دەكرێت پرسیارەكە بەو شێوەیە بكرێت، ئاخۆ قوتابییانی زانكۆ تایبەتەكان لە ساڵی خوێندن دەكەون؟، ژمارەیەك مامۆستایانی ئەو زانكۆیانە پێیان وایە شتی وا نییە و نابێت، چونكە قوتابییەكان وەك بانگەشەیەكی جووڵاوەی ئەو وەبەرهێنانە بەقازانجەن و ئەستەمە ئەوان بكەون.
ژمارەی زانكۆ تایبەتە ددانپێدانراوەكان لە عێراق 70 زانكۆیە، واتە ئەوانەی لەلایەن وەزارەتی خوێندی باڵای عێراقییەوە ددانیان پێدا نراوە، كە 570 بەشی جیاجیا لە پزیشكی و ئەندازیاری و میدیا و هیتریش دەگرنە خۆیان، لەوكاتەی ژمارەی زانكۆ حكوومەتییەكان دەگاتە 35 زانكۆ.
لە راپۆرتێك كە پرسیاری رێژەی كەوتنی قوتابییانیان لێ كرا، ژمارەیەك بەرپرسی راگەیاندنی زانكۆ تایبەتەكان رەتیان كردەوە لەبارەی رێژەی كەوتنی قوتابییەكانیان لە ساڵانی رابردوو وەڵام بدەنەوە، تەنانەت هەندێكیان گوتیان ئێستە ئەو ژمارانە بەردەست نییە، هەندێك زانكۆش راشكاوانە دەڵێن رێژەی كەوتن سفرە.
مامۆستایەكی زانكۆی توراس، كە زانكۆیەكی تایبەتە دەڵێت، لە زانكۆ تایبەتەكان لە چوارچێوەیەكی زۆر سنووردار نەبێت كەوتن نییە، نیوچە رێككەوتنێكی گشتی كراوە بەوەی قوتابی لەسەر حەقە، ئەو سەرچاوەی داهات و بانگەشەیەكی جووڵاوەیە بۆ زانكۆكە، بۆیە نابێت لۆمە بكرێت یان ئاگەدار بكرێتەوە، جا چۆن لە وانەكان بكەوێت.
ئەو مامۆستایە ئاماژە دەكات كە رێژەی دەرچوون لە زانكۆ تایبەتەكان بە بەراورد بە زانكۆ حكوومەتییەكان زۆر زیاترە، مامۆستایانیش پارەیەكی زیاتر وەردەگرن، بۆیە ئێستە ئەو زانكۆیانە بەرە بەرە دەبنە شوێنی كاتبەسەربردن و یەكترناسین، جیا لە نمایشی ئۆتۆمبێلی نوێ و براندە گرانبەهاكان.
مامۆستایەكی تر دەڵێت، لە زانكۆ تایبەتەكان كەوتنی قوتابی نییە، بۆیە قوتابی هەر لەكاتی وەرگیرانی لە زانكۆ دەزانێت كە دەردەچێت، بۆیە راگرایەتیی كۆلێجەكان بە بەردەوام لەگەڵ قوتابین، بەو پاساوەی سەرچاوەی داهات و هۆكاری بوون و مانەوەی كۆلێج و مامۆستایەكانیەتی، بۆیە رێنوێنی هەیە بەوەی نابێت مەنهەجی خوێندن زەحمەت بێت، تەنانەت ئەگەر قوتابیان لە بابەتەكانیش تێ نەگەیشتن، دەبێت قوتابی ئەگەر خراپیش بێت بەهەر حاڵ لە خولی دووەم دەربچێت، ئەگەر لە وانەیەك یان زیاتریش كەوت، بۆی دەستكاری دەكرێت.
روونی كردەوە، لە هەندێك لە زانكۆكان لەسەر مامۆستایان دەسەپێنرێت كە دەبێت كەمترین نمرەی قوتابی لەسەر 40 پلە 20 بێت، هەروەها كەمترین نمرەش لەسەر دەفتەری تاقیكردنەوە 25 نمرە بێت لەسەر 60 نمرە، لە بەشە مرۆییەكان رێژەی دەرچوون نزیكەی 100%ە و لە بەشە زانستییەكانیش 90%ە، بۆیە قوتابیان بۆ مسۆگەریی دەرچوونیان، زانكۆ تایبەتەكان هەڵدەبژێرن، جیا لەوەی بەو نمرەی بەدەستیان هێناوە لە بەش و پسپۆڕیەتیی وا وەردەگیرێن كە لە زانكۆی حكوومەتی وەرناگیرێن.
لای خۆیەوە حەیدەر مووسەوی، توێژەری پەروەردەیی دەڵێت، زۆربوونی ژمارەی زانكۆ و كۆلێجە تایبەتەكان بۆ وەستانی حكوومەت لە دروستكردن و كردنەوەی زانكۆ و كۆلێجی نوێ و گرتنەخۆی ژمارەی زیادبووی قوتابیان دەگەڕێتەوە، كە ئەوەش دەرگەی لەبەردەم وەبەرهێنەران واڵا كرد بۆ بنیاتنانی كۆلێجی نوێی تایبەت و بەشێوەیەكی ناپێویست.
زیاتر گوتی، ئەو تێكڕا نمرەی بۆ وەرگیران لە زانكۆ حكوومەتییەكان پێویستە، زۆر بەرزترە بە بەراورد بەوەی بۆ وەرگیران لە زانكۆ تایبەتەكان پێویستە، كە تەنیا پێویستییان بە دانی پارەی خوێندن هەیە، بۆ نموونە كاتێك قوتابیانی پارێزگەكان لە زانكۆ حكوومەتییەكانی دوور لە پارێزگەكانیان وەردەگیرێن، ئەوان پێیان باشترە بچن لە زانكۆیەكی تایبەت لە پارێزگەكانیان بخوێنن، نەك پارە لە گواستنەوە و نیشتەجێبوون و پێویستیی رۆژانە خەرج بكەن.
"جیا لەوە رەنگە بەهۆی ئەو پارە زۆرەی زانكۆ تایبەتەكان بە مامۆستایانی دەدەن، مامۆستاكان باشتر وانە بڵێنەوە، بۆیە پێم وایە دواڕۆژ بۆ زانكۆ تایبەتەكانە، بەو پێیەی ئێستە حكوومەتی عێراق بەڕووی زانكۆ تایبەتەكان كراویە"، حەیدەر مووسەوی، توێژەری پەروەردەیی وا دەڵێت.
بەگشتی جیا لە پرۆسەی خێرای بەتایبەتكردنی زۆرینەی كەرتەكانی لە عێراق هەیە، لە تەندروستی و پەروەردە و تەنانەت خزمەتگوزاریش، جا وەك پێویستییەكی سەردەمیانە یان وەك مەرجێكی بانك و سندووقی دراوی نێودەوڵەتی، بەڵام بەتایبەتكردنی ئەو كەرتە گرنگانە، بەتایبەتی پەروەردە و خوێندن و فێركردن، پێویستی بە دانانی یاسای توند و چاودێرییەكی توند هەیە، بۆ ئەوەی ئەو گەندەڵییەی هەموو كایەكانی ژیانی لە عێراق گرتووەتەوە، نەتوانێت بەتەواوەتی دەستی تێ بخات و لەپێناو قازانج و پارە بەهای پەروەردە و خوێندن لەناو ببات، كە نەوەی داهاتووی ئەو وڵاتە بێئاست دەبێت، ئەوەش رەنگدانەوە و كاریگەریی گەورەی لەسەر كۆمەڵگە و وڵاتەكە دەبێت.