لبنان لە پێكهاتەی مەزەوی و ئەتنی و سیاسییەوە لە عێراق دەچێت، هەمان كێشەی باڵادەستیی ئێرانی بەسەر كایەی سیاسی و ئابووری و تەناهی و كۆمەڵایەتییەكەیدا هەیە، بە تەنگژەیەكی سەختی سیاسی و ئابووری و داراییدا تێپەڕ دەبێت، هیچ حكوومەتێكی ناتوانێ بەردەوام بێت و هیچ تەنگژەیەكیش چارەسەر نابێت، بۆیە بەهۆی قووڵی كێشەكانییەوە خەریكە ئەو لبنانەی پێشتر هەبوو، نامێنێت.
بەپێی راپۆرتێكی بانكی نێودەوڵەتی كە لە حوزەیرانی رابردوو دەرچووە، تەنگژەی لبنان یەكێكە لە خراپترین تەنگژەكانی دنیا لەوەتەی 1850ەوە، كە ئێستە كاریگەری خستووەتە سەر هەموو لایەنەكانی ژیان، ئەو وڵاتە بەدەست كەمیی دەرمان و سووتەمەنی و خۆراك و پچڕانی كارەبا بۆ 23 سەعات لە رۆژێك و داڕمانی دراوی لبنانی و بەرزبوونەوەی خەیاڵی نرخ و نەمانی تۆڕەكانی بیمەی كۆمەڵایەتی، ئێستە زۆرینەی لبنانییەكان نقوومی دۆخێكی پشێوی و نائارامی بوونەتەوە، ئەوانەی دەتوانن وڵاتەكەیان جێ هێشتووە و ئەوانەیشی نا وڵاتەكە بۆ ئەوان بووەتە جەهەنەمێكی راستەقینە. جیا لە خراپیی خومەتگەزارییەكان و لاوازیی دەسەڵاتی دەوڵەت، بۆیە لەو سایەوە توندوتیژی و ناكۆكی كۆمەڵگەیی زیادی كردووە.
بەهۆی كاریگەریی ئێران رۆژئاوا گەیشتووەتە قەناعەت كە ناتوانرێ چیتر لبنان وەك لایەنگری دابنرێت
دۆخی ئێستەی لبنان هاوشێوەی سەردەمی جەنگی ناوخۆیی ئەو وڵاتەیە لە 1975ەوە تا 1990، تەنگژەكەیش تەنیا كۆمەڵایەتی و ئابووری و دارایی نییە، بەڵكو سیاسیشە، بەهۆی پەككەوتنی دامەزراوەكان و ناكۆكی نێوان هێزە سیاسییە سەرەكییەكان، زیاتر لە ساڵێكە لبنان بێ حكوومەتە، ئەو ناكۆكییە ناوخۆییانەی هەیە لەگەڵ ئەجینداكانی جیۆسیاسی ناوچەكە تێكەڵ بووە كە لە توانای بەرگەگرتنی لبنان زیاترە، بۆیە ئێستە هەڕەشە گەوتووەتە سەر قەوارەی یەكگرتوو و سەربەخۆ و خاوەن سەروەریی لبنان.
نازم خوری، پەرلەمانتار و وەزیری پێشووی لبنانی لە شیكارییەكی بۆ ماڵپەڕی "میدڵ ئیست ئای"، دەڵێت، تا ئاستێكی مەترسیدار یەكگرتووی لبنان هەڕەشەی لەسەرە، بەهەمان شێوە كۆمەڵگەی پەرتەوازەبووی لبنانی بەهۆی فرەپێكهاتەیی ئاینی و ئەتنی و سیاسییەوە، لە وڵاتێك شكستی هێنا لە رووبەڕووبوونەوەی دەستوەردانی دەرەكیدا، ناكۆكییە سیاسی و تائیفی و مەزەوییەكان زیاتر دەردەكەون، ئەوەیش بووە هۆی دابەشبوون لە نێوان دانیشتوانی وڵاتەكە كە بەشێكیان بەئاشكرا بوونەتە سەر بە لایەنی دەرەكی و ئەوانەی بەرگری لە ناسنامەی لبنانی لیبرال فرەئاینی دەكەن.
زیاتر گوتی، لێرەدا جوگرافیا و مێژوو خزمەت بە لبنان ناكەن، كە چەندان ململانێی گەورە لە ناوچەكە هەن وەك لە سووریا، كە تا ئێستە ددان بە سەروەریی لبنان دانانێت و ئیسرائیل كە بەردەوام سەروەریی لبنان پێشێل دەكات، جیا لە چاوتێبڕین و تەماحكاریی وڵاتانی ناوچەكە و نێودەوڵەتی، ئەوەی لبنان بەدەستییەوە دەناڵێنێت بەهۆی هەڵوێستەكانی میشێل عۆن، سەرۆك كۆمار و حزبوەڵای لبنانی و گرووپە سیاسییەكانی ترە كە لەبەرەی ئێرانن، ئەو هەڵوێستەی لبنانییەكان لەسەری كۆك نین.
جەمال واكیم، مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی بەیرووت دەڵێت، جیا لە هۆكارە دەرەكییەكان، یەكپارچەیی لبنان لەلایەن دەوڵەتە قووڵەكانەوە كە ركابەری لەسەر دەسەڵات دەكەن هەڕەشەی لەسەرە، لەوانەیش كلێسای مارۆنی كە بانگەشەی ئەوە دەكات كە لبنانی دامەزراندووە، بۆیە دەبێت لبنان مارۆنی بێت یان نەبێت.
روونی كردەوە، لەوەتەی راگەیاندنی لبنانی گەورە وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ كە بەشێك بوو لە سووریا، لە ئەیلوولی 1920، خواستی دابەشبوون بۆ پاراستنی مۆركی مارۆنی لبنان پێوەست بە سەرمایەی رۆژئاوایی هەر هەبووە. بۆیەیش بەهۆی بوونی كێبەركێ بۆ كلێساكە و بێتوانایی لە سەپاندنی دەسەڵاتی بەسەر هەموو لبنان داوای سیستمی فیدرالی بۆ لبنان دەكات.
ئەو توێژەرە جیا لە مارۆنییەكان، باسی شیعە دەكات، كە وەك هێزێك لبنان بەرەو رۆژهەڵات پاڵ دەدەن، واتە لە لبنان دوو ئاراستە هەیە یەكەم دەیانەوێ لبنان بەرەو رۆژئاوا پاڵ بدەن و دووەمیش بەرەو رۆژهەڵات، واتە رووسیا و چین و ئێران، لەلایەكی تر ئەمەریكا نایەوێ لبنان ببێتە ناوەندێكی بازرگانی و دارایی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كێبەركێكار بۆ ئیسرائیل بكات و و بتوانێت سەرمایەی وڵاتانی رۆژئاوا و كەنداو بۆخۆی رابكێشێت، واتە بۆ رۆژئاوا گرنگە بەندەری حەیفای ئیسرائیل ئەو رۆڵە بگێڕێت نەوەك بەندەری بەیرووت، ئەوەیش رەنگدانەوەی ئەوەیە كە رۆژئاوا گەیشتووەتە قەناعەت كە كاریگەریی بەرەی ئێران لە لبنان تا ئاستێك گەشەی كردووە ناتوانرێت چیتر لبنان وەك لایەنگرێكی رۆژئاوا دابنرێت، جیا لەوە ئەمەریكا لە 2017ەوە سزای خستووەتە سەر حزبوڵا و مەترسییەكان بۆ سەر كەرتی بانكی لبنانی و داڕمانی ئابووری و دارایی وڵاتەكە زیاتر بووە.
پەرلەمانتارێكی لبنانی دەڵێت، بەهۆی بێتوانایی رۆژئاوا بۆ كۆنترۆلكردنی هەموو لبنان، باسی بیرۆكەی لبنانی بچووك دەكەن، بۆیە وەك دیپلۆماتكارێكی ئەوروپی ئاماژە دەكات، سێ لبنان دروست دەبێت، لبنانی سەر بە رۆژئاوا و لبنانی سەر بە ئێران و لبنانی باكور و لاواز، كە دەكەوێتە ژێر كاریگەریی جیاواز، لەوانە بزاوە توندڕۆ ئیسلامییەكان، بۆیە ئەمەریكییەكان بە كردەنی دەستیان كردووە بە سەرپەرشتیكردنی كارەكانی بەشێكی لبنان، لە رێگەی بوونی سەربازی لە ناوچە زۆرینە كریستیانەكان لە باكوری بەیرووت، بەڵام رەنگە ئەوەندە ئاسان نەبێت و جەنگی بەدواوە بێت، ئەگەرێكی تر لبنان بۆ دوو ناوچەی دەسەڵات دابەش ببێت، یەكەم لەژێر دەسەڵاتی هێزە رۆژئاواییەكان و دووەم لەژێر دەسەڵاتی بەرەی ئێران.