لە ماوەی حەوت ساڵی رابردوودا ئەگەر لە هەڵسوكەوت و سیاسەتی داعش ورد ببینەوە، ئەم رێكخراوە زیاتر وەك بەڵێندەرێك دەردەكەوێت، پڕۆژەی ئەم وڵات و ئەو لایەن جێبەجێ دەكات. ئەوەندەیش پەرشوبڵاو و پەرتەوازەیە، بە ئاسانی دەچێتە ژێرباری داواكاری خاوەن پڕۆژەكانەوە. واتە وڵاتە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان.
بۆ نموونە، لە سەرەتای مانگی ئاب/ئۆگەستسی 2014 داعش زۆربەی ناوچەكانی سوننەی لەژێر دەستدابوو، بەغدایشی لە سێ لاوە گەمارۆ دابوو و گەیشتبووە نزیکی فرۆکەخانە، هێزی سوننە بە تەواوەتی هەڵکشا و بەغدا کەوتبووە دۆخی بەرگرییەوە. ئەگەر داعش گوشارەکانی سەر بەغدای تۆزێک زیاتر بکردایە، هاوکێشەی هێز لە قازانجی سوننە دژ بە بەغدا دەگۆڕا بەڵام وای نەکرد و لە رۆژی سێی هەمان مانگ بێ هۆ، سوڕایەوە بەرەو کوردستان، یا باشترە بڵێم هێنایانە سەر کورد و دەروازەی بەغدایان بەجێهێشت. جا بۆ وایانکرد؟.
وەڵامەكە روون و ئاشكرایە، لەبەرئەوەی كورد داوای سەربەخۆیی دەكرد، ئەمەش لە بەرژەوەندیی زۆر لایەن و وڵات نەبوو. ناونیشانی كوردستانیان بە داعش دا بۆ ئەوەی كورد رابگرێت و ئەوانیش هەرچەند بە زیانیان دەشكایەوە، بەڵام بێ دوودڵی وایانكرد و هاتن بەرەو ناونیشانەكە.
ئەم پاشخانە بە ئێمە دەڵێ، هاتنی داعش رووداوێكی ئاسایی نییە، بە پێچەوانەوە شتێكی زۆر گەورەتری لە پشتە. گرنگە وەڵامی ئەم پرسیارە بدرێتەوە، ئەی ئەم گەڕەی هاتنی داعش چی لە پشتە؟ دەیانەوێ بەم هاتنەوەیە چی بەدەست بێنن؟
ئێستە زۆر كەس لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا باس لە تەعریب دەكەن. راستە ئەمە خەونی بەغدا و هەموو ئەو وڵاتانەیە و حەز بە گەورەبوونی كورد ناكەن. كورد ئەگەر لە سنووری 140 بەهێز بێت، هەموو پرسی كورد نەك لە عێراق، بەڵكو لە هەموو ناوچەكە گەورەتر دەبێت، ئەوەیە هۆكار كە بەردەوام كار دەكەن دەسەڵاتی كورد لەو سنوورە لە قاڵب بدەن. بەڵام لە پاڵ ئەم راستییەدا، ئێمە دەتوانین چەند ئامانجێكی تری پەلامارەكانی داعش ببینین.
بەغدا لە پاش هەڵبژاردن لە ململانێیەكی قووڵی مەترسیداردا چەقیوە. هەرچەند تەقینەوەی دۆخەكە دوورە، بەڵام ئەم ململانێیە هێزی باڵادەستی بەغدای زۆر لاواز كردووە و باری سەرنجیشی تێكداون. ئەگەر بمانەوێ ئەمە بە دیوێكی تردا بخوێنینەوە، ئەو هێزانەی لەم ساڵانەی دواییدا لە بەغدا پاشەكشێیان پێ كرا، ئێستە دەرفەتی لەباریان بۆ رەخساوە لە بەغدا بەهێز ببنەوە. ئێ كورد لەم ساڵانەی دوایی لە بەغدادا لاواز كراوە. داماڵراوە لە سەنگ و قورسایی، بەڵام لەم گەڕەی دانوستان و پێكهێنانی حكوومەتدا، دەرفەتێكی ئاڵتوونی بۆ رەخساوە و ئەگەر بیەوێ دەتوانێ زۆر شت مسۆگەر بكات. هەر هیچ نەبێ دەتوانێ بەپێچەوانەی دوو خولی رابردوو، سەرۆك كۆمارێكی بەهێز رەوانەی بەغدا بكات.
ئەم راستییە بووەتە مۆتەكەی هێزە باڵادەستەكانی بەغدا و زۆر شوێن و لایەنی تریش. وا هەست دەكەن كورد دەتوانێ بە قورساییەوە بگەڕێتەوە و پلان و خەونی ئەوان بە حكوومەتێكی ناوەندی بەهێز دوا بخات و تەنانەت پەكیشی بخات. لەم هەلومەرجەدا باشترین رێچارە بێ ئەوەی هیچ تێچوویەكی بۆ بەغدا نەبێت و لە سەریان نەكەوێ، داعشە. ناڕاستەوخۆ ئەم نامەیە بە كورد گەیەنراوە كە یارییەكە تێكبدەن و لە بەغدا كۆسپمان بۆ دروست بكەن، ئێمە داعشتان تێ بەردەدەین كە وەك جاران ئامادەن.
بەڵام بەشی زۆری ئەم دۆخە دەرئەنجامی دەستەوەستانبوونی كورد خۆیەتی، كورد چووەتە قۆناغی بەرگرییەوە. ئەگەر راستتر بڵێم، دانیشتووە و سەیری یارییەكە دەكات و لە بیری كردووە بۆ خۆی یاریزانە و دەبێ بەشدارێكی كارای كۆی یارییەكە بێت.
دوو مانگە هەڵبژاردن كراوە، لە سنووری 140 بووەتە باڵادەست، دوای شیعە زیاترین كورسیمان هەیە، كەچی بە ئێستەیشەوە یەك هەڵوێستی لەسەر هیچ رووداوێكی دوای هەڵبژاردن نییە. نە باسی بەربژێری سەرۆك كۆمار دەكات، نە باس لە داهاتووی كەركووك هەیە، نە باس لە خەون و تێگەیشتنی خۆی بۆ عێراقی ئێستە دەكات.
هێزی باڵادەستی بەغدا ئەمەی باش خوێندووەتەوە، ئەگەر ئێمە لە ململانێی توندی دانانی سەرۆك وەزیراندا بین، كوردیش بەهێزەوە بێتە سەرمان و لە بەغدا داوای بەشی زیاترمان لێ بكەن، بەرگە ناگرین. باشتر وایە پێش دەستپێشخەری كورد، ئێمە دەستپێشخەر بین بۆ ئەوەی كورد بخەینە دۆخی بەرگرییەوە. بە ئێستەیشەوە درەنگ نەبووە، دەكرێ یارییەكە پێچەوانە بكرێتەوە، با ئەوەش لەبیر نەكرێ، ئەنجامی هەڵبژاردن گەورەترین كارتی مێژوویی بە كورد بەخشیوە.
لە پاڵ یاریی فەرمی و یاساییدا، كورد دەبێ فێری یاری نافەرمیش ببێت
لە پاڵ یاریی فەرمی و یاساییدا، كورد دەبێ فێری یاری نافەرمیش ببێت. واتە جووڵە بە چەندان كارت بكات، بێ ئەوەی حكوومەتی هەرێم خۆی بكات بە خاوەنی، وای پێشان بدەن ئەمە كارێكی خۆڕسكی جەماوەرییە و خەڵكی ئەو سنوورە پێی هەستاون. خەڵكی ئەو سنوورە زۆربەیان پارتی و یەكێتین و رێكخستنی هەر زۆر سادەیە، بۆ دەست ناكرێ بە خۆپێشاندانی مەدەنی؟ حكوومەتیش لە ئاستی میدیایی و گەیاندنی بە ناوەندەكانی بڕیاری جیهانی سپۆنسەری بكات، هەموو شوێنێك بهێنە سەر خەت.
لە پاڵ ئەمەدا مەترسی تەعریب هەیە، عەرەبی هاوردە و سوپای عێراق بە فەرمی و داعش بە نافەرمی هاتوونەتە سەر كورد، خەڵكی ئەو ناوچەیە بێ بەرگری پشتگوێ خراون. راستە پێشمەرگە لەبەر چەند هۆكارێك جارێ ناتوانێ بگەڕێتەوە، خۆ وەك سوپا ناتوانێ بگەڕێتەوە، بەڵام پێشمەرگە 50 بۆ 100 ئەفسەری لێهاتوو و لێوەشاوەی نییە بۆ ئەم ناوچانەی بنێرێت؟. هەر دوو ئەفسەر بۆ گوندێك، ئەمانە خەڵكەكە لەڕووی سەربازییەوە رێك بخەنەوە، هێڵی بەرگری دیاری بكەن و پلانی رووبەڕووبوونەوە دابڕێژن ...تاد. بە نهێنیش چەك و تەقەمەنییان بۆ بنێرن.
ئەوەتا چەندان ساڵە خەڵكی یەمەن بە چەكی قاچاخ شەڕ و بەرگری دەكەن. وڵات هەیە چەند هەزار كیلۆمەتر لە یەمەنەوە دوورە، لەڕێی چەند وڵاتێكی ترەوە چەكی قاچاخ دەگوازێتەوە تا دەگاتە دەستیان، كەچی ئێمە بە چەند كیلۆمەترێك لێی دانیشتووین. وای لێ هاتووە خەڵكی شۆڕشگێڕی گوندی لهێبان دەڵێن چەكمان نەماوە، ناچارین چۆڵی بكەین.
ئەم پەرەسەندنانەی دوایی، تاقیكردنەوەیەكی نوێ و چارەنووسسازن بۆ هەرێمی كوردستان. كورد ئەگەر نەتوانێ سەرەتا هێڵە سوورەكانی بەڕوونی دیاری بكات و پاشان بەهێزەوە نەچێتە ململانێكانی بەغداوە، لەمە زیاتر شتی بەسەردا دەسەپێنن و بە ناڕاستەوخۆیش ئەم پەیامە بە هەموو لایەك دەگەیەنی: كورد نەك شەڕی بەهێزبوونەوە لە بەغدا ناكات، ئامادەیشە لە سنووری 140 و لە هەرێمی كوردستانیش زیاتر لە قاڵب بدرێت.