ئەوەی ئێستە لەناو كۆمەڵگەی كوردی لە ململانێی نێوان هەردوو بەرەی راستڕەو و چەپگەراكاندا دەبینرێت، لە لووتكەدایە، بەڵام لووتكەیەكی بێ بناغە، ئەوەندەی دژایەتی و گفتوگۆكان لەسەر بنەمای رووداوەكانن، لەسەر بنەمای فیكر نین، ئەمەیش تەواو دەرەنجامی خراپی هەیە بۆ هەردوولا.
بەشێك لەوانەی لێم نزیكن، ئاگادارن كە خوێندنی ئەكادیمیی من چی بووە و ئێستەیش خەریكی بە پایانگەیاندنی ماستەرم لە فەلسەفەی سیاسی و مۆدێرنیتە، لە پاڵ ئەوەیشدا خوێندنی حوجرە و علوومی شەرعیشم زیاتر مەیلی بەو ئاراستە عەقڵییە بوو، بۆیە حەق بەخۆم دەدەم ئەم چەند شتەتان بۆ بخەمە روو:
1- ململانێی فیكری هاوچەرخ لە نێوان بەرەی (راست و چەپ _ بەرفروانتر لە ئایندار و بێ ئاین) بە فەلسەفە دەكرێت، كەمتەرخەمیی هەریەك لە بەرەكان لە زانینی لۆجیك و خستنەڕووی فەلسەفییانەی تێفكرینەكان، زیان لە خۆیان دەدات .
2- بەرەی پارێزگار: بۆ بەڵگاندنی بیرۆكەكانی ئەوەندەی پشتی بە دەق و كولتوور بەستووە، پشتی بە ئارگومێنتە عەقڵییەكان نەبەستووە (هەیەتی بەڵام لاواز و بێ ئاگایە لێی)، بە مانایەكی سادەتر و بۆ نموونە، ئاینداران خاوەنداری توراسی زانستی لۆجیك و فەلسەفە و ئادابی بەحس و مونازەرەی خۆیانن، بەڵام ئەوەی ئێستە گوایە بەرەی ئایندار و پارێزەری ئاینن، نەك لەم پێویستییە بێ ئاگا و ناحاڵین، بەڵكو دژیشن! چونكە سەرچاوەی وەرگرتنی ئاین لە حوجرەوە بۆ سۆشیال میدیا گوازراوەتەوە، (ئەوە لە خۆیدا دژایەتیی لەگەڵ بیری ترادیشناڵی بەرەی راستدا هەیە و بێ ئاگایانە خەریكین)، بۆیە بەرەی راست ئێستە نەك ناتوانێ قەناعەتپێكەر بێت بۆ بەرەی چەپ، بەڵكو گومان دروستكەریشە.
3- بەرەی دژبەر (چەپ): ئەگەر لە رابردوودا چەپگەرایی بیرێك بوو بۆ گفتوگۆ و هێزی ژیربێژی لەگەڵ راستڕەوەكاندا، ئێستە زیاتر وەك (دژە بیری باو) و هەڵچوون دەبینرێت، داواكاریی ئازادیی رەها و لیبرالیزمن، كەچی خەبەردار نین لە جۆن لۆك، مۆنتیسكۆ، ڤۆڵتێر، یا جۆن ستیوارت میل، دەی چۆن لیبرالیزم شی دەكەیتەوە و داوای شتێك دەكەی نازانی ناوی بڵێی. یان كەی گفتوگۆی ماركسیستێكتان بینیوە باسی هەمواری قوتابخانەی فرانكفۆرت بكات بۆ خستنەڕووی ماركسیزم؟.
كەواتە ئەوەی ئێستە هەیە، فكر نییە هەڵچوونە، ئارگومێنت نییە سەفسەتە و موغالەتەیە، بەرەی راست، دەرك بەوە دەكات كەموكورتییەك لەلایەنی فەلسەفە و لۆجیك هەیە و هەر خەریكیەتی، بەڵام بەرەی دژبەر (كە زۆربەی گەنجی نەزانی كوردن بە چەمكی فەلسەفە) كارەساتن. كارەساتەكە لەوەدایە گەنجمان وا دەزانێت فەلسەفە دەزانێت، بەڵام ئەوەی وا دەزانێت فەلسەفەیە، فەلسەفە نییە .
زۆر رووبەڕووی ئەو حاڵەتە دەبمەوە، بۆیە دوو نموونە دەخەمە روو:
ا- گەنجێك دەڵێت: بۆچی فەیلەسووفە سەرەكییەكانی وەك (ئەلبێرت كامۆ و ڤان كوخ و كافكا و نیتچە ) نهێلیستن؟. ئەم قسەیە عەیبەیەكی زێدە گەورەیە، ئاخر یانی چی فەیلەسووفی سەرەكی؟ سەرەكی لە چی و لە كام بەشدا؟ بە چ پێوەرێك؟ ئەسڵەن كافكا بۆ فەیلەسووف بێت؟ ڤان كۆخ بۆ فەیلەسووفە؟ و هتد. بەڵام ئەو وا دەزانێت مادەم لە فەیسبووك گوتەكانی پۆست دەكرێت (كە دژی ئاین و بیری باوە) ئەوە فەلسەفەیە! ئارگومێنتی بۆ قسەكەیشی ئەوەیە لە ئەوروپا كتێبەكانیان زۆر دەفرۆشرێت، بێ ئاگا لەوەی لە ئەوروپا و تەنانەت لە ئەڵمانیا (لە ناوەندە ئەكادمییەكانیان)، هێگڵ بەو گەورەییەی خۆیەوە كەمتر دەخرێتە روو بەبۆنەی زۆر بە گەورەگرتنی دەوڵەت و قەتیسكردنی تاك. جا چجای نیتچەیەك كە چەندان تێكستی وەك: من بێزم لە عەوام دەبێتەوە و ململانێی ژن بۆ یەكسانی ماف جۆرێكە لە نەخۆشی!
جارێك بە مامۆستاكەم لە زانكۆی غازی لە ئەنكەرە، گوت: فەیلەسووفێكی مۆدێرنی وەك فۆكۆیاما، بە زمانێكی رەق گوتی: فۆكۆیاما رۆژنامەنووسە نەك فەیلەسووف . بەڵام ئەم پیرۆزكردنەی ناو گەل بۆ نیتچە و كامۆ، دەردی تری لە پشتە، كە دژایەتیی بەرەی راستڕەوە، بەبێ ئاگایی، چونكە فكر و فەلسەفە نییە، ئەوەندەی زیان لە بیرۆكەی خۆیان (چەپگەرایی) دەدات، لە ئایندارانی نادات .
ب. راستڕەوان دەتوانن بڵێن: سەرچاوەكانی رۆژئاوا بواری ئێمە نین (قسەیەكی هەڵەیە)، بەڵام ئەخلاقیتر و پەسندترە لە بەرەی دژبەر، چونكە وەك لە نموونەی یەكەمدا ئاماژەم پێ دا، تەنانەت زۆرینەی گەنجانی چەپ، ئاگاداری سەرچاوەكانی خۆشیان نین، وەلێ پڕوپاگەندەی ئاگاداری لە بیری عیرفانی ئیسلامی دەكەن، بەڵام هیچ كام لە زمانی سەرچاوەكان وەك (عەرەبی و فارسی و توركی) نازانن.
بۆیە چەندان جار رووی داوە گەنجێك گوتەیەكی مەولانا جەلالەدینی پۆست كردووە و وەك بیرێكی ئاینی عیرفانی ئاماژەی پێ دەكات و شتی لەسەر بنیات دەنێت، بەڵام گوتەكە درۆیە! كە پرسیاری سەرچاوەشی لێ دەكەیت، یا لە فەیسبووك بینیویەتی، یا لە باشترین حاڵەتدا كتێبۆكەت بۆ دەهێنێت. من خۆم پرسیومە بابای گەنج، مەولانا لە كوێ وای گوتووە؟ مەجالیسی سەبعە؟ مەسنەوی؟ فیە ما فیە؟ هەر ناشزانێت چییە! دەڵێت لە گەشتی دڵ، عەشقی مەولانا، نامەكانی كیمیا و هتد. ئەمە كەی سەرچاوەی عیرفانی و فەلسەفین؟ بەڵام دیسان چونكە گفتگەلێكی دژ بە ئاینی تێدایە، دەخرێنەڕوو.
فەلسەفەی بێ لۆجیك، ئەرستۆ لۆجیكی هەیە، كانت هەیەتی، دیكارت هەیەتی، فرانسس بیكن هەیەتی، هیگل هەیەتی. كێ نییەتی؟ بەڵام بەرەی چەپڕەو (ئەگەر بە حاڵ و سەقەتیشەوە ئاگاداری گفتە فەلسەفییەكانی فەیلەسووفان بن)، ئاگاداری زانستی لۆجیكیان نین. بە پێچەوانەوە بەرەی راستڕەو (ئایندارانی حوجرە _ كە ئێستە كەمینەی ئایندارانن) ئاگاداری لۆجیكن، بەڵام فەلسەفە نا !
وەك چۆن ئاینداران لۆجیكیان لایە، ئەگەر لە فەلسەفەیش كەمبەرهەم بن، بەهەمانشێوە چەپگەرایان لە میتۆدۆلۆجی باشترن تا ئاینداران، بەرەی راست ئاگاداری میتۆدۆلۆجی (حد اقل دیكارت نین)، بە پێچەوانەوە بەرەی چەپ (چونكە زیاتر خۆی لە مامۆستایانی زانكۆدا دەبینێتەوە) لە میتۆدۆلۆجیدا باشترن .
كەواتە دەتوانین لە شەنوكەوی ئەو پرسەدا ئەو بەراوردكارییە بخەینە روو و بۆمان دەردەكەوێت: هەم بەرەی راست گیری خواردووە بەدەست بێ ئاگایی تاكەكانی لە توراسی خۆی و ئەسڵی خۆی، هەمیش بەرەی چەپ تووشی فەشەل و شەلەلی فیكری بووە، بەهۆی هەڵچوونی خۆیەوە! لەم نێوانەیشدا گەنجی كورد سووتەمەنیی ئاگری جەهلە و بەهەموو شتێك دەگات، تەنیا زانست و حەقیقەت نەبێ.
ماستەر لە فەلسەفەی سیاسی _ زانكۆی ئەنكەرە HBV