كوردەكانی كوێت و پێوەستبوون بە سێ نیشتمان

 كوێت، یەكێكە لە وڵاتانی كەنداوی عەرەبی، ڕووبەڕی خاكەكەی 77,818km2 ، ژمارەی دانیشتووانی لە ساڵی 2018 زیاتر لە چوار ملیۆن و نیو بووە، نیوەی ژمارەی دانیشتووانی خەڵكی دەرەوەی كوێتن و بۆ بژێوی ژیان لەوێ دەژین، تا ساڵی 1915 بەشێك بووە لە دەوڵەتی عوسمانی و پاشان كەوتە ژێر داگیركاری بەریتانیاوە، ساڵی 1961 سەربەخۆیی وەرگرت.

ئەم وڵاتە دراوسێی عێراق و شانشینی سعوودیەیە، لە ڕووی ئاویشەوە سنووری لەگەڵ ئێراندا نزیكە، تا ئێستە دووجار ئەم وڵاتە وەك بەشێك لە خاكی عێراق داوا كراوە، جارێك هەفتەیەك دوای سەربەخۆیی كوێت، له سەردەمی سەرۆك عەبدولكەریم قاسمدا بوو كە لە كۆنفراسێكی ڕۆژنامەنووسیدا لە بەغدا داوای كوێتی كرد و هەڕەشەی گەڕانەوەی بۆ سەر خاكی عێراق كرد، بەڵام داگیری نەكرد و گوتی، كوێت بەشێكە لە خاكی عێراق"1". جارێكی تریش سەردەمی فەرمانڕەوایی سەدام حوسێن بوو كە داگیری كرد و سەروەت و سامانەكەی دزی و گوتی، پارێزگای نۆزدەیەمی عێراقە. تا هاوپەیمانان لە ساڵی 1991 ئازادیان كرد. 

وەك زۆربەی وڵاتە عەرەبییەكان، ژمارەیەك كورد لەم وڵاتەدا دەژیان، عەوداڵی كار و دابینكردنی بژێوی ژیان بوون، دوای داگیركردنی كوێت لە لایەن عێراقەوە، تووشی كێشە بوونەوە، هەندێكیان كوێتیان جێهێشت، هەروەها بەشێك لەو كوردانەی لەڕیزی سوپای عێراق لە شەڕی ڕزگاركردنەوەی كوێتدا چوونە ناو هێزەكانی هاوپەیمانانەوە، ئیتر نەگەڕانەوه بۆ عێراق، هەموویان لەڕێی ڕێكخراوەكانی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە ئاوارەی هەندەران بوون. 

بەپێی سەرچاوەكانی ئەم وتارە كە لە دواییدا ئاماژەی پێ دەدەین، ئێستە بەشێكی كەم لە كوردەكانی كوێت لەو وڵاتەدا ماون كە ژمارەیان نزیكەی هەزار و 500 كەس دەبێت، دوای دەركردنی بەشێكیان لە ساڵی 1991دا، زۆربەی ئەوانەی لەوێ ماون، ڕەگەزنامەی كوێتیان هەیە. لە كوردەكانی زۆربەی وڵاتانی عەرەبی، زیاتر زمانی كوردی و داونەریتی كوردیان پاراستووە، چونكە زۆرتر ژنخوازی لەناو یەكدا دەكەن و پێكەوە گرێ دراون.

كوردەكانی كوێت زۆرینەیان مسوڵمانن و ئەوانی تر مەسیحین. بەشێوەیەكی گشتی چوونی كورد بۆ كوێت لە چوونی كورد بۆ وڵاتانی تری عەرەبی جیاوازە و زۆر دێرین نییە، چونكە كوێت وەك وڵاتێكی سەربەخۆ تەمەنی درێژ نییە و نزیكەی 60 ساڵە سەربەخۆیە، كورد بە مەبەستی جیاجیا هاتوونەتە كوێت، چونكە هاوسنووری یەكێك لە وڵاتانی سەردەستی پارچەیەكی كوردستانە، وڵاتێكە سەردەمانێك بەشێك بووە لە سنووری دەوڵەتی عوسمانی، وڵاتی مسوڵمانی سوننەیە، كوردەكانی كوێتیش زۆرتر سوننەن، بۆ ئیش و كاردانەوەی فشاری نەیارانیان لە سەردەم و كاتی جیاجیادا چوونەتە كوێت.

هەندێ سەرچاوە ژمارەی كوردەكانی كوێت بە شەش هەزار و 300 كەس دەخەمڵێنن"2". هەندێ سەرچاوەی تر لە زمانی كوردێكی كوێتییەوە بە ناوی (عیسا ئاغا) كە قسەكەری ڕێكخراوێكی تایبەت بە كوردەكانی كوێتە، ژمارەی كوردەكانی كوێت بۆ پێنج هەزار كەس دەخەمڵێنن، ئاماژه دەدەن كە زیاتر لە 70 ساڵە لە كەنارەكانی كەنداوی دوورگەی عەرەبی دەژین و كاری جۆراوجۆر دەكەن، بەشێكیان ڕەگەزنامەیان هەیە و بەشێكی تریان ساڵانە مافی مانەوەكانیان بۆ تازە دەكەنەوە"3". سەرچاوەی تریش هەن ژمارەی كوردەكان لە نێوان پێنج تا 10 هەزار كەس دەخەمڵێنن، ئاماژە دەدەن كوردەكانی كوێت بەشێكیان لە پارێزگای (حولی) بە زۆری لە ناوچەی (النقرە)دەژین، گەڕەكێكیان هەیە بەناوی (حوار الكرد).

ژمارەی كوردەكان بە پێنج هەزار كەس بە ئاماری زیاتر لە 70 ساڵی پێش ئێستە لە كوێتدا دەخەمڵێنن كە لە كوێت ماونەتەوە و داونەریتی كوردییان پاراستووە، ئاماری دوای نەوەخستنەوە و پەرشوبڵاوبوونەوەی كوردەكانیش بە 10 هەزار كەس دەخەمڵێنن، تا داگیركردنی لە لایەن عێراقەوە، كوردەكان لە سەرەتاوە لە كوێت ئاسوودە نەبوون، پاشان كە كاریان دەست كەوتووە، ئاشنای داونەریتی كۆمەڵگای كوێتی بوون، ڕاهاتوون و كوێتیان بە(عروسە الخلیج) ناو بردووە"4". 

لە زمانی كوردێكی كوێتیی ئاوارەی وڵاتانی ئەوروپاوە هاتووە: لە ساڵی 1948 چەند سەرۆك خێزانێكی كورد وەك (فەیزەی تاماس، عەوڵای ڕەحمە، عەبەی حەمە بۆیلەر) لە كوردستانەوە بەڕێی ئاوی بۆ ئیشكردن دەچنە بەحرێن، لە كوێت لادەدەن و لەوێ ناسیاری پەیدا دەكەن و پێیان دەڵێن مەڕۆن لێرە كارتان بۆ دەدۆزینەوە، پاشان لە كۆمپانیای نەوت، ئیشوكاری بۆڕیچێتی، ڕاكێشانی بۆڕیی ئاو دایاندەمەزرێنن، پاش ماوەیەك دێنەوە كوردستان و باسی كاركردن لە كوێت دەكەن كە كار زۆرە، دووبارە دەگەڕێنەوە كوێت، لە ساڵی 1953دا خەڵكی تری كوردی بۆرەكی و تیرەكانی تر، له كوردستان و بەغداوە دەچنە كوێت و لەوێ دەمێننەوە و كار دەكەن تا داگیركردنی كوێت لە لایەن عێراقەوە.

پاشان بە هۆی بوونی پاسپۆرتی عێراقییەوە دوای ڕزگاركردنەوەی كوێت، لە كوێت دەردەكرێن، بە بڕیاری (94جنسیە)ی كوێتی، هەر كوردە كوێتییەك كە هەڵگری پاسپۆرتی عێراقی بێت، دەبێت كوێت جێبهێڵێت، هەرچەندە پێشتر كوردەكان لە مانگی چواری ساڵی 1991 خۆپێشاندان لە بەردەم باڵوێزەكان دەكەن دژی داگیركردنی عێراق، بۆ پاڵپشتی گەڕانەوەی سەربەخۆیی كوێت و سروودی كوردی دەڵێنەوە، بەڵام سوودی نابێت، دوای ڕزگاركردنەوەی كوێتیش، نووسراو دەدەنە (مجلس الامە) پەرلەمانی كوێت كە لە كوێت بمێننەوە، بەڵام دووبارە بێ سوود بوو، تەنانەت ڕۆژنامەنووسێكی كوێتی بە ناوی (زعلان) وتارێك دەنووسێ و داوای مانەوەی كوردەكان لە كوێت دەكات "5". بەڵام لە لایەن سوپای كوێتەوە بەبیانووی هاوكاری سوپای عێراق لە داگیركردنی كوێتدا، فشاری زۆریان لێ دەكەن كە كوێت جێبهێڵن. هاوكات ناشتوانن بگەڕێنەوە بۆ عێراق چونكە تا ڕووخانی رژێمێ سەدام، هیچ پێوەندییەك لە نێوان عێراق و كوێتدا نەبوو، بە ناچاری ڕوو دەكەنە ئەمەریكا و وڵاتانی ئەوروپا، لە ڕێی ڕێكخراوە نێودەوڵەتی و نەتەوە یەكگرتووەكانەوە.

(خەلیل ئەلكوردی) كوردێكی لە دایكبووی ساڵی 1956 كوێتە، ئێستە لە لەندەن دەژی و كوردی دەزانێ و دەڵێ: خێزانەكەمان ئاوارە بووە و یەك ناگرینەوە، دوو خوشكم لە ئەڵمانیا لە دوو هەرێمی جیاجیادا دەژین، خوشكێكی ترم لە دانیماركە، خۆم لە بەریتانیام، هەرچەندە لە كوردستان نەژیاوم، بەڵام دڵم لە كوردستانە، كوردستان نیشتمانی سەرەكیمە و نە عێراق و نە كوێت و نە ئینگلستان بە نیشتمانی سەرەكی خۆم نازانم، گەشت بۆ كوێتیش دەكەم، برادەری زۆری كورد و كوێتیم لە كوێت هەیە، وەك هاووڵاتییەكی بەریتانیش هەموو مافێكم هەیە، هەمیشە پێوەستم بە سێ نیشتمانەوە، یەكەم كوردستان نیشتمانی سەرەكیمە و مەنزڵگەی گەورەبوونی دایك و باوكمە. نیشتمانی دووەم كوێتە كە تێیدا لە دایك بووم و زیاتر لە 35 ساڵ تێیدا ژیاوم، نیشتمانی سێیەمیش بەریتانیایە كە ئێستە تێیدا دەژیم. پێوەندی و بیرەوەری زۆرم بەكوێتەوە هەیە ناتوانم لێی داببڕێم "6". 

هەموو سەرچاوەكان كۆكن لەسەر ئەوەی كە ژمارەی كوردەكانی كوێت لە پێنج هەزار كەس كەمتر نەبوون، بەشێكیان ڕەگەزنامەیان هەیە و لەوێ ماونەتەوە، بەشێكی تریان لە نێوان دوو فشاری جۆراوجۆری وڵاتانی عێراق و كوێتدا، كوێتیان جێهێشتووە لە دەرەوەی كوردستان و كوێتن، ئەوانەی لە كوێت دەژین زۆرتر لە تیرەی بۆرەكین، بۆرەك لە ناوچەكانی قەرەداخ و زڕگوێز و هەندێ شوێنی تری كوردستانی باشوور و ڕۆژهەڵاتدا هەن.

كوردە كوێتییەكان زۆربەیان تا ئێستەش بەكوردی قسە دەكەن و بە ژن و ژنخوازی لەناو یەكتردا داونەریتی كوردانەی خۆیان پاراستووە، زۆرجار لە كۆبوونەوەی خۆیاندا سروود و گۆرانیی كوردی دەڵێنەوە. ئاوارەبوونی سێ نیشتمان: وەك پێشتر ئاماژەمان پێ دا، مامەڵەی كوێت لەگەڵ كورددا پێش داگیركردنی و دوای ڕزگاركردنەوەی لەلایەن هاوپەیمانانەوە جیاوازە، پێش داگیركردنی وەك زۆربەی وڵاتانی عەرەبی كەنداو، پاڵپشتییەكی گەورەی لە عێراق دەكرد لە شەڕی كەنداودا، تەنانەت لە گرتنەوەی بەنداو و شاری فاوی عێراقییەوە كە ئێران داگیری كردبوو، كوێت دوورگەی بۆبیانی نێوان عێراق و كوێتی خستە خزمەت سوپای زەوینی و دەریایی عێراقەوە، ئاماژەیان دا چییان پێ بكرێ بۆ سوپای عێراق دەیكەن"7". 

لە سەردانێكی میری پێشووی كوێت (شێخ جابر) بۆ پاڵپشتكردنی عێراق دوای وەستانی شەڕی عێراق-ئێران، لە فڕۆكەخانەی بەغدا بە سەدام حوسێنی گوت: كەی سەردانی كوێت دەكەی؟ سەدام گوتی كەی ویستم دێم لەو ڕوانگەوە كە دوو وڵاتی هاوسێی یەكتر و كوێت پاڵپشتی عێراقە "8". لەم مینبەرەوە كوێت پێش‌ داگیركردنی، زۆر بایەخی بە كورد و كێشەكەی نەدەدا، یەك وشەی لەسەر كیمیابارانی كورد لەلایەن كاربەدەستانی عێراقەوە نەدركاند، لە هەشت ساڵی شەڕی عێراقی دژ بەئێراندا، هەمیشە لە سەنگەری عێراقدا بوو. جگە لەوەی ئەمان وڵاتی سوننەنشین بوون، ئێرانێش لەژێر دەسەڵاتیی شیعەدا بوو، سۆزیان بۆ عێراق دەجووڵا نەك ئێران.

ئەم سیاسەتەی پشتگیری كوێت لە عێراق، كوردەكانی كوێتیشی دەگرتەوە، تەنانەت زۆرجار كوردەكانی كوێت خۆپێشاندانیان دەكرد لە بەردەم باڵوێزخانەی عێراق لە كوێت، داوای ڕەگەزنامەی كوێتی یا گەڕانەوە بۆ كوردستانیان دەكرد كە ڕەگەزنامەیان نادەنێ. بەهۆی فشاری پۆلیسی كوێت لەسەریان لە هەندێ مافدا فێڵ لە كوردەكان دەكرا، چونكە زۆریان هەڵگری پاسپۆرتی عێراقی بوون، دوای داگیركردنی كوێت هاوكێشەكان گۆڕان، كاربەدەستانی عێراق كەوتنە دزینی سامانی كوێت، بەتایبەتی بەرپرسانی باڵای سوپای عێراق، تەنانەت كاربەدەستە عێراقییەكانی وەك: عەلی حەسەن مەجید و براكانی سەدام و تا كوڕەكانیشی، بۆ دزین و تاڵانی چوونە كوێت، عودەی كوڕی سەدام هەر بەدزینی پارە و زێڕەوە نەوەستا، بگرە گەورەترین چاپخانەی كوێتی دزی بە ناوی لیژنەی ئۆڵۆمپی عێراقەوە "9".

دوای ڕزگاركردنی كوێت لە لایەن هێزەكانی هاوپەیمانانەوە، هەرچەندە بەشێك لە كوردەكانی كوێت لە لایەن پۆلیسی كوێتەوە گیران بە تۆمەتی هاوكاریكردنی سوپای عێراق، فشاریان خرایە سەر تا كوێت جێبهێڵن، بە تایبەتی ئەوانەی هەڵگری پاسپۆرتی عێراقی بوون، بەڵام دوای ڕزگاركردنەوەی كوێت، به گشتی مامەڵەی كوێت لەگەڵ كێشەی كورد گۆڕا، كاربەدەستانی كوێت چەند كتێبێكیان لەسەر دڕندەیی ڕژێمی عێراق دەركرد، باسی بەكارهێنانی چەكی كیمیاییان دژی گەلی كورد لەلایەن عێراقەوە كرد، بە وێنە و بەڵگەوە. تەنانەت ئاماژەیان دا كە عێراق دژی گەلەكەی خۆی (گەلی كورد) چەكی كیمیایی بەكار هێناوە"10". 

بەمجۆرە مامەڵەی كوێت لەگەڵ كێشەی كورد كەوتە قۆناغێ تازەوە، ناوبەناو باسی كێشەی گەلی كوردی دەكرد، بەدەر لە كێشەی كوردەكانی كوێت. بگرە كوردەكانی كوێت كەوتنە ژێر بەرداشی دوو فشاری نێوان دەوڵەتی عێراق و كوێتەوە، كاتی داگیركردنی كوێت لە لایەن سوپای عێراقەوە ئازار دەدران، وەك هاووڵاتییانی كوێتی سەیر دەكران و ڕێی گەڕانەوەیان بۆ عێراق پێ نەدەدرا. دوای ڕزگاركردنەوەی كوێتیش، كاربەدەستانی كوێت فشاریان لێ دەكردن كوێت جێبهێڵن بەتایبەتی هەڵگرانی پاسپۆرتی عێراقی، وەك عێراقییەك سەیری كوردەكانیان دەكرد و بەشێكیان تاوانبار دەكران بەوەی كە هاوكاری سوپای عێراقیان كردووە. 

كوردەكانی كوێت نەیانتوانی بگەڕێنەوە بۆ وڵاتی سەرەكی و یەكەمی خۆیان كە كوردستانە، چونكە هیچ پێوەندی لە ناو ئەو دوو وڵاتەدا نەمابوو تا نەمانی ڕژێمی بەعس، ناچار ئاوارە بوون بۆ هەندەران و دووركەوتنەوە لە كوێت، كوێت بۆ كوردەكان نیشتمانی دووەم بوو، چونكە زیاتر لە 50 ساڵ بوو ئیشوكاریان لە كوێت دەكرد و نەوەیان لەوێ خستبووەوە و ئاشنای داونەریتی ئەوێ بوون، زیاتر لە سێ هەزار و 500 كەسیان كە هەڵگرێ پاسپۆرتی عێراقی بوون، دوای ڕزگاركردنەوەی كوێت نەیانهێشت بچنەوە سەر كارەكانی پێشوویان "11". ناچار بوون نیشتمانی سێیەم هەڵبژێرن كە ئەمەریكا و وڵاتانی ئەوروپا بوو، لەوێ بوونە خاوەن ڕەگەزنامە، نیشتمانی سێیەم بووە وڵاتی پێگەیاندن و گەورەكردنی منداڵەكانیان.

 هەرچەندە زۆربەی كوردە ئاوارەكانی دەرەوەی كوردستان جگە لە كوردستان، وڵاتی دووەمیان هەیە و پێیەوە پابەندن، بەڵام كوردەكانی كوێت گرێدراوی سێ نیشتمانن، لە یەكەم و دووەم دوورن و لە سێیەم دەژین، هێندەی پێیان بكرێت چەند سەردانی كوردستان دەكەن، هێندەش زیاتر دەچنەوە بۆ كوێت بە سەردان، چونكە زۆربەیان لەوێ لە دایك بوون، زیاتر لە نیو سەده تەمەنی ژیانیان لەوێ و بەڕێ كردووە و بە سێ نیشتمانەوە پابەندن، لە هەرسێكیان خزم و برادەر و یادگاری و تێكەڵبوونیان هەیە و ناتوانن دەستبەرداری هیچیان بن. 

پێوەندیی نێوان كورد و كاربەدستانی كوێت: پێوەندی كاربەدەستانی كوێت و سەركردەكانی كورد بەرز و نزمی زۆری بەخۆیەوە بینیوە، هەرچەندە لە هەردوو هەڵوێستی دوو سەرۆكی پێشووی عێراقدا كە گوتیان كوێت بەشێكە لە عێراق، سەرانی شۆڕشەكانی كورد پاڵپشتی عێراقیان نەكرد، بەڵام داگیركردنی كوێت لە لایەن عێراقەوە هاوكێشەكەی گۆڕی، كوێت لە ڕاگەیاندنەكانیدا ددانی بەو ستەمانەدا نا كە عێراق لە كوردەكانی كوردستانی باشووری دەكرد و پێشتر لێی بێدەنگ بوون، بەفەرمی دەرگای پێوەندییان كردووەتەوە لەگەڵ كاربەدەستانی هەرێم دوای ڕاپەڕینی ساڵی 1991. دوای ڕووخانی ڕژێم، پێوەندی هەردوولا گەیشتە ئاستی چوونی شاند لە نێوان كوێت و هەرێمدا، دوای سەردانێكی بەڕێز (مەسعوود بارزانی) سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ وڵاتانی كەنداو لە ساڵی 2015دا، كوێت كونسوڵگەی لە كوردستان كردەوە، پێشتریش لە ساڵی 2014وە هەرێم ڤیزەی لەسەر زۆر وڵاتانی كەنداو هەڵگرتبوو بە كوێتیشەوە"12".

لە كۆنگرەی ئاوەدانكردنەوەی عێراقدا كە لە كوێت كرا و نزیكەی 30 ملیار دۆلار بۆ ئاوەدانكردنەوەی عێراق تەرخان كرا"13". كوێتیش یارمەتی عێراقی دا بەبڕی دوو ملیار دۆلار، به كەمكردنەوەی بەشێك لە قەرزەكانی لەسەر عێراق كە بەهۆی داگیركردنیەوە بەسەر عێراقدا سەپێنرابوو، لە پەراوێزی كۆنگرەكەدا كاربەدەستانی كوێت لەگەڵ نوێنەرانی كورد دانیشتن، دەیانویست لە دوو سەرەوە پێوەندی لەگەڵ هەرێمی كوردستان ببەستن. پێوەندییەكان جگە لە ڕووی سیاسی، ڕووی هاوكاری و ئابووریش بگرێتەوە، تەنانەت هاوكارییەكی زۆر لە كوێتەوە گەیشتە كونسوڵگەی كوێت لە هەولێر، زیاتر لە سێ هەزار سندووقی یارمەتی خێزانی بوو بۆ ئاوارەكانی كە لە كوردستان بوون"14". 

لە سەردانێكی تری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ كوێت لە ساڵی 2020دا، هێندەی تر پێوەندییەكان چوونە پێشەوە، كاربەدەستانی كوێت وەك وڵات لەگەڵ سەرۆكی هەرێم مامەڵەیان كرد، باس لە پتەوكردنی پێوەندییەكان لە بواری بازرگانی و كشتوكاڵ و كردنەوەی نووسینگەیەكی هەرێم لە كوێت كرا"15". وەك لە دواییدا كوێت یارمەتی زۆری هەرێمی دا بە ناردنی كەرەستەی پشكنینی پەتای كۆرۆنای بۆ نەخۆشخانەكانی هەرێم"16".

 پەراوێزەكان:

 1-بڕوانە كویت ویكی پدیا، دانشنامەی ازاد، گووگڵ بەفارسی.

 2-بڕوانە: Central Kurd in Kuawit by joshua project,www.joshua project .com,2021. 3,بڕوانە: Kurds in kuwait Olso Are Treated Harshly,by Kim Murphy,Los Angeles time,11\3\1991. 4- بڕوانە، الكرد فی الكویت كفاحهم من اجل العیش، یونس حمد.

www.shafag net,19\11\2020. 5,6-بڕوانە كوردەكانی كوێت ڕێپۆرتاجێكی دیكۆمێنتارییە لە ئامادەكردنی فەرهەنگ حارس، كەناڵی NRT.یوتوب، گووگڵ 2018.

 7,8-بڕوانە، افشای نقش كویت دربمباران شیمایی ایرانیان و كردهای عراق ، سایتی تابناك،12\11\2007.9 

9,10-بڕوانە وێنە و نووسراوەكانی، الغزو العراقی للكویت، كە دوو كتێبی ئەرشیفی ژێرنووسی وێنەیی تاوانەكانی سەدام حوسێنە دژی گەلی كوێت و كورد لەلایەن دەزگا ڕاگەیاندنەكانی كوێتەوە چاپ كراوە، بێ هیچ ئاماژەدانێكی نووسەر، ساڵانی,1991,1992.

 11-Kuwait and Kurdish Sepratism ,by GIORGO CAFIERO,Lobe Loge,30/11/2017. 12-بڕوانە، علاقات دول الخلیج بحكومە اقلیم كردستان، شبكە اخبار بریدیە، گووگڵ، 2016.

 13-بڕوانە ، مشاركون فی موتمر الكویت یتعهدون بمنح 30 ملیار دولار لاعادە اعمار العراق. www.farnce24,14\2\2018. 14-بڕوانە: Kuwait provides over 30,000cases of food to Refugees in kurdistan region,kurdistan 24.net,6\11\2019. 15-بڕوانە ، امیر الكویت یسقبل رئیس اقلیم كردستان، الشرق الاوسگ، aawsart .com,14\1\2018. 16ـ بڕوانە، الكویت تزود اقلیم الكردستان بمواد مختبریە لفحص (كورونا)، سایتی الانبا‌و،26\3\2021. سەرچاوەكان: 1-Kurdustan Region-Kuwait relation,en.m.Wikipedia.org. 2-Kurdistan Rigion president vists Kuwait new emir,Zelwan.z.wali,13\10\2020. 3-اكراد الكویت، الاستاژ مۆید التمیمی، یوتوب،27/1/2018. 4_عرب و كورد٫ خالد القشگینی ،ڕۆژنامەی الشرق الاوسگ، ژمارە 14917 لە 1/10/2019.