ئێوارەی دوێنێ هەینی جارێكی تر كیڵگەی غازی كۆرمۆر لە نزیك چەمچەماڵ كرایە ئامانج، وەك هەموو جارێك سەرچاوەی هێرشەكان و مەبەستیان دیارە، بەڵام حكوومەتی عێراق لە سەركۆنەكردن زیاتری بەدەست نییە، ناتوانێت رێگری لە هێرشەكان بكات و رێوشوێن بەرانبەر بە ئەنجامدەرانی وەربگرێت، كە زەرەرمەندی یەكەم هەرێمی كوردستان و ئابووری و ئارامییەكەیەتی، بەڵام بۆچی ئەو كێڵگە ناوە ناوە دەكرێتە ئامانج؟
هەردوو حكوومەتی هەرێمی كوردستان و عێراق و ئەمەریكاش لە دەست پێكردنەوەی هێرشەكانی سەر كێڵگەی كۆرمۆر نیگەرانن، بەغدا نیگەرانیی خۆی دەربڕی و لێكۆڵینەوە لە هێرشەكە دەكات، بەڵام نەیتوانیوە مسۆگەری و گەرەنتی بە هەرێمی كوردستان بدات كە ئەو هێرشانە دووبارە نابنەوە، ئەوە لەوكاتەی هێرشەكە لەناو گەڕێكی نوێی گفتوگۆكانی هەولێر و بەغدا لەبارەی چەند دۆسیەیەكی كێشە و ناكۆكییەكانیانەوە دێت.
سەرۆكی هەرێمی كوردستان سەردانی بەغدا دەكات و چەند باسێكی گرنگی لەهەگبەدایە، لەوانە كێشە دارایی و نەوتییەكانی هەرێم و مووچەی فەرمانبەران و بابەتی بەجێكردنی مووچە و هەڵبژاردن و بەشداری لە كۆبوونەوەی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت دەكات بۆ تاوتێكردنی چەندان پرسی ناوخۆیی سەبارەت بە رێككەوتنی سیاسی و سەردانەكانی سوودانی بۆ واشنتن و سەردانی دوایی ئەردۆغان بۆ بەغدا و هەولێر و ئەو پرسانەی لە هەردوو سەردانەكە تاوتوێ كران، كە بەشێكیان پێوەست بوون بە هەرێمی كوردستانەوە.
ئێستە دۆخێكی ئەرێنی باڵ بەسەر گفتوگۆكانی هەولێر و بەغدا دەكێشێت، كە رەنگە هەریەك لە ئەمەریكا و توركیا دوو وڵاتی هاوپەیمانی هەرێم داوای چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا و پێوەست بە هەردوو حكوومەتیان كردبێت، كە رەنگە ئەوە لە بازنەیەكی دوور لە ئێران و میلیشیاكانی رووبدات، بۆیە ئەوان جارێكی تر پەیامێكیان رەوانە كرد كە ناڕازین و بێ ئەوان ناكرێت، رەنگە بەهۆی ئاشكرایی ئەنجامدەر و هۆكار و پلانەكان، ئەو هێرشانە بۆ حكوومەتی عێراق مایەی چاوپۆشی بن، بەڵام بۆ هەرێمی كوردستان زۆر گرنگ و جێی نیگەرانین، ئەگەرچی بەغدا لیژنەی لێكۆڵینەوەی پێك هێناوە و دووپاتی لە سزادانی ئەنجامدەرانی كردووەتەوە.
لەوكاتەی بەرپرسانی باڵای هەرێمی كوردستان داوایان لە حكوومەتی عێراق كرد بە ئەركی خۆی هەڵبستێت بۆ رێگرتن لەو هێرشانە و سزادانی ئەنجامدەرانی، بەڵام بێمتمانەییەك لەوبارەوە هەیە، بەتایبەتی جارانی پێشوو میلیشیاكان ئەو كێڵگەیان كردووەتە ئامانج و ئەوان لە چوارچێوەی هاوئاهەنگی نزیك بوونە هیچ جۆرە بەدواداچوونێك بۆ هێرشەكان ئەنجامدەرانی نەكراوە.
بەپرسێكی حكوومەتی هەرێم دەڵێت، سەرۆك وەزیرانی عێراق خۆی رێنوێنی بە ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە و گرتنی ئەنجامدەرانی هێرشەكەی داوە، بەڵام بەغدا گەرەنتی بە رێگرتن لەو هێرشانە نەداوە، ئەوەش مایەی نیگەرانیی هەرێمە، لەوكاتەی ئەو گرووپانە بە ئەجیندای سیاسی كار دەكەن بە مەبەستی كارتێكردن لە لێكگەیشتنەكانی نێوان بەغدا و هەولێر، جیا لە كردنەئامانجی ئابووریی هەرێم، چونكە چاویان بەو سەقامگیرییەی هەرێم هەڵنایەت و ناشكرێت ئاسایشی هەرێم بكەوێتە ژێر رەحمەتی ئەجیندا و گرووپانە، بۆیە دۆسیەی ئەو گرووپانە دەبێتە بەشێك لە گفتوگۆكانی داهاتوو لەگەڵ بەغدا، پێویستە عێراق بەرپرسیارەتیی دابینكردنی ئاسایش و كۆنترۆڵكردنی ئەو گرووپانە بگرێتە ئەستۆ، كە بوونەتە هەڕەشە بۆ سەر عێراق و هەرێمی كوردستان.
كیفاح مەحموود، توێژەر و راوێژكاری سیاسی دەڵێت، هەركاتێك هەردوو حكوومەتی عێراق و هەرێم لە چارەسەركردنی كێشەكانیان هەنگاوێك بەرەو پێش بچن، تایفییە تاوانبارەكان و ئەوانە پێوەندی لاگیریی گوماناویان هەیە، دەگەڕێنەوە سەر كارە تیرۆریستییەكانیان بۆ لەناوبردنی ژێرخانی ئابووریی هەرێم و عێراق، دووپاتی كردەوە، بەڵام ئەو تیرۆریستانە ناتوانن كاروانی بەرەوپێشچوونی كوردستان بوەستێنن.
سەبارەت بەو هێرشەی دوێنێ بۆ سەر كۆرمۆر، د. نەبیل مەرسوومی، شارەزای ئابووری و مامۆستانی زانكۆ لە پۆستێك لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان نووسیویەتی، رووداوەكانی ئەم دواییە، لەوانە هێرشەكەی كۆرمۆر، هەوڵەكانی حكوومەتی عێراق بۆ باشكردنی ژینگەیەكی وەبەرهێنان لەو وڵاتە دەشێوێنێت و پەیامێكی نەرێنی دەدات بەوەی ژینگەی وەبەرهێنان لە عێراق زۆر مەترسیدارە.
ئەو شارەزایە سەبارەت بە كێڵگەی كۆمۆر دەڵێت، رووبەڕی ئەو كێڵگە 135 كیلۆمەتر سێجایە و گەورەترین كێڵگەی بەرهەمهێنەری غازی سروشتییە لە عێراق، یەدەگی كێڵگەكە 8.2 ترلیۆن پێ سێجایە و توانای بەرهەمهێنانی 550 ملیۆن پێی سێجا لە غازی وشك هەیە و ئەوەندە غاز بەرهەم دێنێت كە بەشی بەرهەمهێنانی 4200 مێگاواتی رۆژانە لە كارەبا دەكات، كە 2800 مێگاواتی دەچێتە هەرێمی كوردستان و ئەوەی ماوە بۆ كەركووك و مووسڵ دەچێت، گاز بە بۆری بەرەو چەمچەماڵ دەچێت و لەوێ لە وێستەگان كارەبا بەرهەم دێت، 67%ی پێویستیی كوردستان لە كابەرا دابین دەكات، ئەو كیڵگە لەلایەن كۆمپانیاكانی "دانە غاز" و "هیلال" بۆ هەریەكەیان 35% و "ئۆ ئێم ڤی" و "ئێم ئۆ ئێڵ" و "ئار دەبڵیو ئای"ی بۆ هەریەكەیان 10% بەڕێوە دەچێت.
وەك ئەو شارەزایە پێی وایە دەبوایە لە 2003 توانای بەرهەمهێنان بۆ 630 ملیۆن پێ سێجا بەرز ببێتەوە، بەڵام بەهۆی بەردەوامیی بۆردمانەكان، كاركردنی بۆ زیادكردنی بەرهەمهێنان وەستا، بۆیە لە هۆكارەكانی بەردەوامیی بۆردمانی ئەو كێڵگەیە، وەستاندنی پلانەكانی حكوومەتی عێراق بۆ زیادكردنی توانای بەرهەمهێنانی غاز و گەیشتن بە پڕكردنەوەی پێویستیی ناوخۆیی و دابینكردنی ئاسایشی وزە لە عێراق.
روونی كردەوە، جیا لەوە بەهۆی بوونی پلانی داهاتوو لەلایەن هەرێمی كوردستان بۆ گواستنەوەی غازی سروشتی بۆ ئەوروپا، ئەو پلانە لە ماوەی دوایی بووە مایەی گرنگیدانی زۆری وڵاتان، ئەوە لە سایەی كاریگەرییەكانی شەڕی رووسیا و ئۆكراینا لە بواری وزە لەسەر ئەوروپا، كە وای كرد هەنگاوەكان بەرەو دامەزراندنی لوولەیەكی گواستنەوەی غاز لە كۆرمۆرەوە بەرەو توركیا و یەكێتی ئەوروپا خێراتر بن، بۆیە هەموو ئەوانە هۆكارن بۆ ئەوەی بە بەردەوام ئەو كێڵگە بكرێتە ئامانج.