دەستوورناسی..
یەكێك لە سیماكانی سیستمی پەرلەمانی، فەراهەمكردنی هاوسەنگیی نێوان دەسەڵاتە گشتییەكانی دەوڵەتە (یاسادانان، جێبەجێكردن، دادوەریی)، سەرەڕای هاوئاهەنگی و هاوكاریكردنی یەكتر و تەواوكاری پرۆسە دەستووری و سیاسییەكانی فەرمانڕەوایی لە ناوخۆیاندا.
یاسادانەری دەستووری لە عێراق بۆ وێناكردنی كردەیی ئەم راستییە له پرۆسەی پێكهێنانی حكوومەتی فیدراڵیدا، به جۆرێك بەدی دەكرێت كە تەواوی دامەزراوە دەستوورییە فیدراڵییەكان له وێستگەیەك یان زیاتری ئەم پرۆسەیەدا، پیادەی تایبەتكارییەكانی خۆیانی تێدا دەكەن و لێكەوتەی بەشداریشیان دیار و جێ كاریگەرە و هەریەكەیشیان بە ئەندازەیەكی دیاریكراو.
لەبەرئەوەی سیستمی سیاسی لە عێراقدا بەپێی رێكخستنی دەستووریی بەركار، پەرلەمانییه، وەك چۆن لە مادەی یەكدا هاتووە: (جمهوریە العراق دولە إتحادیە واحدە مستقلە ژات سیادە كاملە، نڤام الحكم فیها جمهوری نیابی (برلمانی) دیموقراگی ......) كەواتە دەسەڵاتی جێبەجێكردن بە هەردوو بەشەكەی سەرۆكایەتیی كۆمار و ئەنجوومەنی وەزیران، لە پاش پێكهێنانی دەسەڵاتی یاسادانان و بە دیاریكراوی پاش هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران، له دایك دەبێت. لەبەرئەوە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران لە كاتی خۆیدا بێت یان پێشوەخت، دەبێتە دەستپێكی دیاریكردنی سەرۆكی كۆمار و پاشان حكوومەتی پێكهاتوو لە سەرۆك وەزیران و وەزارەتەكان.
ئەگەر لە دەستووری عێراقی 2005دا بڕوانین، لە پرۆسەی پێكهێنانی حكوومەت لە وێستگەی یەكەم تا كۆتایی، ئەم دامەزراوانە بەشداری كردەیی تێدا دەكەن: (كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان، دادگای باڵای فیدراڵی، ئەنجوومەنی نوێنەران، سەرۆكی كۆمار). هەریەكێكیان رۆڵێكی گرنگ و تەواوكاری قۆناغی پێش خۆی و پاش خۆی دەكات بەم شێوەیەی خوارەوە بەپێی مادەكانی: 50، 54، 55، 56، 70، 76، 93.
یەكەم: كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن هەڵدەسێت بە سەرپەرشتی و بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنی گشتی بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران، لە ماوەیەكدا كە بكەوێتە 45 رۆژ پێش رێكەوتی تەواوبوونی ماوەی خولی هەڵبژاردن كە چوار ساڵی تەواوە، لە رێكەوتی یەكەم كۆبوونەوەی خولی پێشتری ئەنجوومەنی نوێنەران.
دووەم: راگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردن پاش یەكلاكردنەوەی تانە و كێشەكانی پێوەندار بە بەڕێوەچوونی پرۆسەی هەڵبژاردن، لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەوە بەهەمانشێوەی قۆناغی یەكەم.
سێیەم: پەسندكردنی دەرئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردن لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵییەوە.
چوارەم: بانگهێشتی سەرۆك كۆمار بە مەرسوومێكی كۆماریی بۆ گرێدانی كۆبوونەوەی یەكەمی ئەنجوومەنی نوێنەران، لە ماوەی 15 رۆژ لە پاش پەسندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵییەوە.
پێنجەم: ئەنجامدانی كۆبوونەوەی یەكەم، لەلایەن بە تەمەنترین ئەندامی هەڵبژێراو بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران و سوێندخواردنی دەستووریی و دەستبەكاربوون و دەستپێكی كردەیی كاری نوێنەرایەتی.
شەشەم: لە میانەی كۆبوونەوەی یەكەمدا، سەرۆكی ئەنجوومەنی نوێنەران و جێگری یەكەم و دووەم لەلایەن ئەندامانی ئەنجوومەنەوە دێنە هەڵبژاردن، بەشێوەیەكی نهێنی و راستەوخۆ، به زۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامەكانی.
حەوتەم: هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لەلایەن ئەنجوومەنی نوێنەرانەوە بە زۆرینەی دوو لەسەر سێی ژمارەی ئەندامەكانی، لە حاڵەتی بە دەستنەهێنانی ئەو رێژەیەدا لە دووبارەكردنەوەی دەنگدان لە نێوان دوو لە بەدەستهێنەرانی زۆرترین دەنگ، بە زۆرینەی دەنگەكان سەرۆكی كۆمار دێتە هەڵبژاردن.
هەشتەم: سوێندخواردنی سەرۆكی كۆمار و دەستپێكی پیادەكردنی سەرۆكایەتیی وڵات.
نوێیەم: سەرۆكی كۆمار لە پاش 15 رۆژ لە رێكەوتی هەڵبژاردنی وەك سەرۆك، پاڵێوراوی گەورەترین فراكسیۆنی پەرلەمان رادەسپێرێت بۆ پێكهێنانی ئەنجوومەنی وەزیران.
دەیەم: راسپێراو بۆ پێكهێنانی ئەنجوومەنی وەزیران، لە ماوەی 30 رۆژدا لە رێكەوتی راسپاردنییەوە لەلایەن سەرۆك كۆمارەوه، پێویستە ناوی ئەندامانی كابینەكەی و بەرنامەی كاری وەزاری ئامادە بكات و پێشكەشی ئەنجوومەنی نوێنەرانی بكات.
نوێنەران بە دەنگی زۆرینەی رەهای ئەندامانی، متمانە دەبەخشن
یانزەیەم: ئەنجوومەنی نوێنەران بە دەنگی زۆرینەی رەهای ئەندامانی، متمانە دەبەخشن بە سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیران و بەرنامەی كاری حكوومەتەكەی و هەریەك لە وەزیرەكان بە جیا.
ئەم 11 خاڵەی سەرەوە نەخشەڕێی پێكهێنانی حكوومەتی فیدراڵییە لە عێراق، لەم سۆنگەیەوە جێی وەبیرهێنانەوەیە یاسادانەری دەستووری هەرێمی كوردستان، پێویست دەكات وەك بنەما و نەخشەڕێی دەستووری قۆناغەكانی پێكهێنانی حكوومەت بەشێوەیەكی هاوسەنگ و جێ هاوكاری نێوان دەسەڵاتە گشتییەكانی هەرێم بە جۆرێك رێك بخات، تەنیا وردەكاریی رێكاری و جێبەجێكارییەكانی بۆ یاسا سروشت دەستوورییەكان بهێڵێتەوه، نەك هێڵی گشتی و نەخشەسازی بنچینەیی.
جگە لەوه، پێویستە هەموو ئەگەرەكان لەبەرچاو بگرن و بوار و دەرفەت نەهێڵنەوە بۆ لێكدانەوەی جیاواز لە میانەی بەكارهێنانی دەستەواژە و زاراوەی ناڕوون و هەڵگرتنی زیاتر لە مانایەك، تا پرۆسەی پێكهێنانی حكوومەت روون بێت و پێویستی بە تەفسیری دادوەری نەبێت، هاوشێوەی دەستەواژە بەكارهاتووە جێ ململانێكانی دەستووری عێراق كە لە خولەكانی پێشوو و ئێستەیشدا، ئەگەری ئاستەنگ دروستكردن بێت لە پێكهێنانی حكوومەتدا.