لە هەر ڕوویەکەوە چاوی لێ بکەین، سەردەم سەردەمی گۆڕانی هاوکێشە و پارادایمەکانە بە باری پێچەوانەیدا، واتە هاوکێشەی دەق-پەراوێز بەشێنەیی و خشکەیی گۆڕاوە و دەگۆڕێت، بۆ پەراوێز-دەق. واتە ئەوە ئیتر تەنیا دەق و ناوەندی هاوکێشەکان (هەر لە دەق بە واتا سەرەکیەکەی واتە تێکستەوە بگرین تا ناوەندەکان بە هەموو ماناکانیانەوە لە ئاستی سیاسی، میدیایی، کۆمەڵایەتی و ئاینییەوە) نین کە ئاڕاستەی گۆڕانکاریی ڕووداوەکان و مێژوو دیاریی دەکەن، بەڵکوو ئەوە ئەو هێز و وزانەن کە بە درێژایی دەیان و بگرە سەتان ساڵ، لە پەراوێز خپ و سەرکوت کراون و ئێستە بە لێشاو لە فۆرمێکی میتافۆریی تاپۆئاسادا دەگەڕێنەوە و هەژممون و جەبەرووتی دەق و ناوەندە پێگرتووە پتەوەکان دەتاسێنن. ئەمە لە حاڵەتە باو و ئاساییەکەیدا لەمەڕ دۆزی کورد و پاش کێشەی ویلایەتی مووسڵ، هاتە ئاراوە.
بە درێژایی زیاتر لە نیو سەدە خەباتی کورد لە باشووری کوردستان، هاوکێشەی دەق-پەراوێز زاڵ و سەروەر بوو، بەڵام دوای جەنگەکانی کەنداو و مکوڕبوونی کورد لە خەبات و مافخوازیی، ئەم هاوکێشەیە درز و قەڵشتی تێکەوت و لە بەهاری ساڵی ٩١ کۆی ئەو هاوکێشانەی کە لە دوای جەنگی دووەمی جیهانییەوە بەهۆی هێزە نێودەوڵەتیی و ناوچەییەکانەوە بەسەر کوردستاندا زاڵ کرابوون، تێکچوو و هەلومەرجێکی نەخوازراو و گرینگ بۆ کورد هاتە ئاراوە لە باشوور و کۆی دۆزی کوردی لە هەموو پارچەکانی خستە ژێر کاریگەریی خۆیەوە. ئەمە تەنیا نموونەیەکی سەرەتایی و لە هەمانکاتدا زێڕینی بەراوەژووبوونی هاوکێشەی دەق-پەراوێزە لە ناوچەکەدا.
نموونەیەکی دیار و کاریگەرتر دەرکەوتنی ژنانە لە هەموو پانتاییەکانی ژیان و بوونیان لە چەندان وڵاتی ناوچەکە و بە تایبەتی لەژێر دەسەڵاتی هێزێکی ئایدۆلۆجیی-ئاینیی پیاوسالارانەی کۆنباو کە هەژموونی زیاتر لە 30 ساڵی کۆماری ئیسلامی وەک ئایدیا و پێکهاتی دەسەڵات و ئایدۆلۆجی، درز تێخست و ئیتر بوونی ژنان و ڕەمزە ژنانەکانیان لە وڵاتێکی داخراو و ئاینیی ئەخلاقتەوەردا لە فۆرمێکی گوناهئامێز و سێکسیی تەواو دەرچوو و هەر تاڵە قژ و بێ لەچکیەک بە شێوەی خوازراو یان نەخوازراو بوو بە هێمایەکی سیاسی و شۆڕشگێڕانە دژی دەسەڵاتی زاڵ و ئایدیا و فرمانە کۆنباوەکانیان کە پشتئەستوور بە خوێندنەوەیەکی ناکارا و لەپێکەوتوو لە دەقەكانی چەند سەدە پێش ئێستەوە بوون.
ئەم دوو نموونە کاریگەر و زێڕینن کە لە ناوچەکەدا هاوکێشەی دەق-پەراوێزیان گۆڕی و هەر لەو سۆنگەیەوە ڕەوت و ڕێبازە جیهانییەکانیشی خستە ژێر کاریگەریی خۆیەوە و دەنگی گەیشتە کۆنگرێسی ئەمەریکا و یەکێتیی ئەورووپا.
خاڵی جێی سەرنج ئەوەیە، لە هەردووک بەراوەژووکردندا کورد ڕۆڵ سەرەکیی و پێشەنگی گێڕاوە، واتە هەم لە تێکدانی ئەو سنوورە دەسکردە نێودەوڵەتیەی پاش جەنگی جیهانی بەسەر کوردستان و ویلایەتی مووسڵدا سەپێنرابوو کە لێکەوتەکەی بڕیاری 688ی نەتەوە یەکگرتووەکانی لەسەر هێڵی 36 بۆ ئازادکردنی بەشێکی خاکی کوردستان بوو. هەمیش لەو شۆڕشەی ئێمە بە حەق بە ناوی شۆڕشی (ژن، ژیان، ئازادی) و ژیناوە دەیناسین (نەک شۆڕشی مەهسا)، هەردوو حاڵەتەکە دەلالەت لەوە دەکەن کورد سەرمەشقی بەراوەژووکردنەوەی هاوکێشەی دەق-پەراوێزە و سەلماندی ئەو (دەق-بکەر)ەی کە بە درێژایی سەدەی بیستەم بە زۆر پەستێندرابووە گۆشە و پەراوێز و لاچەپەکەکان لەلایەن پەراوێزخراوانەوە، نەک تەنیا پەراوێز و گۆشەکانی قبووڵ نەکراوە، بەڵکوو ئەوان تەنیاو تەنیا خەریکی خۆڕێکخستنەوە و هوشیاریی و ڕابوون بوون،
هەربۆیە کورد وەک هێزێکی کاریگەر و ڕۆحێکی نەمری مێژوو، گەڕایەوە و هاوکێشە سەپێنراوەکەی دەق-پەراوێزی بەراوەژوو کردەوە و خواستەکانی خۆی بۆ چەمکەکانی ئازادی، سەربەستی، سەربەخۆیی و مافی نەتەوەیی مانیفێست کرد و سەلماندی خوێن و خەبات ئەو دوانەیەن کە نەمریی مێژوویی تۆمار دەکەن و هەموو هاوکێشە سەپێنراوەکان هەڵدەوەشێننەوە.
ئەم دۆخە بۆ ئێستەی هاوکێشەکانیش هەر ڕاستە و درێژەی دەبێت، ئەگەرچی خوێندنەوەی سیاسەتی زاڵ لە کوردستان بەهۆی شۆڕشی بەردەوام لە شاخ و دەلالەتی چەکدارانەی زیاتر (بەرانبەر دەلالەتی سیاسیی) شۆڕش، بە گشتی بۆ زۆر لایەن لە نێوان دوو هێڵ و جەمسەری بەرتەسکی دوور لە قووڵبوونەوەی سیاسیی و لە ژێر ناوەکانی داگیرکەر و داگیرکراو، جاش و باش و ... دەخوێنرێتەوە، بەڵام ڕاستییەکەی ئەوەیە وەک دەیانجار بیستوومانە، سیاسەت هونەری مامەڵەکردنە لەگەڵ دوژمنان نەک دۆستان! دۆستان دۆست و هاوڕێ و هاوخەباتن بە هەموو ناکۆکی و ناتەباییەکانمانەوە لەگەڵیان. پێم وایە سەردانەکەی ڕەجەب تەیەب ئەردۆگان سەرۆکی تورکیا بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان، لەم چوارچێوەیەدا دەخوێنرێتەوە.
هەموو نەتەوەی کورد لە هەولێرەوە تا کرماشان و قامیشلۆ و دیاربەکر، دەزانن ئەردۆگان یەکێک لەوانەیە بەبێ ئەملاولا لە چوارچێوەی پێناسەی دوژمنی باوەکوشتەی کورددا خۆی دەبینێتەوە، زانینی ئەم ڕاستییە هێندە بەرفراوانە لە هێزە سیاسییەکانەوە کورت ناکرێتەوە، بەڵکوو شاعیر و نووسەر و تەنانەت دووکاندار و قاچاخچیش ئەمە دەزانن، بۆیە سەیرە هەندێ کەس وا باسی ئەردۆگان دەکەن وەک بڵێی ئێمە نەیناسین و نەزانین لەمەڕ کوردەوە لە ماوەی ئەم هەموو ساڵەی دەسەڵاتدارێتیدا چی کردووە بە پیشە، بەڵام ئەوەیش ڕاستییەکی حاشاهەڵنەگرە کە تورکیا وڵاتێکی بەهێزە و ئەردۆگانیش لە هەموو تەمەنی چالاکیی سیاسیی هەر لە شارەوانییەوە تا قۆناغی سەرۆکۆماری، کەسێکی کاریگەر بووە.
ئەو دوژمنێکە دەبێت لەگەڵی دانیشی و یاریی سیاسیی لەگەڵدا بکەی، نەک بە حەماسەی پەکەکەئاسا هەر هێرش و شەڕ بە ڕێگەچارە بزانی و دوای زیاتر لە 30 ساڵ شەڕ و پێکدادان لەگەڵ دووەم هێزی ناتۆ، یەک گوندیشت پێ ئازاد نەکرابێت!
ئەو مێژووە بەڵگەیە بۆ ئەوەی تێبگەین ئەو فۆرمە لە سیاسەت تێکدەری هاوکێشەی دەق-پەراوێز نییە، بەڵکوو فۆرمی تێکدەری ئەو هاوکێشە سەپێنراوە و داهێنەری هاوکێشەی نوێ، ئەو فۆرمەیە کە دەبێت یاریی سیاسیی بەشێوەی نوێ و لە پارادایمێکی ئاوەزمەندانە و دوور لە حەماسەتێکی نابەرهەمهێن لەگەڵ دوژمناندا بکات، نەک ئەوەی هەموو ڕێگەکان لە دروشم و هەڵوێستی بریقەداردا کورت بکرێتەوە!
سیاسەتکردن لەگەڵ تورکیای ئێستە لەناو ئاوەها هاوکێشەیەکدا دێتە ئاراوە و ئاوسە بە تێکدان و بەراوەژووکردنی هاوکێشەی سەردەست/ناسەردەست لەگەڵ تورکیا و بەشێکە لەو تێکدانەی هاوکێشەی دەق-پەراوێز و بە دەقبوون و سەرخستنی کورد.