لە ماوەی نیوەی دووەمی سەدەی ڕابردوو، ژنانی ئابووریناس "Feminist Economists" توانییان تێگەیشتن بۆ کاری ئابووریی جیهانی بگۆڕن و بە ڕەخنەکانیان بۆ ئەو جۆرەی باوە لە بەڕێوەبردنی ئابووری دنیا، گەشەیان پێ دا و توانیان هەنگاوێک هەم بە ئابووری و هەم بە خۆیان بۆ ناو بوارەکە ببڕن. توێژەران ئاماژە بۆ خاڵێک دەکەن ئەوەیش ئەوەیە، ژنانی ئابووریناس، باشتر دەتوانن بەسەر تەنگژەکاندا زاڵ بن.
ئەو تەنگژە ئابوورییەی لە ساڵانی ڕابدروو ڕووی لە دنیا كرد، بەهۆی تێكچوونی باری تەناهیی زۆرێك لە وڵاتان و دابەزینی نرخی نەوت و چەندان هۆكاری تر، هەلێکی زێڕین بوو بۆ ئەوەی ژنان هەنگاوێکی تر لە بواری ئابووری بڕۆنە پێشەوە خۆیان بسەلمێنن. هەموو توێژینەوە ئابوورییەکانیش دووپاتی ئەو خاڵە دەکەنەوە کە ئافرەتان لە پیاوان زیاتر دەتوانن بەڕێوەبەرایەتیی کارەکان بکەن.
وێڕای ئەوەی لە کۆمەڵگە جیاوازەکانی دنیادا، ئافرەت بەرزترین پلەی حزبی و تەنانەت سکرتێری حزبیش بووە، هەروەها گەورەترین پۆستی حکوومی و تەنانەت سەرۆکی وڵاتیش بوون، بەڵام هێشتا ئەو بیرۆکەیە بە ئاسان وەرناگیرێ کە ئافرەت سەرکردایەتیی ئابووریی دنیا بکەن، دیسان وێڕای ئەوەی توێژینەوەکان لەسەر ئەوە کۆکن، خانمان لە بەڕێوەبردندا، لە پیاوان باشتر دەتوانن سەرکەوتوو بن.
ئێستە ڕەوتێکی جیهانی هاتووەتە پێشەوە، دەیەوێ ئافرەت بخاتە بەردەم هەموو کایە ئابوورییەکان و کۆتایی بەو نەریتانە بهێنێ کە تا ئێستە بڵاوە، بە تایبەتی لە زۆرێک لە وڵاتان کە هێشتا تەنانەت لە ڕووی مووچەشەوە ژنان کەمتر لە پیاوانیان پێ دەدرێ.
کاتی ئەوە هاتووە ژنان سەرکردایەتیی ئابووری بکەن
لە زۆربەی وڵاتانی دنیا، مووچە و كرێی كاركردن، لە نێوان ژنان و پیاواندا جیاوازە، تەنانەت ئەگەر هەردووكیشیان هەمان كات و هەمان ئەركیشیان هەبێ، كرێی پیاوەكە زۆرترە، تەنانەت باراك ئۆباما لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەكەیدا پێش هەشت ساڵ كە گوتی چاكی دەكەم، پێی نەكرا، بەڵام بەپێی بۆچوونی پسپۆڕانی ئابووری، لە داهاتوودا ئەوە نامێنێ، نەك هەر ئەوە، بەڵكو پێچەوانە دەبێتەوە، ئافرەت دەبێتە بڕیاردەر و خاوەنكاری بەرز و لە زۆربەی كۆمپانیاكانی دنیا، بەڕێوەبەرە یەكەمەكان بۆ ئەوان دەبێت.
پڕۆفیسۆری "كریستیان فانكن" مامۆستای زانستی كۆمەڵناسی و پسپۆڕی پێوەندییەكان، پەرتووكێكی لە ژێر ناونیشانی "ئابووری مێیینە: بۆچی داهاتووی كار بۆ مێییە؟" نووسیوە، تێیدا هەموو ئەگەرەكانی خستووەتە ڕوو، دەشی سەلمێنێ كە مەرجەكانی كار لە داهاتوودا، بەپێی ویستی خانمانە و پیاوان بە دەگمەن بتوانن ئەو مەرجانەیان تێدا بێت، لێرەدا هێزی خانمان دەردەكەوێ كە ماوەی چەندان ساڵە پەنگی خواردووە.
ئەو خانمە پڕۆفیسۆرە كە لە زانكۆی "بەرلین" مامۆستایە، لە كتێبەكەیدا ئاماژە بەوە دەكات، لە داهاتوودا كەسی كاركەر دەبێ تواناكانی جیاواز بێت لە كەسێكی كاركەری ئێستە، دەبێ لە یەك كاتدا توانای بەڕێوەبردن، توانای پێوەندی و سۆشیاڵ و توانای سۆزداری بەهێز بێت، تا بتوانێ ئاسانتر لەگەڵ كڕیار یان بەكارهێنەردا تێكەڵ بێت، ئەم مەرجانەش بە دەگمەن لە یەك كاتدا پیاو بگرێتەوە. پیاو هەمیشە دەتوانێ سەرنجی لە یەك یان دوو خاڵ كۆ بكاتەوە، تەنیا ژنانن دەتوانن سەرنجەكانیان لە چەندان كاری جیاواز كۆ بكەنەوە.
توێژینەوە زانستییەكانیش ئەو ڕاستییەیان سەلماندووە كە خانمان توانای كۆنتڕۆڵكردنی چەندان كاریان هەیە لە یەك كاتدا كە دەگاتە 12 كار، بەڵام پیاو تەنیا یەك تا سێ كار دەتوانێ ئەنجام بدات. بەپێی ئەو توێژینەوانە، هەر ئەوەش هۆكارە كە خانمان لە یەك كاتدا دەتوانن منداڵ بەخێو بكەن، كار بكەن، كارەكانی ماڵ بەڕێوە ببەن بەبێ ئەوەی مێردەكەشیان فەرامۆش بكەن و پێوەندییەكانیشیان بەهێز بێت.
میرا مارس، پسپۆڕ لە پەیمانگەی توێژینەوەی زانستی كۆمەڵایەتی لە شاری میونشن لە ئەڵمانیا، پشتگیری بۆچوونی كریستیان فانكن دەكات و دەڵێ: گۆڕانی چەرخ بەرەو تەكنۆلۆژیا لە داهاتوودا زیاتر دەبێ و خێراتر دەڕوات، ئەمەش هۆكارێكی ترە كە جێگەی خانمان لە داهاتوودا بە تەواوی فراوان ببێت.
لە توێژینەوەیەكی پێشتریشدا كە زانكۆی "كامبریدج" لە بەریتانیا ئەنجامی دابوو، بە پشتبەستن بە تاقیكردنەوە لەسەر هەزار بەڕێوەبەر كە نیوەیان پیاو و نیوەیان ئافرەت بوون، دەركەوتووە كە ئەو كارانەی ڕاستەوخۆ پێوەندی بە پارەوە هەیە، بەڕێوەبەرە ژنەكان سەركەوتنی زیاتریان بەدەست هێناوە، ئەو كارانەش كە پێویستی بە تێكەڵبوونە لەگەڵ خەڵكی، هەر خانمان تێیدا سەركەوتووتر بوون.
لە هەرێمی کوردستان، ئافرەت لە بوارە جیاوەزانی کۆمەڵایەتی و سیاسیدا قۆناغی بڕیوە و ماوەی چەند ساڵێکە، بە تایبەتی لە دوای تەنگژەی ئابوورییەوە، خەریکە دەتوانێ لە ڕووی ئابووریشەوە قۆناغی زۆر ببڕێ و کەسایەتیی ئابووریی دروست ببێ.