لە ئێران نرخی خۆراك رۆژ بە رۆژ گرانتر و خەڵك هەژارتر و برسیتر دەبن

لە ئێران لە ژێر كاریگەریی سزا نێودەوڵەتییەكان و خراپیی سیستمی دەسەڵات، نرخی شتومەك رۆژ بە رۆژ گرانتر دەبێت و خەرجییەكان هەڵدەكشێن، ئەوەش هۆكارە لەوەی خەڵك هەژارتر ببن.

نوێترین ئاماری راگەیەنراو لەلایەن وەزارەتی پیشەسازی و كانزاكان و پیشەسازی ئێران، دەری دەخات لە ماوەی یەك ساڵی رابردوودا، رێژەی هەڵاوسان لە ئێران 50% بووە و ئەوەش بەو واتایە دێت كە نرخی زۆربەی شتومەكەكان بەو رێژەیە هەڵكشاوە.

نرخی برنج كە پێداویستییەكی سەرەكیی رۆژانەی خەڵكە، بەراورد بە ساڵی رابردوو 43% زیادی كردووە

وەزارەتەكە خۆی رای گەیاندووە، نرخی برنج كە پێداویستییەكی سەرەكیی رۆژانەی خەڵكە، بەراورد بە ساڵی رابردوو 43% زیادی كردووە. هەندێك جۆری باشتری برنج 50% زیادی كردووە. یەك كیلۆگرام برنجی جۆری تاروم لە 26 هەزارەوە بۆ 38 هەزار تمەن زیادی كردووە. نرخی شەكر كە پێداویستییەكی تری ئێرانە بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی رابردوو، بە رێژەی 63% زیادی كردووە، كیلۆی شەكر لە هەشت هەزار تمەنەوە بۆ 13 هەزار و 800 تمەن زیادی كردووە.

هەر لە راپۆرتەكەی وەزارەتی پیشەسازی ئێراندا ئاماژە بەوە كراوە، هەر كیلۆگرامێك لە گۆشتی مریشك لە 17 هەزار و 700 تمەنەوە بۆ 27 هەزار تمەن زیادی كردووە. هاوكات گۆشتی گۆلك 52% و گۆشتی مەڕیش بە نزیكەی 33% زیادی كردووە. ساڵی رابردوو نرخی كیلۆیەك گۆشت لە نێوان 79 تا 98 هەزار تمەن بووە بەڵام ئەمساڵ بە 120 تا 130 هەزار تمەن دەفرۆشرێت.

پێویستە بگوترێ ناوەندی توێژینەوەی پەرلەمانی ئێرانیش لە چەند رۆژی رابردوودا، رێژەی هەڵاوسان لە مانگی رابردووی بە 43.7% هەژمار كرد.

هەر لەسەر بنەمای ئەو راپۆرتە، 30%ی دانیشتووانی ئێران لە ساڵی 2018دا بەپێی ستانداردی وەزارەتی تەندروستی ئێران، توانیویانە رۆژانە كالۆری پێویستی بۆ لەشیان دابین بكەن و 70%ی تر لەم رووەوە كێشەیان هەیە، ئەوەش پێشانی دەدات كە هێڵی هەژاریی و برسێتی لە ئێران بەردەوام رووی لە هەڵكشانە.

لە شیرەمەنییەكانیش كە بەشێكی سەرەكی لە پێداویستییەكانی خەڵكن، شیری پاستۆریزە بە رێژەی 68%، دۆ 60% زیادی كردووە.

ئەو وڵاتە ساڵی رابردوو لە دوای ڤەنزوێلا، سوودان، زیمبابوێ و لبنان زۆرترین رێژەی هەڵاوسانیان لە ئاستی دنیادا هەبووە.

پێشتر سندووقی نێودەوڵەتی دراو ئاماژەی بەوە كردبوو، ئەو وڵاتە ساڵی رابردوو لە دوای ڤەنزوێلا، سوودان، زیمبابوێ و لبنان زۆرترین رێژەی هەڵاوسانیان لە ئاستی دنیادا هەبووە.

هەر لە چەند رۆژی رابردوودا ناوەندی ئاماری ئێران رێژەی هەڵاوسانی مانگی رابردووی بەراورد بە هەمان مانگی ساڵی رابردوو 43.7% بووە، رێژەی هەڵاوسان بۆ پێداویستییە خۆراكییەكانی بە نزیكەی 62% راگەیاند، ئەوەش بەو واتایە دێت هاووڵاتییەكی ئێرانی كە ساڵی رابردوو بۆ دابینكردنی پێداویستییەكی رۆژانەی خۆراك، 100 هەزار تمەنی پێویست بووایە، ئێستە بۆ دابینكردنی هەمان بڕە كاڵا پێویستی بە 162 هەزار تمەن هەیە.

لە شارێكی وەك تاران بە تایبەتی لە باشووری شارەكە كە زیاتر هەژارنشینە، كرێی خانوو بە سێ ملیۆن تمەنە، لە كاتێكدا مووچەی بنەڕەتیی مانگانەی كرێكار ئەگەر لە كارگەیەك ئیش بكات، ئەوا كەمترە لەو پارەیە و ئەوەی پەیدای دەكات، دەبێ لە كڕیی خانووی خەرج بكات.

بەرزبوونەوەی رێژەی هەڵاوسان كاتێك ئاسایی دێتە بەرچاو، داهاتیش بە هەمان رێژە هەڵكشابێت و كاریگەری لەسەر ژیان نەبێت، بەڵام ئەمە لە ئێران بەو شێوەیە نییە .

"وشە" بۆ زیاتر وردبوونەوە لە ئامارەكان و هەڵسەنگاندنی دۆخی ژیانی خەڵك، پێوەندی بە چەند هاووڵاتییەكی رۆژهەڵاتی كوردستان كرد. ئەوان كە پێیان باش نەبوو ناویان بهێنرێت، باسیان لەوە كرد كە دۆخی ئابووری لەوە دەرچووە ساڵ بە ساڵ چاوەڕوانی خراپتربوونی دۆخەكە بكەن، بەڵكو نرخەكان رۆژانە خەریكە گۆڕانكارییان بەسەر دێت و هەموو مانگێكیش خەرجییەكانیان بۆ دابینكردنی هەمان پێداویستییان بە رێژەیەكی بەرچاو زیاد دەكات، بێ ئەوەی كاریگەری لەسەر بەرزكردنەوەی داهاتەكەیان هەبێت.

هاووڵاتییەك گوتی، ساڵی رابردوو تەنەكەیەكی 16 كیلۆگرامی رۆنیان بە 170 هەزار تمەن دەكڕی، كەچی ئێستە ئەو نرخە 240 هەزار تمەنە. هاوكات هەر كیلۆیەك برنجی ئاسایی لە 15 هەزارەوە بۆ 25 هەزار تمەن بەرز بووەتەوە. نرخی قەند لە شەش هەزار تمەنەوە بۆ 15 هەزار تمەن زیادی كردووە.

ئەوان دەڵێن ساڵی رابردوو ئەگەر كەسێك بیویستایە خانوویەك بە كرێ بگرێت، ئەوا مانگانە 400 هەزار تمەنی دەدا، بەڵام ئێستە جگە لە زیادكردنی پارەی رەهن، ئەوا كرێی خانوو بۆ دوو ملیۆن بەرز بووەتەوە. جگە لەمە نرخی كارەبا و گاز و ئاویش بۆ دوو هێندە بەرز بووەتەوە. دەرمان لە دەرمانخانەكان بۆ سێ هێندە بەرز بووەتەوە. 

مامۆستایەك كە مووچەكەی پێنج ملیۆن تمەن بووە، ئەوپەڕی 500 هەزار تا ملیۆنێك تمەنی بۆ زیاد بووە كە 10 تا 20%ـە، لە كاتێكدا خەرجییەكانی ئەو 50% زیادی كردووە و داهاتەکەی بەشی خەرجییەكانی ناكات.

ئیبراهیم رەئیسی كە دوو مانگە دەسەڵاتی وەرگرتووە، بەڵێنی داوە رێژەی هەڵاوسان بۆ خوارووی 10% كەم بكاتەوە، بەڵام هیچ رێكارێك بۆ دابەزاندنی رێژەی هەژاریی لەو وڵاتەدا لە ئارادا نییە.

ئێران هێشتا لە ژێر سزای قورسی ئەمەریكادایە و ناتوانێ نەوتەكەی بفرۆشێت. لەلایەكی ترەوە گفتوگۆكانی ناوكیی زۆر بە خاوی دەچنە پێش و لە ئەگەری سەرنەكەوتنیان، رێژەی هەڵاوسان زۆر زیاتر دەبێت. ئێران بڕە پارەیەكی زۆری لە بانكەكانی تری دنیا هەیە كە بەهۆی سزا نێودەوڵەتییەكان، ناتوانێ بۆ ئێرانیان بگەڕێنێتەوە. لە هەمووی گرنگتر پێوەدنییەكانی ئێران لەگەڵ وڵاتان رۆژ بە رۆژ خراپتر دەبن و هیچ هیوایەك بۆ پەرەپێدانی ئابووری لەم وڵاتەدا نییە. وڵاتان بە هیچ شێەیەك حەز ناكەن لە ئێران وەبەرهێنان بكەن، لە سایەی كۆماری ئیسلامیی ئێران هیچ هیوایەك بۆ گەشەی ئابووری و باشبوونی ژیانی هاووڵاتییان لە ئارادا نییە.