د. سامان شاڵی
سەركردە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لە عێراق ریفراندۆمیان لە ٢٥/٩/٢٠١٧ ڕاگەیاند بۆ دوابڕیار لەسەر پاشەڕۆژی هەرێمی كوردستان و ناوچە دابڕێنراوەكانی و لە ناویشیدا كەركووك.
لە پاش ڕاگەیاندن، دوژمنانی دوێنێ كە بوونە هاوڕێی ئەمڕۆ. لۆبی توركیا، عێراق، ئێران و سووریا كە (حكوومەتی ئێران نوێنەرایەتی دەكات)، هەموو هێزێكی خۆیان خستەگەڕ لە پیلانگێڕان بۆ سەركوتكردنی ئەم ریفراندۆمە. ئەم ستراتیجە پێوەر بوو بۆ كەمكردنەوەی رۆڵی هەرێمی كوردستان تا لە پاشەڕۆژدا كاریگەرییان نەبێت لەسەر گۆڕانكاری دەستەڵات. بێگومان ئەم هەوڵی ریفراندۆمە پاساوێك بوو بۆ كوێركردنی خەڵكی كوردستان، لەبەرئەوەی لەدوای شەڕی دژ بە داعش؛ حەشدی شەعبی كە سەربە (هێزی پاسدارانی ئێران)ە سوور بوون لەسەر گەڕاندنەوەی كەركووك و ناوچە دابڕاوەكانی تر بۆ ژێر دەستەڵاتی خۆیان، هەموومان دەزانین حەشدی شەعبی شانۆكە دەگێڕێت لە عێراقدا و گاڵتە بە هێز و دەستەڵاتی حكوومەت دەكات.
لە پاش كۆبوونەوەی ئەنكەرە لە نێوان سەرۆكی توركیا و ئێران و ژەنەراڵە باڵادەستەكانیان، ستراتیجی گەڕاندنەوەی ناوچە دابڕێنراوەكانی هەرێمی كوردستان داڕێژرا - كە كورد بە خوێنی خۆی رزگاری كردبوون لە بندەستی داعش لە ٢٠١٦ەوە. توركیا لەو ڕێككەوتنەدا ئەو دەرفەتەی قۆستەوە بۆ رازیبوون بەم مەرجانەی لای خوارەوە:
1.توركمان دەبێت هێز و دەستەڵاتی زیاتر وەربگرن لە كەركووك؛
2.ئێران هیچ كاردانەوەیەكی نەبێت لە هێرشەكانی توركیا لەسەر عەفرین و شارە كوردییەكانی تری سووریا.
جێبەجێكردنی ئەم ڕێككەوتنە لەوەدایە كە هەردوو شاری كەركووك و عەفرین دەبێت لەژێر دەستی كورد دەربهێنرێنەوە و بگەڕێنرێنەوە ژێر دەستەڵاتی حكوومەتی ناوەند لە عێراق و سووریا. دەستكەوتی كۆتای ئەم ڕێككەوتنەیش ئەوەبوو هەردوو شارەكانی كەركووك و عەفرین لە خاوەنەكانی خۆیان دزران و بە بازرگانیكردن فرۆشران بە عێراق و سووریا!
ئەم پلانە بە رەزامەندی هەردوو زلهێزی دنیا (ئەمەریكا و رووسیا) ئەنجام درا. ئەمەریكا دەیەوێت عێراقێكی "یەكگرتوو" بەدی بێنێت و رووسیا دەیەوێت دەستەڵاتی خۆی زیاد بكات لە ناوچەكەدا. ئەمانە خەڵكی كوردستان دادەنێن بە 'هاوڕێ' تەنیا لەوكاتەی پێویستیان پێیانە و بەكاریان دێنن. ئەگەر نا هیچ نیازێكی ڕاستەقینەیان نییە لە ڕێگەپێدانی خەڵكی كوردستان بۆ هەبوونی دەنگ و ڕۆڵ وەرگرتن لە دەستنیشانكردنی پاشەڕۆژی ناوچەكە و بە تەنیا بەكاریان دێنن لەپێناو بەرژەوەندییەكانی خۆیان.
كاتێك كورد لە بری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی شەڕی دژ بە داعشی كرد, بە ڕیز كەرنەڤاڵی شكۆمەندەكان لە نوێنەرانی سەرۆكایەتیی، سەرۆك وەزیران و وەزیری دەرەوەی وڵاتانی دنیا سەردانی هەرێمی كوردستانیان لە عێراق و ڕۆژئاوا دەكرد و بە شانوباڵی كورد و پێشمەرگەدا هەڵیان دەدا بۆ ئازایەتی و چاونەترسی و توانا سەربازییەكانیان. بەڵام كاتێك خەڵكی كوردستان هەوڵی دا مافە سروشتییەكانی خۆی پێڕەو بكات (كە خودا و مرۆڤایەتی پێی بەخشیون) لە دەڕبڕینی هەست و سۆزی خۆی بۆ سەربەستی، هەموو ئەو شكۆمەند و كەسایەتییانە ون بوون و كورد بە تەنیا مایەوە بە ڕووی پاشەڕۆژێكی نادیار، وەك بە درێژایی مێژوو بەسەری هاتبوو.
بێگومان ئەمە یەكەم خیانەت نییە بەرانبەر كورد كرابێت و دوایەمیش نابێت، تارمایی پیلانگێڕی كۆتای نایەت بە داگیركردنی عەفرینی 'شاری قارەمانان' لەلایەن سوپای توركیا، چونكە حكوومەتی توركیا پلانی داگیركردنی هەموو ڕۆژئاوای هەیە بە بیانووی كاریگەری تیرۆر یان هەر بیانوویەكی تر بێت. هەروەها حكوومەتی عێراقیش هەموو هێزێك دەخاتە سەر هەرێم بۆ لەدەستدانی ئەو هێز و دەستەڵاتەی دەستووری عێراق بە هەرێمی بەخشیوە.
هەرچەندە ئەمڕۆ توركیا، ئێران و عێراق سەركەوتووانە پیلانەكەیان جێبەجێ كرد دژ بە خەڵكی كوردستان و سەركەوتووش بوون لە سەركوتكردنی ئاواتەكانی خەڵكی كوردستان بۆ سەربەخۆیی، بەڵام خەڵكی كوردستان هەمیشە دەجەنگێ بۆ بەدیهێنانی مافە شەرعییەكانی خۆی ڕەنگە دۆڕاو بێ لە شەڕێكدا، بەڵام جەنگەكە بەردەوامە!!
ئەمەریكا هەڵەیەكی ستراتیجی ئەنجام دا لە پشتگوێخستنی كورد. چونكە كورد تاقە هاوپەیمانی متمانە پێكراوە دوای ئیسرائیل لە ناوچەكەدا، رۆژانی داهاتوویش ئەو راستییە نەخوازراوە دەخاتە پێش كە بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا دەكەوێتە سەر هێڵ و دەردەكرێت لە عێراق وەك ئەوەی كە ڕووی دا لە ٢٠١١دا.
كاریگەریی ڕووسیاش لە ناوچەكەدا گەورەتر دەبێت لە ڕێی هاوپەیمانەكانی ئێران و توركیا. توركیاش زیاتر دەبێتە دژە-ئەمەریكا، دژە-ڕۆژئاوا، دژە-ناتۆ و دژ بە هەموو پرەنسیپە دیموكراسییەكان. ڕۆژ بەڕۆژ ڕووخساری راستەقینەی ئەجێندای (ئیخوان موسلیمین)ی زیاتر لە هەڵسوكەوتدا بەدی دەكرێت كە پاشەكشە دەكات لە بیروباوەڕی سێركیولارزم.
هەڵوێستی ئێران هەمیشە ڕوون بووە بەرانبەر كورد. لە ڕێی هاوپەیمانەكانیەوە لە عێراق هەمیشە كاری كردووە بۆ سەركوتكردنی ئاواتەكانی میلەتی كورد لە پیادەكردنی مافە دەستوورییەكان و دەستنیشانكردنی چارەنووس وەك ئەوەی كردی لە كاتی ڕیفراندۆمەكە. هەڵوێستی ئێران هەرگیز باش نەبووە و هەمان ئامانجی ١٩٧٥ی هەیە كە بووە هۆی داڕمانی شۆڕشی كوردی لەوكاتەدا.
لەوە دەچێت خەڵكی كوردستان تەنیا یەك ڕێی لە بەردەمدا مابێت بۆ دەستەبەركردنی ڕێز لەخۆگرتن و پیادەكردنی مافی چارەنووس وەك لە جارنامەی نەتەوە یەكگرتووەكاندا هاتووە. ئەویش دەبێت هێزەكانیان یەك بخەن كە ئێستە لە بارێكی سەرلێشێواودان و ئامادەن بۆ زەفەر پێهێنان لەلایەن دوژمنان و هەوڵی زیاتر دەدرێت بۆ پەرتەوازەكردنیان.
خەڵكی كوردستان لە پێش هەڵبژاردنێكی نوێدایە لە عێراق. ئەگەر كورسی لە دەست بدەن؛ دەنگەكان لاواز دەبن لە بەردەم دەستنیشانكردنی پاشەڕۆژ. ئێستە لە عێراق ڕۆژانی كۆدەنگی سیاسی نەما و بنكەی نوێ بە زۆرینەی (شیعە و سوننە) دەستنیشان دەكرێت، وەك ئەوەی بینیمان لە ١٦/١٠/ ٢٠١٧ كە حكوومەتی ناوەند دەستی گرتەوە بەسەر هەموو ناوچە جێ ناكۆكەكان. دەبێت میلەتی كورد هێز و عەقڵی خۆی یەك بخات ئەگەر بیەوێت دەنگی هەبێت لە عێراقی نوێدا، دەبێت پلانێكی تۆكمە لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە نەتەوەیییەكانی خەڵكی كوردستان دابڕێژێت لەپێناو پارێزگاریكردنی پاشەڕۆژی خۆی، لە دوژمنانی ناوخۆ و دەرەكیش. بێگومان ڕێپێدان بۆ دەستێوەردانی بیانی ڕێخۆشكەرە بۆ پارچە پارچەبوون و ڕووخاندنی گەل و نەتەوە!!
* سەرۆكی پێشووی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد له ئەمەریكای باكور