گەڕانەوە بۆ قەیران

ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا جارێکی تر دەستی کردەوە بە گوشارەکانی بۆ بەرزکردنەوەی بەهای دۆلار و بێبەهاكردنی دیناری عێراقی، بە بیانووی ئەوەی دۆلار لە ڕێی چەند بانکێکەوە بەرەو ئێران دەچێت، لە کاتێکدا کۆماری ئیسلامی ئێران لەژێر سزای ئەمەریکادایە و گەمارۆ دراوە. 

ئەمجارە 14 بانک دیاریکراون و نابێت مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت، بەهۆی ئەوەی دۆلاری ئەمەریکیان بۆ ئێران رەوانە کردووە و بەشێک بوون لە یارمەتی و کۆمەك بۆ سووککردنی سزاکانی سەر ئێران، بەهۆی مامەڵە و تێکەولێکەکانیانەوە. 

عێراق ئێستە وەک چێشتخانەیەک دەردەکەوێت کە ئێران دەیەوێت لەڕێگەیەوە سزا ئابووری و داراییەکانی لێوە بەتاڵ بکاتەوە. دیارە بەهۆی بەرنامەی چەکی ئەتۆمی و کۆمەڵێک پرسی ترەوە، ئێران لە ژێر گوشار و سزای خۆرئاوا و بە تایبەتیش ئەمەریکادایە. رۆژ دوای رۆژ سزاکانی سەر ئێران قوڕستر دەبن و گەلانی ئێرانیش زیاتر گوشار و زەحمەتی و سەختییان دەکەوێت سەر شان و ژیانی رۆژانەیان زەحمەتتر و ناڕەحتتر دەبێت. 

لەلایەکی ترەوە، دەستەبژێری سیاسی ئێرانی ترسیان لەوە هەیە بەهۆی ئەم گوشارانەوە کۆمەڵگەی ئێرانی تووشی داڕمان و کاردانەوە و بزووتنەوەیەکی جەماوەری بێتەوە و چیتر بەرگەی ئەمجۆرە سزا و ژیانە نەگرێت و رووبەڕووی دەسەڵات و سیستمی سیاسی و رژێم ببنەوە. لەم روانگەیەوە، ئێران بەردەوام بەدوای جێگرەوە و دەرگا و دەرفەتدا دەگەڕێت بۆ خۆدەربازکردن لە سزا و گوشارەکان. 

گوشاری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و خۆرئاوا و ئەمەریکا و یەکێتی ئەوڕوپا لەلایەک و گوشاری ناوخۆیی و کۆمەڵگەی ئێرانی و گرووپە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگەی ئێرانی، لەلایەکی ترەوە. دیارە عێراق کێڵگەیەکی بە پیتە بۆ ئەم خۆدەربازکردنە و بەمەیش دراوی ئەمەریکی لە عێراقەوە دەگوازرێتەوە بۆ ئێران و دواتریش باجەکە کۆمەڵگەی عێراقی دەبێت بیدات و ئازارەکەی بچێژێت. 

رەوتی سەدر لە دوای بەشدارینەکردنیان لە پڕۆسەی سیاسی و کشانەوە، بەدوای دەرگایەکدا دەگەڕێن دووبارە لێیەوە بێنە ناو دنیای سیاسەت و گۆڕەپان و پڕۆسەکەوە. نەبوونی رووداو و بۆشایی و کەلێنێک، سەدرییەکانی دواخست لە دووبارە گەڕانەوە بۆ شەقامی عێراقی. 

لە دوای سووتاندنی قورئان لەلایەن هاووڵاتییەکی عێراقییەوە كە دانیشتووی سویدە، سەدرییەکان دەرفەتیان قۆستەوە و گەڕانەوە شەقام، بەناوی بەرگریکردن لە قورئانی پیرۆز و بەرگری لە ئاینی پیرۆزی ئیسلام و سەركۆنەکردنی ئەو کردە ناڕەوایەی بەرانبەر بە جیهانی ئیسلامی کراوە. 

دیارە لە رووکەشدا گەڕانەوەی سەدرییەکان گەڕانەوەیەکی ئاینی و سیۆکراتیانە و ناسیاسییە، بەڵام لە ڕاستیدا سەدرییەکان ئەم رووداوە بە باشترین دەرفەت دەزانن و دادەنێن تا لە ڕێگەیەوە جارێکی تر بگەڕێنەوە و بتوانن لەگەڵ شەقامی عێراقی لە پێوەندی سیاسیدابن و هاوکات پەیام و نامەیەکیش بگەیەنن بە هێزە سیاسییەکان و دەستەبژێری سیاسی عێراقی کە سەدر هێشتا خاوەن شەقام و هێز و وزەی سیاسین و دەتوانن بە ئاسانی شەقام جۆش بدەن و بیجووڵێنن و وەبەرهێنانی سیاسی تێدا بکەن و بگەڕێنەوە ناوەندی بڕیار، بە تایبەت کاتێک عێراق بەرەو هەڵبژاردنی پارێزگەکان دەچێت و ئەم هەڵبژاردنەیش بۆ عێراقییەکان و هێزە سیاسییەکان لە چەندان لاوە گرنگ و پڕ بایەخە و دەتوانرێت وەک هەڵبژاردنێکی پێشوەختەی ئەنجوومەنی نوێنەران چاوی لێ بکرێت و لێکدانەوەی بۆ بکرێت. 

هەرچەند هەڵبژاردن ناتوانێت عێراق لە هیچ قەیرانێک دەرباز بکات، ئەگەر قەیرانی تر و کێشەی تری بۆ زیاد نەکات. 

هەڵبژاردن لە عێراق لە دوای 2003ـەوە، یەکێکە لە سیماکانی بە دیموکراتیبوونی کۆمەڵگە و دووبارە بنیاتنانەوەی، بە تایبەت کۆمەڵگەی عێراقی کە تا ئێستەیش بە کۆمەڵگەی دوای جەنگ دەناسرێت و مامەڵەی لەگەڵدا دەکرێت. 

هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگەکان پڕۆسەیەکی یەکجار هەستیار و گرنگە، چونکە گوزارشت و نوێنەرایەتی حکزومەتی خۆماڵی و پرسی ناناوەندێتی دەکات و هاووڵاتی و دەنگدەران ئەنجوومەنی پارێزگە وەک ئەنجوومەنێکی هەڵبژێردراو بۆ ماوەی چوار ساڵ نوێ دەكەنەوە و رەوایەتی پێ دەدن، بەو پێیەی ئەو ئەنجوومەنە نوێنەرایەتیی پارێزگە و ناوچەیەکی جیۆگرافی دیاریکراو دەکات، بەمەیش هاووڵاتییان زیاتر نزیک دەبن لە ناوەندی بڕیار و كاربەدەستانی ناوچەکەیان. 

وا بڕیارە لە 18ی كانوونی یەكەم/دیسەمبەری داهاتوو هەڵبژاردن لە سەرجەم پارێزگەکانی عێراق بە ناوچە دابڕێنراوەکانیشەوە جگە لە پارێزگەکانی هەرێمی کوردستان، بەڕێوە بچێت. 

ئەوەی خاڵی گرنگ و بنەڕەتییە، ئەنجامدانی هەڵبژاردنە لە ناوچە دابڕێندراوەکان، دیارە ماوەیەکی زۆر هەڵبژاردن لەو ناوچانە نەكراوە و کۆمەڵێک رووداوی سیاسی و سەربازی و دبلۆماسی زۆر گەورە لە عێراق روویداوە کە کاریگەری راستەوخۆی بەسەر پرسی ناوچە دابڕێندراوەکان و ژیانی دانیشتوانی ئەو ناوچانە و هێزە سیاسییەکان و سروشتی ململانێکان لەو ناوچانەدا، هاتووە. بە تایبەت هاتنی داعش بۆ مووسڵ و ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان لە  2017، لەو ناوچانە و کۆمەڵێک پرسی تر و هاوکێشەی تر. 

ئەم هەڵبژاردنە بە تایبەت لە هەردوو پاریزگەی کەرکووک و مووسڵ، دەرفەتێکە بۆ دووبارە جێگیرکردنەوەی پێگە و سەنگی کورد و چوونەوە ناو دامەزراوە و ناوەندەکانی بڕیار لەو ناوچانەدا، بەهۆی ئەوەی ژمارەی دانیشتوانی کورد لەو ناوچانە ، لەبەر کۆمەڵێک هۆکار بەرەو کەمبوونەوە دەچێت و کورد لە خاوەن ماڵ و زۆرینەوە و خەریکە بەرەو کەمینە دەچێت، ئەمە کاریگەریی ترسناكی لەسەر ئایندە و سیاسەت و ستراتیجی کورد لەو ناوچانەدا، هەیە.