رێبوار بابكەیی: ئامانجی ریفراندۆم هەڵنەوەشاوەتەوە و هەرێمی كوردستان سەربەخۆ دەبێت

كورد لە ناخی دڵیانەوە و كوردستانی باشوور لە چوارچێوەی هەرێمی كوردستان، لە 25ی ئەیلوولی 2017 بەڵێیان بۆ سەربەخۆیی كرد، ئەوان بە رابەرایەتی سەرۆك بارزانی، رۆژێكی تری پڕشنگداریان لە مێژووی كورد و كوردستان تۆمار كرد، د رێبوار بابكەیی، سەرۆكی لیژنەی پێوەندییەكانی دەرەوەی پەرلەمانی كوردستان لە دیمانەیەكی "وشە"، تیشكی خستە سەر پرۆسەكە و دووپاتی كردەوە، ریفراندۆم زیندووە و ئامانجەكەی بە فەرمی هەڵنەوەشاوەتەوە. 

پێكهاتەكان پێیان باشتر بوو لە ژێر سێبەری سەركردایەتی كورد بمێننەوە

ریفراندۆم رووداوێكی سیاسی كۆمەڵایەتی و جڤاكی و مەدەنی و دیموكراسی گەورە بوو لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی كوردستان، 100 ساڵ خەباتی چەكداری بزاوی نەتەوەیی كورد، بەرهەمیان تا راپەڕینی مەزن و ساڵی 1992 و نووسینەوەی دەستوور و دروستبوونی هەرێمێكی فیدراڵ، ئەوانە خەباتی 100 ساڵەی ناسیۆنالیستی كورد بوون، بەتایبەتی هەردوو شۆڕشی ئەیلوول و گوڵان و راپەڕینی مەزنی گەلی كوردستان، هەموو ئەوانە ئەم هەرێمەی ئێستەیان هێنا كایەوە، هەرچی ریفراندۆمە، بۆ ئەوە بوو كە ئەو هەرێمە و لە رێگەی پەیامێكی ئاشتیانە و دیموكراسیانە و شارستانانە بۆ عێراقییەكان و دنیا رەوانە بكەین، بەوەی خەباتی سیاسی و مەدەنی و چەكداری ئەگەر تا ئێرەی هێنا، خەباتی دیپلۆماسی و دیموكراسی و دەستووری لە چوارچێوەی عێراقدا هێشتا نەوەستاوە، دوا ئامانجی گەلی كوردستانیش بریتییە لە سەربەخۆیی.

سەربەخۆیی مافێكە كە خوای گەورە و یاسای نێودەوڵەتی و نەتەوە یەكگرتووەكان بە گەل و نەتەوەكانی داوە، ریفراندۆم بووە باسی رۆژە لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەكە و ناودەوڵەتیدا و هەموو دنیا چاوی كەوتە سەر ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان، چونكە یەكەمجارە دوای رێككەوتنی سیڤەر، واتە دوای 100 ساڵ خەباتی مەدەنی، یەكەمجار بوو گەلی كوردساتان بە شێوەیەكی مەدەنیانە و ئاشتیانە بیر لە چارەسەرییەكی سیاسی بۆ دۆزی رەوای كورد بكاتەوە و جاڕی سەربەخۆیی بۆ هەرێم و خاكەكەی بدا.

كاتێك لە رێككەوتنامەی سیڤەر لەلایەن كۆمەڵی گلانەوە پرس بە گەلی كورد كرا، ئاخۆ دەتانەوێ سەربەخۆ بن یان بەشێك بن لەو وڵاتان، ئەوە بوو رێككەوتنی سایكس پیكۆی بەسەردا هات، بۆیە ئەوجارە بە ریفۆرمێكی جیا لە سیڤەر، گەلی كوردستان لە ئاپۆڕایەكی جەماوەریدا كە مۆزاییكی سیاسی لە پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینییەكان كە لە هەرێمی كوردستان دەژین، هەموویان بەیەكەوە و 93%ی گەلی كوردستان دەنگیان بۆ سەربەخۆیی گەلی كوردستان دا.

 ئەوەی جێی سەرنج بوو، نەك تەنیا كورد، بەڵكو عەرەب و توركمان و كریستیان ئێزیدی هەموویان دەنگیان بە بەڵێ دا، چونكە قەناعەتێكیان لا دروست بوو بەوەی ژیان لەگەڵ یەكتر لە چوارچێوەی فەرمانڕەوایەتی هەرێمی كوردستان و لە ژێر سێبەری سەركردایەتی كورد، بەتایبەتی سەرۆك بارزانی، زۆریان پێ باشتر بوو لە عێراقێك بمێننەوە كە تا ئێستەیش ناسنامەی سیاسی لەسەر بنەمای مەزەوی و تایفی بنیات نراوە، ئێستەیشی لەگەڵ بێت فەرمانڕەوایەتی لە عێراق، ئیسلامی شیعەیی توندڕۆیە و مەرجەعیەت لەو وڵاتە دەستووری و سیاسی و دامەزراوەیی نییە، مەرجەعیەتێكی مەزەوی و ئاینی و ئێستەیش عێراق نەگەیشتووەتە ئاستی پێشوەچوونەكانی هەرێمی كوردستان.   

ریفراندۆم ئەو رووداوە مەزنە سیاسی و دیموكراسی و مەدەنیانە بوو كە پێناسە و ناسنامەیەكی سیاسی نوێی بەخشییە كورد، لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلوولدا، ناسنامەی كورد لە دەرەوە بە بارزانی نەمرەوە پێوەست بوو، لەكاتی هەڵمەتی بەدناوی ئەنفاڵیش، كورد بە ئەنفال ناسرا، لە عێراقی دوای 2003یش، هەرێمی كوردستان شێوەیەكی دەستووری و فەرمی لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدراڵی عێراق وەرگرت و وڵاتان لەو چوارچێوەدا مامەڵەیان لەگەڵ هەرێمەكەدا كرد.

زیاتر گوتی، كاتێك كە ریفراندۆم كرا، پەیامێكی نوێی سیاسی بەرگوێی هەموو دنیا كەوت، كە هەرێمی كوردستانی خاوەن دۆزی رەوا،  بە شێوەیەكی ئاشتیانە و مۆدێرنانە ببێت بە خاوەن دەوڵەت، لەوكاتەی هەموو هەوڵەكانی لە رابردوو تا ئێستە لەپێناوی ئەوە بووە، بۆیە ریفراندۆم بوو بە ناسنامەیەكی نوێی سیاسی و گەلی كوردستانی لە دەرەوە پێ دەناسرێ، ئێستە لەسەر ئاستی ناوچەكە و لە دەرەوە و لەناو عێراقیش ئەگەر كەسێك پارتی بێت، بە سەربەخۆخواز و ریفراندۆمچی ناوی دەبرێت، واتە جۆرێك لە ناسنامەیەكی نوێی دا بە گەلی كورد كە پێویستە هەموو دڵسۆزێك تا ماوە لە ژیان، شانازی پێوە بكات.   

بەداخەوە ئەم رووداوە گرنگە بەهۆكاری خودی لەلایەن گرووپێك لەناو یەكێتی نیشتمانیی كوردستانەوە دەستی خیانەتیان لە رابەرانی ریفراندۆم و ریفراندۆمچییەكان وەشاند و لە چوارچێوەی پلانێكی هەرێمی و عێراقی لەگەڵ ئەم گرووپە بەیەكەوە هەوڵی لەباربردنی ریفراندۆمیان دا، ئەوە بوو ناپاكیی 16ی ئۆكتۆبەر هاتە پێشەوە و هەوڵیان دا هەرێمی كوردستان نەك نەبێت بە دەوڵەتێكی سەربەخۆ، بەڵكو هەرێمێك بێت مافە دەستوورییەكانی لێ زەوت بكرێ و لە چوارچێوەی پارێزگایەك مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت، بەوەیش نەوەستان، هەوڵیان دا خەڵكی كوردستان برسی بكەن و ئاسمانیشی لێ دابخەن، ئەوەی رووی دا جینۆسایدێكی تر بوو لە سەدەی 21، ئەوجارەیان ویستیان ئەنفالێكی تر بكەن.

ریفراندۆم پرسێكی زیندووە و ویجدانییە لە ناخی هەموو كورد و كوردستانییەك هەیە كە خۆی بە كورد و كوردستانی بزانێت و كوردستان بە وڵاتی خۆی بزانێت، بۆیە تا هەرێمی كوردستان بمێنێ و نەوەكانی بمێنن، ئەمڕۆ یان سبەی ئەو ئامانجەی كورد هەر جێبەجێ دەبێت، ئەنجامەكانی ریفراندۆم بە دیوە سیاسییەكەیەوە هێشتە بەسەر نەچووە، واتە ئامانجی سەرەكیی ریفراندۆم كە بریتی بوو لە سەربەخۆیی كوردستان، هێشتا بە فەرمی هەڵنەوەشاوەتەوە.

هێشتا سەركردایەتی كورد، ئەگەرچی لە هەڵومەرجێكی زۆر دژواردا بەهۆی پیلانگێڕییەكی هەرێمایەتی و لەبەرچاوی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و بە هاوكاری دەستی ناپاكی ناوخۆیی، لە ژێر باری ئەو هەڵومەرجەیش سەرۆك بارزانی و سەركردایەتی كورد، كە بەشێكی یەكێتی و یەكگرتووی ئیسلامی و پێكهاتەكان پاڵپشت بوون، نەیانتوانی سەركردایەتی كورد و سەرۆك بارزانی، كە رابەرایەتی ریفراندۆمی كرد، نەیانتوانی بێننە ژێر بارێك پەشیمان ببێتەوە و بە فەرمی ئامانجی ریفراندۆم هەڵبوەشێنێتەوە.

راستە ریفراندۆم وەك رووداوەكە نەیتوانی ئامانجی خۆی بپێكێت، نەیتوانی دەوڵەتی سەربەخۆ بێنێتە كایەوە، بەڵام وەك ئامانج هێشتە حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە فەرمی بڕٍیاری نەداوە بەوەی لە ریفراندۆم پەشیمانن یان سەربەخۆیی چیتر لە ئەدەبیاتی ئێمە نابێت، پێشم وایە ئەو قسەیەیش ناكرێت، بەڵكو جارێكی تر خەباتی بەرەو سەربەخۆیی و رزگاری یەكجارەكی خاكی كوردستان، ئێستەیش كاروانەكە بەردەوامە، بەڵام پێویستیمان بە خەباتی مەدەنی و دیموكراسی و پەرلەمانی زیاتر هەیە، بۆیە لە ئەنجام ئەمڕۆ یان سبەی كورد هەر بە ئامانجەكانی دەگات و هەرێمی كوردستان سەربەخۆ دەبێت.