رێكخراوی تیرۆریستی داعش لە حوزەیرانی 2014 بە سوودوەرگرتن لە ناكۆكییەكانی عێراق و لاوازیی هێزە تەناهییە فەرمییەكانی ئەو وڵاتە، دەستی بە هێرشەكانی كرد و لە ماوەیەكی زۆر كەمدا چەندان شار و شارۆكەی عێراقی گرت، دڕەندەیی ئەو رێكخراوە بێ پایان بوو و داهێنانی لە خراپەكاری دەكرد، لە نزیك مووسڵ چاڵی خەسفەی كردە چاڵی مەرگ و گۆڕی بەكۆمەڵ بۆ ئەوانەی نەیاری بوون.
تا ئێستە قووڵایی و ژمارەی تەرمەكانی ناوی نازانرێت
رێكخراوی مافی مرۆڤ لەبارەی ئەو چاڵەوە دەڵێت، رێكخراوی داعش سەدان كەسی گیراوی كوشت و تەرمی ئەوانی دەهاوێشتە ئەو چاڵەوە، شایەتحاڵەكان دووپاتیان كردەوە كە رێكخراوەكە تەرمی ژمارەیەكی زۆر خەڵكی هاوێشتووەتە ناو چاڵەكە، لەوانە هی هێزە تەناهییەكان، ئەو چاڵەی ناوی خەسفەیە و پێنج كیلۆمەتر لە گوندی عەزبەوە دوورە، لە دووری 20 كیلۆمەتر لە باشووری رۆژئاوای سەنتەری مووسڵ، گوندەكە كەوتووەتە سەر شەقامی گشتیی نێوان مووسڵ و بەغدا.
موزاحم حوێت، گوتەبێژی هۆزە عەرەبییەكانی ناوچە كێشەلەسەرەكان بۆ "وشە" روونی كردەوە، دوای هاتنی داعش لە 2014 و داگیركردنی پارێزگای نەینەوا، ئەوان لەو ساتەدا دەستیان كرد بە گرتنی كەسانێكی زۆر بە پاساوی جیا جیا، لەوانە هاووڵاتییان و كارمەندانی تەناهی و بەرپرسانی ئیداری و كاندیدان بۆ ئەنجوومەنەكان لە تەواوی سنوورەكەدا، هەركەسێك گومانی ئەوەیان لێ كردبێ خزمەتی بە حكوومەت كردبێ و زانیاری دابێت، ئەوان گرتوویانە، ژمارەیەكی زۆری ژنانیش بەوشێوە گیراون، جا سەر بە هێزە سیاسییەكانی سوننە و شیعە و كورد بووبن، ئەوان دەیان هەڵمەتی گرتنیان ساز كرد، بەتایبەتی ئەوانەی یارمەتی رفێنراوانی ئێزدییەكانیان دابوو، ئەوانە هەموویان گیران و دوای كوشتنیان فڕیان داونەتە ناو ئەو چاڵەوە.
زیاتر گوتی، بەگشتی قوربانیانی ناو ئەو چاڵە هەموو ئەوانەن كە داعش بە نەیاری خۆیانی زانیوە، ئەوانی كوشتووە و فڕێی داونەتە ناو چاڵەكە، كە دەكەوێتە رێگەی بەغدا و ژمارەی تەرمەكانی خراونەتە ناوییەوە هەزارانن، زیاتر لە پێنج هەزار تەرم، چاڵێكە كە بنی دیار نییە، چەكدارانی داعش ئەو كەسانەیان گرتووە و كوشتوویانن و هەر ئەوسات ئەوانیان فڕیداوەتە ناو چاڵەكەوە، بۆیە چاڵی خەسفە بە گەورەترین گۆڕی بەكۆمەڵ دادەنرێت، وەك گوتمان سنووری ناوەوەی نییە، دەڵێن رێڕەوێكی هەیە بەرەو ناوچەی شەرگات دەچێت، هەیە دەڵێت بەرەو باشووری مووسڵ دەچێت، ئێمە نازانین ئەو تەرمانە بۆ كوێ چوونە و چۆن دەربهێنرێن.
ئەو گوتەبێژەی هۆزە عەرەبییەكان روونی كردەوە، تەمەنی ئەو چاڵە وەك گۆڕێكی بەكۆمەڵ بووەتە شەش ساڵ و تا ئێستە یاسا و لایەنێكی دیاریكراو نییە كە ئەو چاڵە هەڵداتەوە بۆ ئەوەی كەسوكاری رفێنراو و ونبووەكان رۆڵەی خۆیان بناسنەوە، وەك هۆزە عەرەبییەكان داوامان كردووە چاڵەكە هەڵبدرێتەوە، بۆ ناسینەوەی تەرمەكان، چونكە هەزاران ماڵبات هەن رۆڵەكانیان ونن و باسی ئەوە دەكەن ئەوان لەلایەن حكوومەتی عێراق یان هەرێم یان ئەمەریكا ونكراون، ئەوان دەڵێن ئەوكاتەی داعش رۆڵەی ئەوانی گرتووە، دوای ئەوە هێزەكانی ناوچەكەیان ئازاد كردووەتەوە رۆڵەی ئەوانیان بردووە، كەچی ئێمە دووپاتمان كردووەتەوە و بۆمان دەركەوت كە لای ئەوان نین، بۆیە داوای هەڵدانەوەی چاڵەكە و ئاشكراكردنی چارەنووسی ئەوانەی تیایدایە دەكەین، ئاشكرای كرد، بەر لە هاتنی داعش ئەو چاڵە چاڵێكی ئاسایی بووە و هیچ رۆڵێكی نەبووە، بەڵام دوای هاتنی داعش و گرتنی مووسڵ و ناوچەكە، وەك گۆڕێكی بەكۆمەڵ بەكاری هێنا.
لەوكاتەی ژمارەی وردی تەرمەكانی ناو چاڵەكە نازانرێت، بەڵام هەندێك بوونی دوو هەزار تەرمی هاووڵاتییان دەخەمڵێنن، كە لە كاتی كۆنترۆڵكردنی پارێزگای نەینەوا لەلایەن داعشەوە كوژرا بن و تەرمەكانیان خرابنە ناو چاڵەكەوە، سەعد عەبدەلی، ئەندامی دەستەی راوێژكاران لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق دەڵێت، هەڵدانەوەی ئەو چاڵە پێویستی بە هەوڵێكی نێودەوڵەتی هەیە، چونكە بە گەورەترین و خوێناویترین چاڵ دادەنرێت، تا ئێستە قووڵایی و ژمارەی تەرمەكانی ناوی نازانین.
زیاتر گوتی، تەرمەكان بەشێوەیەكی ئاسۆیی و بەسەریەكەوە فڕێدراونەتە ناو چاڵەكەوە، ئەوەیش وا دەكات ئێسك و پروسكەكان تێكەڵ یەكتری بن و بەزەحمەت بتوانرێ جیا بكرێنەوە و بناسرێنەوە و رادەستی كەسوكاریان بكرێتەوە، بەڵام زانیاری هەیە بەوەی بنی چاڵەكە زۆر قووڵ و تاریكە و گیراوەی شیبووەوە و گاز و شتی تریشی تیادایە، لای خۆیەوە نایف شمەری، پەرلەمانتاری عێراق دەڵێت، چەكدارانی داعش زیاتر لە 10 هەزار هاووڵاتی خەڵكی مووسڵیان لەو چاڵەدا ناشتووە، بۆیە بووەتە گۆڕێكی بەكۆمەڵ بۆ ئەوان.
چاڵی مەرگ یان خەسفە، وەك دانیشتوانی ناوچەكە ناوی دەبەن، چاڵێكە لە زەوی تیرەی دەمەكەی لە 40 مەتر زیاترە و قووڵاییەكەیشی زیاتر لە 150 مەتر دەخەمڵێندرێت، ئەوەیش بەپێی توێژینەوەیەكی ئەكادیمی زانكۆی مووسڵ بەر لە چەند ساڵێك، ئەو دەكەوێتە ناوچەیەكی نیوچە بیابانی لمدار هەموو تەنێكی قورس بۆ ناوخۆی رادەكێشێت.