كورد لە پڕۆسەی سیاسی بكشێتەوە عێراق چی بەسەر دێت؟ ژیریی دەسكرد شیی دەكاتەوە

:: PM:11:12:11/01/2025 ‌
ئەمڕۆ بە ئامادەبوونی نوێنەرانی هەرێمی كوردستان لە بەغدا، ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان كۆ بووەوە، ئامانج لە كۆبوونەوەكە ئەوە بوو کە وابكرێت ئیتر حكوومەتی فیدراڵ وەك قەوارەیەكی دەستووری و فیدراڵی مامەڵە لەگەڵ هەرێم بكات، هاوكات پابەندی ناردنی شایستە داراییەكانی هەرێم بێت. 

لە كۆتایی كۆبوونەوەكەدا، پێشەوا هەورامانی گوتەبێژی حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەگەری پابەند نەبوونی بەغدا، بێ ئاماژەدان بە وردەكاریی زیاتر رای گەیاند، بڕیارێك دەدەین كە خزمەت بە سەقامگیریی عێراق ناكات، بە بڕوای چاودێرانیش رەنگە كورد بژاردەی كشانەوەی لە پڕۆسەی سیاسیی عێراق هەبێت. 

لەمیانی گفتوگۆیەكی بەشی تەكنیكی "وشە" لەگەڵ ژیریی دەسكردی "چات جی پی تی"دا، كە پرسیاری ئەوەی لێ كرد، ئەگەر كورد لە پڕۆسەی سیاسی لە عێراق بكشێتەوە، چی روو دەدات؟ تەكنەلۆژیاكە بە پشتبەستن بە چەندان سەرچاوەی كتێبی یاسایی و پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان و سەرچاوەی سیاسی؛ هەڵسەنگاندنی بۆ دۆخەكە بەمشێوەیە بوو: 

1. ناسەقامگیریی سیاسی
شیكردنەوەی ژیریی دەسكرد بۆ ئەمە بریتی بوو لەوەی، كە بەهۆی ئەوەی كورد بەشێكی گرنگ لە حكوومەت و پەرلەمانی عێراق پێكدەهێنن، كشانەوەیان لە پڕۆسەكەدا، هاوسەنگی سیاسی لە عێراق تێك دەدات، پڕۆسەی سیاسی لە عێراق بێ كورد پڕۆسەیەكی بێهێزی سیاسی دەبێت. 

2. دابەشكارییە نەتەوەیی و مەزهەبییەكان پەرە دەسێنن
بەهۆی ئەوەی عێراق فرەپێكهاتە و نەتەوە و مەزهەبە، كشانەوەی كورد لە پڕۆسەی سیاسی بە لێكدانەوەی "ژیریی دەسكرد" رێگەخۆشكەرە بۆ نەتەوە و بیروبۆچوونە جیاوازەكانی تری عێراقیش داوای جۆرێك لە سەربەخۆیی بكەن، كە ئەمەیش لە كۆتاییدا دەبێتە هۆی لاوازی یەكپارچەیی عێراق و دەبێتە هۆی پارچەپارچە بوونی. 

3. كاردانەوە نەرێنییە نێودەوڵەتییەكان
خاڵێكی تری نەرێنی كە عێراق بەهۆی پاشەكشەی كوردەوە لە پڕۆسەی سیاسی بەری دەكەوێت بە لێكدانەوەی "چات جی پی تی" بریتییە لە كاردانەوە نەرێنییە نێودەوڵەتییەكان لەسەر عێراق، ئەمەیش بەهۆی ئەوەی وڵاتانی زلهێز و رۆژئاوا كورد بە هاوبەشێكی گرنگی خۆیان دەبینن لە رووبەرووبوونەوەی تیرۆر و بەدیهاتنی سەقامیگری و ئاسایش لە عێراق، بەمەیش پاڵپشتی وڵاتانی رۆژئاوا بۆ حكوومەتی عێراق كەم دەبێتەوە و زیاتر پاڵپشتی هەرێم دەكەن، بە ئاڕاستەی جیابوونەوەی یەكجاری و بەدەستهێنانی سەربەخۆیی. 

4. دروستبوونی تەنگژە و قەیرانی ئابووری
ژیریی دەسكرد روونی كردەوە، بەهۆی ئەوەی هەرێمی كوردستان و خاكەكەی دەوڵەمەندە بە سامانە سروشتییەكانی وەك نەوت و غاز، كشانەوەیان لە پڕۆسەی سیاسی دەبێتە هۆی بێبەشبوونی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتەكانی ئەم سامانە سروشتییانەی كوردستان و پەككەوتنی هاوئاهەنگی ئابووریی نێوان هەرێم و ناوەند، بەمەش عێراق نزیك دەبێتەوە لە تووشبوون بە تەنگژەی ئابووری یا كەمبوونەوەی داهاتی نیشتمانی. 

5. تێكچوونی رەوشی ئاسایش 
ناوچە كێشە لەسەرەكانی وەك كەركووك دەبنە خاڵێكی گەرمی ناكۆكی نێوان هەرێم و بەغدا، لە ئەگەری كشانەوەی كورد لە پڕۆسەی سیاسیی عێراق و بەمەش گرووپە توندڕۆكان ئەگەری گەڕانەوەیان بەهێز دەبێت بەهۆی ناكۆكییەكانەوە. 

ئەم خاڵە نەرێنییانە شیكردنەوەی ژیریی دەسكرد بوون بۆ عێراق، لە هەمان كاتدا خاڵە ئەرێنییەكانی بۆ هەرێم بە چەند خاڵێك دیاری كردووە و بەمشێوەی خوارەوە شیكردنەوەی بۆ كردووە:

1. بەهێزبوونی فشاری سیاسی
بڕیاری كشانەوەی كورد لە پڕۆسەی سیاسی وەك كارتێكی فشار گرنگە لە دەستی كورد دایە، كە ئەمەش بەغدا ناچار دەكات بە پابەندبوونی بە بڕگە دەستوورییەكان و شایستەكانی هەرێمی كوردستان.

2. بەهێزبوونی ئەگەری جیابوونەوەی یەكجاری
كشانەوەی كورد لە پڕۆسەی سیاسیدا، رێگەخۆشكەر دەبێت بۆ سەربەخۆیی تەواو و رەنگە هەنگاوێكیش بێت بۆ ئەنجامدانی گشتپرسییەكی تر لە پێناو سەربەخۆییدا، هاوكات ئەم بڕیارە رەنگە رێگەخۆشكەر بێت بۆ سەربەخۆیی كارگێڕی و ئابووری، بەو مەرجەی یەكهەڵوێستی تەواوی لایەنە سیاسییە ناوخۆییەكانی لەگەڵ بێت. 

3. یەكڕیزكردن و یەكهەڵوێستكردنی لایەنە كوردییەكان
بڕیارێكی هاوشێوەی كشانەوەی كورد لە پڕۆسەی سیاسیدا نوێنەرایەتی بڕیارێكی یەكگرتووی گشت لایەنە كوردییەكان دەكات بە هەموویانەوە بۆ وەستانەوە بەرانبەر بەغدا، كە ئەمەش گرنگە چونكە وا دەردەكەوێت كوردەكان بۆ وەرگرتنی مافە دەستوورییەكان و شایستە داراییەكان هەموویان لە یەك بەرەن بەرانبەر بەغدا، وێڕای جیاوازییەكانیان. 

4. زیادبوونی پاڵپشتیی نێودەوڵەتی
ئەگەر كورد هەمووی هاوهەڵوێست بن لە بڕیاری كشانەوەیان لە پڕۆسەی سیاسیدا، پاڵپشتیی نێودەوڵەتی زیاتر بەدەست دەهێنێت بە تایبەت لەلایەن رۆژئاواوە، چونكە رۆژئاوا كورد لە ناوچەكە بە هاوبەشێكی ستراتیجی خۆی دەبینێت. 

لە كۆتاییدا ژیریی دەسكرد دووپاتی كردەوە، رەنگە بڕیاری كشانەوەی كورد لە پڕۆسەی سیاسیی عێراقدا، كاریگەریی قووڵ لەسەر كایەی سیاسی و ئابووریی عێراق جێبهێڵێت و كار لە تەواوی پڕۆسەی سیاسی و سەقامگیری دەكات لە عێراقدا.








وشە - پۆڵا مەحموود