كەسێك هاواری بۆ ئیمام عەلی هێنا فریای بكەوێت كە كابرایەك چاوێكی دەرهێناوە. هاوڕێكانی كردیان بە شمشێردا، ئیمام گوتی: پەلە مەكەن. گوتیان: چاوەكەی بەسەر دەستیەوەیەتی بۆچی پەلە نەكەین؟ گوتی: نەك ئەم هەردوو چاوی ئەوی دەرهێنابێ. لەمەوە ئەركی هەریەك لە دادوەر و جەنگاوەر دەردەكەوێت، هاوڕێكانی ئیمام شەڕكەرن و خۆشی دادوەرە، دەبێ بڕیاری پەلە نەدات و بەدوای ڕاستیدا بگەڕێ.
شەڕكردن مێژوویەكی كۆنی هەیە و سەرەتا بە شێوازی هۆڤانی - وەحشی- دەكرا، دوای دەركەوتنی ڕۆڵی یاسا لە كۆمەڵگەدا چالاكی جەنگاوەرانیش دیاری كرا و بەپێی یاسای مرۆڤایەتی نێودەوڵەتی (International Humanitarian Law) نابێ منداڵ و پەككەوتە و كەسێ پێوەندی بە شەڕەوە نییە بكوژرێ، بەڵام ئەوەی جەنگ دەكات یاسا مۆڵەتی كوشتنی داوە.
دادوەر دوای ماندووبوونی زۆر لە دۆزێك و گوێگرتن لە هەموو لایەك، ئینجا بڕیار دەدات بەدوای ڕاستیدا دەگەڕێ نەك منداڵ و پیر، بگرە ناشیەوێت بابای شەڕكەریش بكوژێ تەنیا وانەی دادەدات بۆ دادگەری كۆمەڵایەتی.
پاش ئەوەی كۆمیتەی ڕاپرسی بەسەرۆكایەتی بارزانی و ئەندامێتی لایەنەكانی كوردستان جگە لە گۆڕان و كۆمەڵ لە پەرلەمانی ئەوروپا دیدارێكیان ساز كرد بۆ بەشێك لە پەرلەمانتاران، تیایدا سەرۆكی هەرێم وتارێكی پێشكەش كرد، ئەگەر وەك جەنگاوەر خێرا پەلامار نەدەین و بمانەوێ ڕاستی بزانین، دەبێ خوێندنەوەی بۆ بكەین.
باسی سەرەتای دروستبوونی دەوڵەتی عێراقی كرد كە كورد هاوكار بووە و دەستی سوننەكانی گرتووە، بەڵام پاداشتی ئەوان لەناوبردن و كاولكردنی لادێكان و سڕینەوەی كورد بووە، پاش ٢٠٠٣ دیسان هاوئاهەنگیمان كردووە لەگەڵیان، بەڵام شیعەكانیش بەهەمان شێوە دژی خواستی كورد بوون. لە تەوەرێكدا باسی شەڕی داعش و ئازایەتی پێشمەرگەی كرد و سوپاسی هاوپەیمانانی كرد بۆ هاوكاریی هەرێم.
بارزانی داوای كرد ئەوروپا پشتگیری كورد بكەن بۆ بڕیاری مافی چارەی خۆنووسین وەك هەر میلەتێكی تر مافێكی خۆمانە و ئەگەر وا نەبێ، دوور نییە شەڕێكی خوێناوی لە ناوچەكەدا ڕوو بدات. ئەوەی دەگوترێت نەدەبوو باسی كێشەی ناوخۆی بكردایە.
نابێ خۆمان لەو ڕاستییە لا بدەین كە لە نێوان پارتی و گۆڕان كێشەی سیاسی هەیە و سەرەتاكەی دەگەڕێتەوە بۆ ٢٣ی حوزەیرانی ٢٠١٥ و لە دوای ئەوەوە چەندان لێدوانی توند و دژ بەیەك هەبووە لە نێوانیاندا، تا ئاستێك كاتێ سەرۆكی پەرلەمان كە گۆڕانە سەردانی ئەوروپای كرد، بەهەمان شێواز دژی پارتی لێدوانی دا و پێشمەرگەی وەك میلیشیا ناو برد.
ئەگەر هەڵسەنگاندنی ئێمە بڕیاری لایەنگر بێت، ئەوا دەچینە خانەی جەنگاوەرەوە و لە بەرژەوەندی یەكیان شەڕ دەكەین، بەڵام ئەگەر وەك دادوەر ڕەفتار بكەین، ئەوا بەپێی یاسای خوا لە سوورەتی ٤ ئایەتی ١٤٨ 'خوای گەورە بەئاشكرا سووكایەتی و وشەی ناشیرینی پێ ناخۆشە مەگەر كەسێك ستەمی لێ كرابێ' واتە ڕیزپەڕی كردووە بۆ ئەو كەسەی دڵی پڕە.
بەپێی یاسای زەوی، مادەی ٦٥ لە یاسای بنەمای دادگاییە شارستانییەكانی عێراق، دوو لایەنی كێشەدار ئاسایییە ئەگەر لە كڵێشەی فەرمی خۆیاندا وشەی ناشیاو بەكار بێنن و دادوەر دەتوانێ بیگۆڕێت. بەپێی مادەی ٤٣٦ لە یاسای سزادانی عێراقی لەناو هۆڵ و حەرەمی دادگادا ئەگەر لایەنەكان گوتەی ناشیاو تەنانەت جوێنیش بەیەك بدەن، تاوان دروست ناكات، ئەگەر بە شێوازی نووسین یا بە دەمیش بێت.
نامەوێ پاساو بێنمەوە و پێمان خۆش نییە كاتێك شاندی هەرێم بچێتە دەرەوە، باس لە كێشە ناوخۆیییەكانمان بكات، بەڵام دەبێ ئەوەش بزانین جیاوازی لە دید و بۆچوون سروشتی مرۆڤە و ڕۆژئاوایییەكانیش لێی بێبەش نین و خۆیان باش ئاگاداری ناوخۆی ئێمەن و هەڵسەنگاندنی قووڵی بۆ دەكەن.
كاتێك كاربەدەستانی گۆڕان وشەی ناشیاو بە پارتی و بارزانی دەڵێن، دەبێ ئێمەش خۆمان ئامادە بكەین بۆ كاردانەوەی ئەو كارانە و گوێبیستی هەمان ئاوازی خوێندن بین و دواتر بڕیارێكی دادوەرانە بدەین، كێشەی دادوەر ئەوەیە هەردوو لایەنی داواكە و داواكاری گشتی قسەی بۆ دەكەن و ئەویش بە دڵی ئەوان نا، بەڵكو لە بەرژەوەندی گشتی بڕیار دەدات، هەر كەسیش پێی خۆش نییە، دەتوانێ بەڕێی یاسایی تەمیزی بكاتەوە و ڕەخنەی خۆی بگرێت.
سیروان حەمەشەریف
•ماستەر لە یاسای نێودەوڵەتی