"هەرێم ئامادەیە بۆ رادەستكردنی نەوت و سۆمۆ رێگەیەكی بۆ وەرگرتنی نەوتەكە نەدۆزیوەتەوە"

تا ئێستە هەوڵەكانی دەست پێكردنەوەی هەناردنی نەوتی هەرێمی كوردستان بەردەوامە، هەریەك لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی عێراقی فیدراڵ و كۆمپانیا نەوتییەكانی لە هەرێم كار دەكەن لە گفتوگۆدان و ئامادەن بۆ بەئەنجام گەیاندنی گفتوگۆكانیان، د. سەباح سوبحی، ئەندامی لیژنەی نەوت و وزە لە پەرلەمانی عێراق لە دیمانەیەكی "وشە"، تیشك دەخاتە سەر نوێترین زانیاری لەو بارەوە و دووپاتی دەكاتەوە كە پێشبینی دەكرێت لە ئایندەیەكی زۆر نزیك نا، بەڵام لە ماوەی ئەمساڵ هەناردن دەست پێ بكاتەوە. 

ئەمڕۆ دووشەم وەك لیژنەی نەوت و غازی پەرلەمان سەردانی وەزارەتی نەوتی فیدراڵمان كرد، چاومان بە حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوت و دوو بریكارەكەی بۆ كاروباری بەرهەمهێنان دابەشكردن كەوت، یەك لە تەوەركانی باس كران دەست پێكردنەوەی هەناردنی نەوتی هەرێمی كوردستان بوو، وەزیری نەوت دووپاتی كردەوە كە تا ئێستە یەك كۆبوونەوە كراوە و كۆبوونەوەی تریش ساز دەكرێت، لە كۆبوونەوەكە هەندێك خاڵ باس كراون، گرنگترینیان بابەتی گرێبەستەكانە كە نموونەی گرێبەستیان بۆ هەرێمی كوردستان ناردووە.

بەپێی قسەكانی وەزیری نەوت گرێبەستەكان باس لە هاوبەشی لە قازانج دەكەن نەك هاوبەشی لە بەرهەمهێنان، كە ئەو نموونەیان لە گەڕی پێنجەمی مۆڵەتدانی وەزارەتی نەوت هەیە، گفتوگۆ لەبارەی چۆنیەتی دەستكاریكردنی ئەو بابەتە كرا، بۆیە ئەو بابەتە بە سێقۆڵی گفتوگۆی لەسەر كراوە، وەك لیژنەی نەوت و غاز زۆر هەوڵمان دا كۆتایی بەو كێشە بێت و گوشارێكی زۆریشمان لەسەر وەزیری نەوت كردووە كە بەزووترین كات رێوشوێنە تەكنیكییەكان كۆتایی پێ بێت، ئەوەش هەنگاوی یەكەمە بۆ ئەوەی كۆمپانیاكان دەست بە هەناردەكردنەوەی نەوت بكەن، واتە رێكخستنەوەی ئەو گرێبەستانەی لەگەڵ حكوومەتی هەرێم كردوویانە.

بابەتی دووەم تێچووی هەناردەكردنی نەوتە، كە لەوەشەوە هەندێك جیاوازیمان لەگەڵ عێراق هەیە، لێرە لەبەر هۆكاری جیاواز وای لێ هاتووە تێچووەكەی ببێتە 20 دۆلار و جیاوازییەكە لە نێوان هەردوولا بەرچاوە، كە وەزارەتی نەوتی فیدراڵی هەشت دۆلاری بۆ ئەو بابەتە دیاری كردووە و ناكرێ لەوە زیاتر تەرخان بكرێت، ئێمە سوور بووین لەسەر دۆزینەوەی چارەسەرێك بۆ ئەو بابەتە، وەزیری نەوت باسی ئەوەی كرد چارەسەرییەكەیان بە حكوومەتی هەرێم داوە، ئێستە بڕەكە هەشت دۆلارە، بەڵام كە ساڵانە حیساباتەكە لە نێوان كۆمپانیاكان و وەزارەت پاكتاو دەكرێت یان بە وەرز، ئەو جیاوازییەیان بە نەوتی خاو بۆ قەرەبوو دەكرێتەوە.

دووپاتم لە پێویستیی دەست پێكردنەوەی هەناردنی نەوت كردەوە، چونكە عێراق ناتوانێت سەرنج بخاتە سەر تەنیا یەك دەروازە بۆ هەناردەكردنی نەوت كە لە بەسرەیە و لە كاتی دروستبوونی كێشە لە كەنداو و گەرووی هورمز عێراق تووشی كارەسات دەبێت، بۆیە وەزارەتی نەوت تێگەیشتنی زۆری بۆ ئەو بابەتە هەبوو و دووپاتیان كردەوە كە هەوڵ بۆ چارەسەركردنی ئەو بابەتە دەدەن، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت لە چەند هەفتەی داهاتوودا كێشەكان بەرەو كۆتایی بچن، كێشەی سەرەكیی تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت دەمێنێت و پێویستە چارەسەر بكرێت، بە پێشبینیی خۆم لەوانەیە ئەمساڵ هەناردن دەست پێ بكاتەوە، بەڵام لە داهاتوویەكی نزیك نا، واتە لە هەفتەیەك یان دوو هەفتەی تر، چونكە بابەتەكە پێویستی بە دانیشتنی تریش هەیە.

هەرێمی كوردستان بەبەردەوام ئامادەیی خۆی بۆ چارەسەركردنی كێشەكان دەربڕیوە و سەرۆكی حكوومەتی هەرێم لەكاتی رێككەوتنی نەوت لەگەڵ بەغدا لە نیسانی ساڵی رابردوو راشكاوانە رای گەیاند كە فەرموون با بە شەفافیەت كار بكەین، بەداخەوە دیارە بابەتێكی سیاسی لەپشت ئەمەوە هەیە، كە رەهەندی یاسایی و تەكنیكیشی هاتووەتە سەر، بەڵام هەرێمی كوردستان هەردەم ئامادەیی خۆی بۆ رادەستكردنی نەوت بۆ كۆمپانیای سۆمۆ دەربڕیوە، كەچی كۆمپانیاكە رێگایەكی نەدۆزیوەتەوە بۆ وەرگرتنی نەوتەكە لە هەرێم، كاتی خۆی كارمان لەسەر ئەوە كرد چۆن نەوتی هەرێم بۆ باشووری عێراق رەوانە بكرێت، بەوەی نەوتەكە لە بێجییەوە بەرەو بەسرە بچێت و لەوێوە هەناردە بكرێت، بەڵام خۆیان قبووڵیان نەكرد.

بەراشكاوانە عێراق و حكوومەتی فیدراڵی ئەو دۆخەی ئێستەیان قبووڵە، هۆكارەكشی لە رووی سیاسییەوە كە باسمان كرد هەرێمی كوردستان كێشەی هەبووە و بابەتی ئابووریی سەربەخۆ و كێشەكانی تریش، بەڵام خۆشبەختانە سەركردایەتییەكی دانا و حەكیم لە هەرێم هەیە كە هەوڵ دەدات چارەسەری بۆ ئەو بابەتانە بدۆزێتەوە، لەبارەی ئەوەی بۆچی عێراق زۆر باكی بە هەناردەكردنەوەی نەوتەكە نییە؟، چونكە ئەو قەرەبووی نەوتی هەرێمی لە بەسرە كردووەتەوە، لە 400 هەزار بەرمیل نەوت 350 هەزاری قەرەبوو كردووەتەوە، تێچووی دەرهێنانی نەوتی بەسرە و كرێی گواستنەوەی هەرزانترە، حكوومەتی عێراق ئامادە نییە فرۆشتنی نەوتی بەسرە كەم بكاتەوە، جیا لەوەی عێراق كورتهێنانێكی گەورەی لە بودجە هەیە كە دەگاتە 70 ترلیۆن دینار، بۆیە ناتوانێت نەوتی بەسرە كەم بكاتەوە، ئەوانە وایان كردووە بەغدا دەستی دەستی بە بابەتی هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم بكات، لەوكاتەی چارەسەركردنی بابەتەكە ئاسانە و تەنیا پێویستی بە بڕیارێكە بە زیادكردنی تێچووی بەرهەمهێنانی نەوتی هەرێم.

ئۆپێك پڵەس گوشاری لەسەر عێراق كردووە بۆ دیاریكردنی قەبارەی ئەو نەوتەی رۆژانە دەیفرۆشێت، كە رۆژانە ناگاتە سێ ملیۆن و 700 هەزار بەرمیل، لەوكاتەی بۆ سعوودیە وا نییە، سەبارەت بە ئەگەری زیادكردنی قەبارەی فرۆشتنی نەوتی عێراق، بەرپرسانی عێراق دەڵێن كارێكی قورسە و گفتوگۆ لەگەڵ ئۆپێك لەوبارەوە زەحمەتە، چونكە كاریگەریی لەسەر نرخی نەوت لە بازاڕ هەیە و زیادكردنی بەرهەمهێنان نرخی نەوت كەم دەكاتەوە، بۆیە زیادكردنی پشكی عێراق لە هەناردنی نەوت زەحمەتە، جیا لەوانە عێراق تا ئێستە بە زیادەوە نەوتەكەی دەفرۆشێت، بە مانای چەند جارێك لەلایەن ئۆپێك ئاگەدار كراوەتەوە بەوەی بەرهەمهێنانی نەوتی عێراق لە سنووری دیاریكراوە زیاترە، بەڵام عێراق پابەند نابێت، دواتر ئەوان كار لەسەر بەرهەمهێنانی نەوت دەكەن نەك هەناردن، كە لەوانەیە عێراق رۆژانە چوار ملیۆن و نیو بۆ پێنج ملیۆن بەرمیل بەرهەم بێنێت، ئەوەش لە سەرووی ئەو پشەكەیە كە بۆی دیاری كراوە كە دەڵێت بەرهەمی رۆژانە 3.5 ملیۆن بەرمیل بێت نەك هەناردن.

ئەو بابەتە هیچ بنەمایەكی نییە، چونكە بەرهەمهێنانی یەك لیتر نەوتی رەش لە عەدادی كۆمپانیان دیار دەدات، ئەوان رای دەگەیەنن كە ئەوەندە نەوتیان بەرهەم هێناوە و شوێنی دەرهێنان و ئاراستەی رۆیشتنیشی دیارە، ئێمە پێویستیی ناوخۆییمان لە سووتەمەنی هەیە، ئەو بەنزین و گاز و غازە و بەرهەمەكانیتر لە نەوتی رەش لە كوێ دێت؟، بۆیە هەموو ئەو نەوتی ئێستە بەرهەم دێت ئەگەر بە پڕكردنەوەی ئەو پێویستییانە رابگەن، دوای ئەوە بابەتی قاچاغی نەوت، لە عێراق یاسامان هەیە بە ناوی قاچاغی نەوت و بەرهەمەكانی، قاچاغی ئەوەیە تۆ نەوت لە دەرەوەی سنوورەكانی عێراق بفرۆشیت، واتە نەوتی خاو و بەرهەمەكانی، رەوانەی هەر وڵاتێك بكەیت، ئەو بابەتە زۆر لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی حكوومەتی فیدراڵی هەیە، كە چەندان دۆسیە هەن و چەندان كۆمپانیا ئەو كارە دەكەن، ئێستە دۆسیەیەكی قاچاغ لە بەسرە هەیە و سەرچاوەی نەوتەكە دیار نییە، بۆیە بابەتی قاچاغی نەوت لە عێراق بابەتێكی گەرمە، هەرچی هەرێمە ئەگەر قاچاغی هەبێت وەزارەتی نەوتی عێراق شەرممان لێ ناكا و باسی دەكرد، ئەمڕۆ لەگەڵ وەزیری نەوت دانیشتبووین و تەنیا ئەوە گوترا كە هەرێمی كوردستان بۆ پڕكردنەوەی پێویستیی ناوخۆیی و پاڵاوگەكان نەوت بەرهەم دێنێت.