ئەمەریكا چۆن سوود لە هێرشی حوسییەكان دەبینێت؟

لە دوای هێرشەكەی حەماس لە 7ی تشرینی یەكەمی 2023، هەموو لایەنەكان كەوتنە خۆ، ئەوەی سوودی لە رووداوەكە بینی و ئەوەی هەوڵی دا بەرژەوەندییەكانی لێ بپارێزێت، وەك هەموو جار ئەمەریكا دەستی بە ئیدارەدانی دۆخەكە كرد، بە ناوی رێگرتن لە فرەوانبوونی بازنەی شەڕ، هێزێكی زۆری هێنایە ناوچەكە، ئێستە كە حوسییەكانی یەمەن كەشتییە بازرگانییەكان لە هەردوو دەریای سوور و عەرەب و زەریای هیندی دەكەنە ئامانج، هێرشی ئەوان سوودی بۆ ئەمەریكا چییە؟

بەكورتی هێرشی حوسییەكان، كە گرووپێكی چەكداری شیعەی نزیك لە ئێرانن و كۆنترۆڵی یەمەن دەكەن، بووەتە هەلێك بۆ ئەمەریكا بۆ رێگرتن لە بوونی سەربازیی زیاتری چین لە دەریاكانی سوور و عەرەب، بۆیە بەرانبەر بەو هێرشانەی ئەوان، ئەمەریكا هێزێكی زۆری سەربازی بۆ ناوچەكە هێناوە، لەگەڵ بەریتانیا دەستیان بە ئۆپراسیۆنێكی فرەوانی سەربازی لەو ناوچەیە لە دژی حوسییەكان كردووە، لە كێبركێیەكی نێودەوڵەتیی دەسەڵات لەو ناوچە گرنگ و ستراتجییە.

بەرانبەر بەو بێدەنگییەی ئەمەریكا بەرانبەر بە حوسییەكان و ئەو چاوپۆشینەی لە هێرشەكانیان دەیكات، چەند پرسیارێكی گرنگ دێتە ئاراوە، ئاخۆ ئەمەریكا چۆن سوود لە هێرشی حوسییەكان دەبینێت؟، ئامانجی واشنتن لە بەسەربازیكردنی ناوچەكە چییە؟، مەبەستی ئەمەریكا گەیاندنی پەیامێكە بۆ ئێران و میلیشیاكانی و بەرپەرچدانەوەیانە یان بابەتەكە پێوەندی بە جێگیركردنی سەربازی لەو ناوچەیە و رێگرتن لە دەسەڵاتی چین هەیە؟، كە لەوەتەی پەكین بووەتە میانگیر لە نێوان سعوودیە و ئێران، دەسەڵاتی لە ناوچەكە روو لە هەڵكشانە، یان ئەوەتا لە رێگەی پێكهێنانی هاوپەیمانیی سەربازی، ئەمەریكا دەیەوێ بازرگانیی چین و ئەوروپا بخاتە ژێر دەسەڵاتی رۆژئاوا؟   

لە وەڵامی ئەو پرسیارانە د. ئەیمەن سەمیر، شارەزا لە پێوەنەدییە نێودەوڵەتییەكان لە پەیمانگەی موستەقبەل دەڵێت، ئەمەریكا هێرشی حوسییەكانی بۆ سەر رێڕەوی دەریاوانیی دنیا بۆ جێبەجێكردنی چەند ئامانجێكی دوور لە رووداوەكانی ناوچەكە و هێرشەكان بەكار هێناوە، لەوانە، تەواوكردنی دەسەڵاتەكانی بەسەر سنووری دەریایی نێودەوڵەتی، لە رێگەی هێزی دەریایی هاوبەش، كە گەورەترین هێزی دەریاییە و ئێستە كۆنترۆڵی 3.2 ملیۆن میلی دەریایی ئاوی نێودەوڵەتی دەكات كە ئەمەریكا لە 2002 دایمەزراندووە و 39 دەوڵەت پێكدێت و بارەگاكەی لە بەحرێنە، جیا لەوە هەردوو هێزی "پاسەوانی گەشەسەندن" و "ئەسپیدس"، كە بەم دواییە پێكهێنران، ئەوانیش بۆ دوای كۆتاهاتنی شەڕی غەزە لە ناوچەكە دەمێننەوە، دەچنە پاڵ هێزە دەریاوانییەكانی ئەمەریكا و رۆژئاوا كە لە كەنداو و زەریای هیندی و دەریای سوور و كەناراوەكانی ئەفریقیا كار دەكەن و ژمارەیان 15 كەشتییە.  

بۆیە هەموو ئەو هێزانە بوار بۆ كەشتیگەلی سەربازیی ئەمەریكا دەرەخسێنن بۆ چاودێریكردنی هەر چالاكی و جموجۆلێكی چینی لە ناوچەكە، جیا لە چالاكییەكانی رووسیا و ئێران، ئەو ناوچەی بۆ ئەمەریكا گرنگە و كێبركێیەكی گەورەی نێودەوڵەتی لەسەرە، جیا لە بەهێزكردنی هێزی پارێزەری ئاسایشی دەریاوانی لە دەریای سوور و گەڕووی بابولمەندەب، كە پێش ئەوە هێزەكانی هەبوون ئامرازی شەڕوانیی سادەتریان هەبووە، بۆیە دوای دەست پێكردنی هێرشی حوسییەكان ئەمەریكا هێزی زۆر زیاتری هێناوە لەوانە كەشتی گەورەی سەربازی و سیستمی پێشكەوتووی بەرگری ئاسمانی و دەریاوانی، هەموو ئەوانەش بە پاساوی رووبەڕووبوونەوەی حوسییەكان، واتە ئەگەر ئەو هێرشانە نەبوونایە، ئەمەریكا بۆ نەدەگونجا لە دۆخێكی ئاساییدا ئەو كارە ئەنجام بدات.

سنوورداركردنی بواری كاركردن و چالاكییەكانی بنكەی دەریاوانی چین لە جیبووتی، ئەو رووبەرە فرەوانەی ئێستە هێزی دەریاوانی ئەمەریكا و رۆژئاوا لە ناوچەكە كۆنترۆڵی دەكەن، كە دەریاكانی سوور و عەرەب و گەرووی بابولمەندەب و ئاوەكانی نێودەوڵەتی دەوروبەری كەنداو و بەشێكی زۆری زەریای هیندی، بواری جموجۆڵی بەردەم سوپای چین لە بنكەی دەریاوانییان لە جیبووتی سنووردار كردووە، پێشتر ئەمەریكا گومانی لەو بنكەیە هەبوو و بە مەترسی بۆ سەر بنكەی دەریاوانی خۆی لە بەرانبەری دەزانی، بۆیە كۆكردنەوەی ئەو هەموو هێزە لە نزیك بنكە چینییەكە، گوشارێكی زۆری دەخاتە سەر و تواكانی زۆر سنووردار دەكات. 

ریگرتن لە مانۆری هاوبەشی سەربازیی چین و رووسیا و ئێران، كاتێك ئەو هێزانەی ئەمەریكا و رۆژئاوا بازنەیەكی ئاگرین بە دەوری پەرەسەندنی توانای هاوبەشی سەربازیی ئەو سێ دەوڵەتە لە ناوچەكە دروست دەكەن، بەتایبەتی لەگەڵ ئاشكرابوونی نیازیان بە ئەنجامدانی مانۆرێكی هاوبەش لە 20ی ئەم مانگە لە ناوچەكە، باڵادەستیی ئەمەریكا بەسەر رێگەی گواستنەوەی كاڵا چینییەكان، لەوانەش رێگریكردن لە چین بۆ سوودبینین لە سزاكانی سەر رووسیا و كڕینی نەوت و غازی رووسیا بە نرخی هەرزان و گواستنەوەی بە بەكارهێنانی دەریای سوور، بۆیە بە كۆنترۆڵكردنی ئەو رێڕەوە گورزێكی دووسەر لە پەكین و مۆسكۆ دەدات.

بەپێی وەزارەتی بازرگانیی چین 60%ی هەناردەكردنی كاڵاكانی چین بۆ ئەوروپا بە دەریای سوور تێپەر دەبێت، بۆیە كۆنترۆڵكردنی سەربازییانەی ئەو رێڕەوە وا دەكات ئەو بازگانییەی چین بكەوێتە ژێر چاودێریی ئەمەریكا، جیا لەوانە گەیاندنی پەیامێكە بۆ وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەوەی واشنتن تاكە هێزی پارێزەری تەناهی و ستراتیجییە لە ناوچەكە، ئەوە جیا لە لاوازكردنی پڕۆژەی پشتێنە و رێگەی چینی، لە رێگەی پێشاندانی ئەوەی تەنیا ئەمەریكا و هاوپەیمانەكانی دەتوانن ناوچەكە بپارێزن و چین كە خاوەنی پڕۆژەكەیە، ناتوانێت ئەوە بكات، بۆیە بانگەشەكانی چین بۆ فرەجەمسەریی دنیا لاواز دەبێت، ئەوەش لە سایەی باڵادەستیی تەواوەتی ئەمەریكا بەسەر رێڕەوی دەریاوانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كە دووپاتی دەكاتەوە هێشتا سەرەداوەكانی رابەرایەتیی دنیا بە دەستی ئەمەریكاوەیە.