"یەكێتی دوای هەموو فكرەكانی هاتەوە سەر فاكتەری كۆمەڵایەتی و وردە وردە بچووكتر دەبێتەوە"
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە سەرەتای دامەزراندنیەوە تا ئێستە، بە چەندان قۆناغی فكری جیاوازدا تێپەڕ بووە، تا ئەوەی گەیشتە ئێستە. جگە لە ململانێ و باڵ باڵێن، وەك چاودێران دەڵێن، "فكری تێدا نەماوە".
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە 1975 دامەزراوە، پێشتر چەندان كۆمەڵە و گرووپ دامەزران كە لەلایەن جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا سەرۆكایەتیی دەكران، سەرەتا یەكێتی وەك كۆمەڵەی ماركسی ـ لینینی بیروباوەڕی ماوتسی تۆنگ دروست بوو و بە نهێنی دەستی بە خەباتی ژێرزەوینی كرد، لە ئەنجامی یەكگرتنی سێ گرووپ لە (10/6/1970) ڕێكخستنەوەی بۆ كرا. بیروباوەڕەكانی (ماوتسی تۆنگ) بەسەر ڕێكخراوەكەدا بەتەواوەتی زاڵ بووە، هەروەها چەند بەیاننامەیەكیش دەركران كە بەشی زۆریان كۆپیكردنی هەڵوێستەكانی چینی و ماوتسی تۆنگ بوون.
ماوتسی تۆنگ شۆڕشگێڕ و ڕێبەڕی شۆڕشی چین بوو، ڕێبەرایەتی گەورەترین شۆڕشی لە مێژووی مرۆڤایەتیدا كرد، هزری ماوتسی تۆنگ كەڵكەڵەی گۆڕینی دنیای خستە زەینی سەتان ملیۆن كەس لە سەرانسەری دنیادا. تەنانەت بەپێی سەرچاوە مێژووییەكان، هیچ ڕێبەڕێك نەیتوانیوە بە ئەندازەی ماو كۆمەڵانی خەڵك ئاراستە بكات.
باسەكە لێرەدا ئەوەیە لە سەرەتای دامەزراندنی كۆمەڵەوەوە هەریەكە لە نەوشیروان مستەفا و جەلال تاڵەبانی سەرسامی بیركردنەوەی ماو بوون، تەنانەت دەیانویست یەكێتی بەو ئاراستەیە ببەن، بەڵام دواتر شكستیان هێنا تا ئەوكاتەی یەكێتی بووە ئەندامی كارای ڕێكخراوی سۆشیال دیموكرات، ئەوەیش لە دوای كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانی سكرتێری گشتیی یەكێتی، بە ئاستێكی زۆر یەكێتی لەو ڕێكخراوە دوور خرایەوە، تەنانەت شانازییەك یەكێتی بیكات، ئەوەبوو ئەندامی ئەو ڕێكخراوەیە، بەڵام ئێستە وەك ئەندامێكی كارا نابینرێ.
ەسعوود عەبدولخالق:
دوای مام جەلال ئایدۆلۆجیا لەناو یەكێتی نەماوە و ئەوەیش بۆ زۆر لە حزبەكان ڕەوایە, جگە لە پارتی كەس ناتوانێ لە ڕووی حزبایەتییەوە گەشە بكات.
یەكێتی بە چڕكردنەوەی شەڕی باڵ و گرووپەكانی ناو خۆی، بە تەواوی لەو بەرنامەیە لای دا كە لە سەرەتاوە لەسەری دامەزرابوو، ئێستەیش كە كۆمەڵێك كەس دەیانەوێ دەسەڵاتی ئەو حزبە بگرنە دەست، پێشبینی دەكرێ بەتەوای یەكێتی بەرەو ئاقارێكی تر ببەن.
مەسعوود عەبدولخالق چاودێری سیاسیی، بۆ "وشە" ئاماژە بەوە دەكات كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەسەر یاسای مادی دیالێكتی دروست بووە، بەڵام وەك ئایدیۆلۆجیا پابەند بوون بە فكری ماوتسی تۆنگ كە ئەوە تا ساڵانی 1978 بەردەوامی هەبوو، تا ئەوكاتەی لە نێوان ڤێتنام و كەمبۆدیا ماوتسی تۆنگ تووشی شكست بوو.
روونی كردەوە، "یەكێتی دوای ئەوە هاتە سەر فكری لینینی ڕاستەقینە كە لەسەر ئەو فكرەیە توانییان خۆیان بەهێز بكەنەوە، بەڵام دوای ئەوەی ماركسییەت تووشی شكست بوو لە ساڵی نەوەتەكان، ئەوكاتەیش یەكێتی گواستییەوە بۆ ئایدۆلۆجیای سۆشیال دیموكرات كە ئەوە لەگەڵ ماركسییەت زۆر جیاوازی هەیە".
"یەكێتی سۆشیال دیموكراتییەكەیشی زۆرباش پێڕەو نەكرد و ئێستە هاتوونەتە سەر فاكتەری كۆمەڵایەتی و دەیانەوێ لەو ڕێیەوە كێبەركێ لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان بكەن، چونكە پارتی بە گشتیی لەسەر فاكتەری كۆمەڵایەتی ڕۆیشتووە" عەبدولخالق وای گوت.
ئەو چاودێرە سیاسییە دەڵێت، بەهۆی ئەوەی پارتی لە فاكتەری كۆمەڵایەتی بەهێزترە، بۆیە وردە وردە یەكێتی لاوازتر دەبێت و ناتوانێ پێڕەوی ئەوە بكات، چونكە یەكێتی لەسەر فكرەیەكی تەواو جێگیر نییە.
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان جیا لەوەی لەسەر كۆمەڵێك فكر ڕۆیشتووە، ئێستە خاوەنی پێكهاتەیەكی تۆكمە نییە، بەڵكو بەهۆی ململانێ ناوخۆییەكانەوە زیاتر بەرەو پەرتەوازەیی دەچێت. چاودێرە سیاسییەكە پشتڕاستی ئەوە دەكاتەوە و ڕای دەگەیەنێت، "یەكێتی تووشی تەنگژەی حزبایەتی بووە و پارچە پارچە بووە، ناتوانێ سەقامگیر بێ لەسەر یەك قوتابخانە وەك ئەوەی نەیانتوانی لە سۆشیال دیموكراتیش بەردەوام بن".
نەمانی جەلال تاڵەبانی سكرتێری گشتیی یەكێتی، ئەو حزبەی دوور خستنەوە لە كۆمەڵێك پێرەو و فكری تایبەت، بەڵام مەسعوود عەبدولخالق دەڵێ، "دوای مام جەلال فكر و ئایدۆلۆجیا لەناو یەكێتی نەماوە و ئەوەیش بۆ زۆر لە حزبەكان ڕەوایە، كە ئێستە بەڕوونی جگە لە پارتی دیموكراتی كوردستان، كەس ناتوانێ لە ڕووی حزبایەتییەوە گەشە بكات.
بەشێك لە چاودێرانی سیاسیی پێیان وایە، ئەگەر یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان ناتوانێ لەسەر هیچ فكرەیەك گەشە بكات، پێویستە فكری نەتەوەیی تاقی بكاتەوە. لەوبارەیەوە عومەر ئەحمەد مامۆستای زانكۆی سلێمانی ئەوە دەخاتە ڕوو كە ڕەنگە لە ڕابردوودا یەكێتی نەیتوانیبێت لەسەر بنەمای ئەو فكرانە گەشە بكات، بۆیە پێویستە ڕێی تر تاقی بكاتەوە.
ئەحمەد بۆ "وشە" گوتی، "باشترین چارەسەر بۆ دۆخی ئێستەی یەكێتی ئەوەیە فكری نەتەوەیی پێڕەو بكەن، چونكە بەم دۆخەی ئێستەوە زیاتر پەرتەوازە دەبن و ناگەنە چارەسەر".
مامۆستاكەی زانكۆ وەك خۆی دەڵێ، دڵنیایە لەوەی گرووپەكانی ناو یەكێتی ڕێگری لە جێبەجێكردنی فكری نەتەوەیی دەكەن.