"بۆ ئەوەی خزمەتی بكەیت، پێویست ناكات ببیت بە ئەڵقەلەگوێ و بە كرێگیراوی دوژمنەكەت، ئەوەندە بەسە گەمژە بیت. "غەزالی"
یەكەم/ زمان وەك كۆڵەگەی مانەوە
زمان، بناغە و كۆڵەگەی شوناس و مانەوەی نەتەوەیە. ئەوەی نەتەوە وەك بوون و شوناسێكی جیاواز لەوانیتر جیا دەكاتەوە، بە پلەی یەكەم زمانە. پاراستن و گەشەپێدانی زمانیش، گرەنتی بوون و ئامادەیی و بەردەوامیی نەتەوەیە.
پێچەوانەی زۆر كەس، پێم وایە بەهۆی فرەیی شێوەزار و دەڤۆكی هەرێمی و ناوچەیی، زمانی كوردی یەكێكە لە زمانە دەوڵەمەندەكان و دەرەقەتی هەرچی كایە و بواری ژیانە، دێت. ئەوە ئێمەین هەژار و دەستەپاچە لە سوودوەرگرتن لەم گەنجینەیە و دووبارە وەبەرهێنانكردن تێیدا.
هەروەها پێچەوانەی زۆر بۆچوونی تر، وای دەبینم پێش هەڵكەوتەی جیۆگرافیی كوردستان، بەر لە شۆڕش و بەرەنگاریی و قوربانیدان، ئەوەی بە پلەی یەكەم كوردی هێشتووەتەوە، دەستگرتنی بووە بە زمان و فەرهەنگ و كەلەپووری خۆی.
دووەم
لەبارەی بەرەنگاربوونەوەی هەموو ئەو هەوڵانەی بە ئاگاییەوە یان نائاگایی، بەرنامە بۆداڕێژراو بن یان هەڕەمەكی، دەبێ سەرەتا لە تەریقكردنەوەی ئەوانە دەست پێ بكەین كە لە ئاست (ئەمین باڵدار)دا سپڵە دەرچوون و بۆ بازرگانیی، لە شوێنی كتێبەكەی ئەودا كە بووەتە یادەوەریی نەتەوەیەك، هاتن كتێبێكی سەقەتی ئەلفوبێیان دانا، نەك هەر منداڵ، بەڵكو گەورەیش لێی دەشێوێت.
سێیەم
چش لەو شەڕەی پێویستە لەناو میدیا و كایەی نووسین و ڕۆشنبیریدا بیكەین، وەكوتر پێویستە وەزارەتی شارەوانی لە كابینەی نوێی حكوومەتدا، بڕیاری سزادانی هەموو ئەو دووكان، (مۆڵ، ماركێت، مۆتێل)، كۆمپانیا، چێشتخانە، (هۆڵ و هۆتێل)انە بدات كە نەك هەر تابلۆی سەر شوێنی كاریان كوردی نییە، بەڵكو ئەوانەیش سزا بدات كە ناوەكەیان بە كوردییەكی سەقەت نووسیوە.
ئینجا پێش ئەوانەی سەرەوە، بە كوردییە شڕ و شەقەكەی تابلۆی سەر باڵەخانە و پەرلەمان و حكوومەتدا بچێتەوە، بەشكو ئێمە، هەرنا ئەوانیش كەمێك تەریق ببنەوە.
چوارەم
بەگوێرەی دەستووری عێراق (كە خۆشبەختانە دەنگم پێی نەدا)، زمانی كوردی دووەمین زمانی فەرمیی دەوڵەتی عێراقە (وڵات نا) و دەبێ لە قوتابخانەكان بخوێنرێت هاوشانی عەرەبی، لەسەر هەموو نووسراو و بەڵگەنامە و سەكۆیەكاندا بەكار بهێنرێت.
سەیر ئەوەیە لە ناسنامەی باری شارستانییەوە بگرە، تا دەگاتە ڕەگەزنامە و مۆڵەتی شۆفێری و بەڵگەنامەكانی تر، هەموویان عەرەبین (خۆشترین نوكتەیش ئەوەیە، مۆڵەتی شۆفێریی لە بەغدا بە هەردوو زمانە، كەچی لە هەرێم بە عەرەبییە).
بەهەرحاڵ، واز لەوانە هەمووی بێنن، سەیری ئەو سووكایەتییە بكەن كە لە نووسراوە فەرمییەكانی هەرێمی كوردستاندا و لە گەورەترین دامەزراوەی دەسەڵاتدارێتییەوە تا دەگاتە بچووكترین فەرمانگە، بە زمانی كوردی دەكرێ. ئەو ئەتككردنەی ئەو دامەزراوانە بە زمانی كوردی، بە جۆرێكە دوژمن ئەوەندەیشی پێ ناكرێت.
لەو ڕۆژانە نووسراوی دەستەیەكیان هێنا، گوایە كوردییە و بیكەمە عەرەبی، كەچی چەندی هێنام و بردم، نەمتوانی، چونكە كوردی نەبوو.
ئەركی كابینەی نوێی حكوومەتە، بەر بە شاڵاوی ئەتككردنی زمان لە دامەزراوەكانی بگرێت، ئیتر خوای دەكرد بۆ هەر وەزارەت و دەستەیەك، ڕاوێژكارێكی زمانەوانیی دادەنا.
ئاخر نەگوتراوە و نەبیستراوە، لەناو نووسراوی یەك وەزارەت و فەرمانگەكانیدا، ڕێككەوتنێك لەسەر بەكارهێنانی چەمك و دەستەواژەكانیاندا نەبێت (واز لە سەقەتیی ڕستەسازیی و داڕشتن و ڕێنووس بێنن) و هەر یەكێكیان و "تەڕكی لە كەندارەكی بدات".