وێنەی كورد لە سەرچاوەكانی كەلەپووری ئیسلامیدا"، شاكارێكی ناوازەی زانستییە لەبارەی مێژووی كورد، چاوخشاندنەوەیەكی نوێ و ڕاستگۆیانە بە دەیان بابەت و باسی ئەفسانەئاسای مێژووی كورد و ڕۆژهەڵاتدا دەكات، وەڵامدانەوەی دەیان چەواشەكارییە بەشێوەیەكی زانستی و بوێرانە.

 سەربەست قادر وەرگێڕی كتێبەكە لە لێدوانێكدا، بۆ "وشە" باسی لەوە كرد كە خوێندنەوەی ئەم پەرتووكە، گەشتێكە بۆ دنیای كۆن و شارستانییە دێرینەكانی ڕۆژئاوای ئاسیا و بینینی ململانێ و بەرژەوەندییەكانە لە نێوان ئیمپراتۆرییەكان، هەروەها وێنەیەكی ڕوون و كۆنی هەرسێ كیشوەرەكانی ئاسیا، ئەفریقا و ئەوروپامان لەڕووی جیۆگرافی و ڕامیاری و ئابوورییەوە پێشان دەدات، ئەو كاتەی هێشتا كیشوەرەكانی ئەمەریكا و ئوسترالیا نەدۆزرانەتەوە.

"ئەم سەرچاوەیە سەرنجمان دەخاتە سەر گەورەترین و كۆنترین شارستانییەكانی دنیای كۆن لە كیشوەری ئاسیا، كە ناوەندی هێز و چەقی قورسایی ئیمپراتۆرییەكان بووە، كە لەوپەڕی ڕۆژهەڵاتەوە شارستانیی چین سەری هەڵدا و لە بەشی باشوورەوە شارستانیی هیندی، هەروەها لە ڕۆژئاوای ئاسیا پێشكەوتووترین شارستانییەكان لەسەر بەرزاییەكانی چیای زاگرۆس (كوردستانی ئێستە) سەری هەڵدا،  لە باشووری میزوپۆتامیا سۆمەر كە ڕووبارەكانی دیجلە و فوراتی پێدا تێپەڕ دەبێت، هەروەها لە ئاسیای بچووك "ڕۆژئاوای توركیای ئێستە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە تایبەت سووریا و فەلەستین" وەرگێڕ وا دەڵێت. 

لەبارەی ڕیشەی پڕۆژەی ناشیرینكردن و شێواندنی وێنەی كورد، وەرگێڕی كتێبەكە ئاماژەی بەوە دا،  نووسەر بە پشتبەستن بە چەندان سەرچاوە ئاماژە بەوە دەكات، دیاردەی ناشیرینكردنی كورد بۆ سەردەمی ململانێیەكی دوور و درێژ لە نێوان گەلانی چیانشین و بیاباننشین (ئاری و سامی) دەگەڕێتەوە. ئەویش بە پشتبەستن بە هەندێك نووسراوی فەرمی ئەكەدی و بابلی و ئاشوورییەكان، كە سیفەتی بەربەری و زۆرداری و تێكدەری دەدەنە پاڵ نەتەوە ئارییەكان، بەوەی دڵڕەقن و هەرگیز بەزەیی ڕێی ناكەوێتە ناو دڵیان، هەندێك جاریش بە ماری كێوی پێناسە كراون.

هەروەها نووسەر بە پشتبەستن بە هەندێك سەرچاوەی باوەڕپێكراو ئاماژە بەوە دەكات، بەردی بناغەی پڕۆژەی ناشیرینكردن و بە شەیتانكردنی كورد، بۆ سەردەمی ڕووخانی دەوڵەتی میدی لە (550 پ.ز) دەگەڕێتەوە. كە كۆرشی ئەخمینی كچەزای (ئەستیاگ)ی پاشای میدییەكان، بە هاوكاری و چاوساغی هەندێك لە سەركردە سەربازییەكانی دەوڵەتی میدی وەك (هارپاگ)، هەروەها هەندێك لە (موغ)ەكان، پەلاماری دەوڵەتی میدییان دا و (ئەستیاگ)ی سەركردەی دەوڵەتی میدییان گرت.

لە دوای ڕووخانی دەوڵەت و دەسەڵاتی میدییەكان و گرتنی ئەستیاگ و دەستبەسەرداگرتنی تەختی پاشایەتی لەلایەن (كۆرش)ەوە، دەزگاكانی پڕوپاگەندەی ئەخمینییەكان بە هاوكاریی هارپاگ و نزیكەكانی، كەوتنە تێكدان و شێواندنی وێنەی ئەستیاگ و ناویان لێ نا (ئەژدەهاك) یان (ئەژدیها). چیرۆك و ئەفسانەی دوو ماری نوستوویان لەسەر شانی بۆ دروست كرد، كە دەبێ هەموو ڕۆژێ مێشكی دوو گەنج بۆ خواردنی ئەو دوو مارە ئامادە بكرێن.

لەبارەی بنەچەی كورد لە سەرچاوەكانی كەلەپووری ئیسلامیدا، نووسەر ئاماژە به چەند‌ گێڕانەوەیەك دەكات كە ڕەچەڵەكی كورد دەبەنەوە سەر جنۆكە، هەروەها بۆ شەیتان. ئەمە بۆچوونی فەقیهی شیعی دوازدە ئیمامی (ئەبو جەعفەری كولەینی) و بە هەمانشێوە ڕاغبی ئەسفەهانی و شەرەفخانی بەدلیسیی كوردیشە، لێرەوە دەتوانین بڵێین: مێژوونووس، ڕاڤەكار، ڕامیار، پێشەوا، شەیخولئیسلام، جیۆگرافیناس، ئەدیب، شاعیر و ڕۆشنبیر و دەستەبژێرەكانی فارس و عەرەب، بە ڕەهایی و گشتگیری و نابابەتییانە، كاریان لەسەر ناشیرینكردن و شێواندنی وێنەی كورد كردووە. 

هۆكاری سەرەكیی ئەمەیش دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی ڕابەرێكی ڕامیاری، لە دوای ڕووخانی دەوڵەتی میدی و دەسەڵاتی ئەستیاگ تا ئێستە، جگەلەوەی تا ئێستەیش كورد كوشتەی دەستی ناپاك و بەرژەوەندخوازانه و یەكترشكاندن و پاشقول لە یەكتر گرتن و نەسازان و دووبەرەكی، دەردە كوشندەكەی كوردە.

هەروەها (نەورۆز) مێژوویەكی دێرینی هەیە و تێكەڵ‌ بە ئەفسانە كراوە، سەرنجی چەندان مێژوونووس و گەڕیدە و گەشتیاری بۆ خۆی ڕاكێشاوە. ئەوەیشمان بیر نەچێت لە كۆنەوە تا ئێستە، لەلایەن گەلانی ترەوە ئاین بۆ لێدان و شكاندنی كورد بەكار هێنراوە، پیاوە ئاینییەكان بۆ بەرژەوەندیی ڕامیاریی دەوڵەت و دەسەڵاتەكانیان، شرۆڤەیان بۆ دەقە ئاینییەكان كردووە، كتێبەكە وادەڵێت.

كتێبی "وێنەی كورد لە سەرچاوەكانی كەلەپووری ئیسلامیدا"، 500 لاپەڕەیە و بەكوالێتییەكی باش بەزمانی كوردی لەلایەن دەزگای چاپ و بڵاوكراوەی هەژاری موكریانی، بەتیراژی 1000 دانە چاپ كراوە، سەربەست قادر وەریگێڕاوە. كتێبەكە ئێستا لە پینجەمین پێشانگەی كتێب لە شاری سلێمانی بەردەستە.




وشە - سۆران عەزیز