ئەركی میدیا و كاریگەرییە سیاسییەكانی

AM:08:56:31/01/2024 ‌
سەردەمانێك بوو بەهۆی ئەوەی كە كورد چ لە ئاستی ناوخۆیی و چ لە ئاستی ناوچەییدا دەستی بە هیچ میدیایەك ڕانەدەگەیشت، داگیركەران و دەوڵەتانی دژبەری كورد و شۆڕشەكەی بە ئارەزووی خۆیان هەر وێنا و وێنەیەك كە بیانویستایە لە كورد و كوردستان و جووڵە و بزووتنەوەكانی، دروستیان دەكرد و دەرخواردی بەردەنگ یان گوێگر و بینەری خۆیانیان دەدا. بەداخەوە بە هۆكارانی زۆر و زەبەند كورد لەگەڵ دیارترین ئامراز و ئامێری مۆدێرنیتە واتە میدیا، پێوەندییەكی درەنگوەخت و دێری دەست پێ كرد و بەهۆی ئەمەش تا ئێستە باجەكەی دەدات، بەتایبەتی دەوڵەتانی ئێران و عێراق و توركیا و سووریا، توانیویانە مێژوویەك لە وێنە و نیگاری نادروست و دوور لە ڕاستی لە كورد بخەنە ڕوو و بەو شێوەیە جەماوەر و كۆمەڵگەی خۆیانی پێ ئاراستە بكەن، لە ساتەوەختە هەستیار و مێژووییەكاندا دژی كورد یان هەر جۆرە ناڕەزایەتی و ئازادیخوازییەك كەڵكی لێ وەربگرن.

 لێرەدا بۆ كردنەوەی دەروازەیەك بە ڕووی باسەكەمدا، وا باشە سەرنجێكی وشەی "میدیا"(media) بدەین بۆ ئەوەی ئەرك و كاریگەرییەكانی باشتر بۆمان دەربكەوێت. وشەی میدیا بەواتای "نێونجی و گەیەنەر و ناوكۆ" بەكار دێت، سەردەمانی كۆن هەم "قاسید" و "تەتەر" و "پەیك"ی گرتووەتەوە و هەم "نامه"، تەنانەت نیشانەیەكی وەك دووكەڵ لە كاتی شەڕ و جەنگەكاندا، ئەركی میدیا دروستكردنی پێوەندییەكی مانادار بە كۆمەڵێك نیشانەی دیاریكراوە لە نێوان دانەر و وەرگر، یان سەرچاوە و مەبەستە كە نیازی گەیاندنی پەیام یان جێگیركردنی واتایەكە لە زەین و دەروونی وەرگر یان وەرگرەكان. 

لە دنیای مۆدێرن و دوای هاتنە كایەی كامێرای وێنەگرتن و كامێرای فیلمهەڵگرتن و دواتر تۆڕی كۆمەڵایەتیی بەربڵاودا، لە هەر كام لەم قۆناغانە گەشە و نەشە و ئاڵۆزیی زیاتر بەسەر ئەرك و كاریگەرییەكانی میدیادا هاتووە‌. میدیا هاوكات و بەپێی ئەو دۆخە كۆمەڵایەتی و سیاسییەی كە بەسەر كۆمەڵگایەكدا زاڵە، دەتوانێت دوو ئەركی پیرۆزاندن و لە پیرۆزخستن بەجێ بگەیەنێت. لە قۆناغی مۆدێرن و پۆست مۆدێرندا، میدیا لە وڵاتە ئازادەكان هەوڵی ئەوەی دا پیرۆزسازیی نەكات و پێكهاتی دەسەڵاتی بە هەموو وردەكاری و هەڵە و پەڵە و بە مانای مرۆڤبوونی ئاسایی هێنایە بەردەم كامێرا، بەم شێوەیە خەڵكی ڕۆژئاوا هەم خەرمانەی پیرۆزاندنی دەسەڵاتیان لا شل بوو و ڕەوییەوە، هەمیش تێگەیشتن كە سەرۆك وەزیرێكیش وەك ئەوان دەتوانێت خەونووچكە بدات و لە ناوەڕاستی دانیشتنێكی پەرلەمان یان كۆبوونەوەیەكی دەوڵەتیدا، وەك ئەوان پێدەكەنێت، ئاو دەخواتەوە و تەنانەت بە دزیشەوە دەست دەكات بە كونا لووتیا!.

 هەرچی وڵاتانی نائازاد و دنیای سێیەمیشەوە بە پێچەوانەی ئەمەیە، سەرۆك و ڕێبەری وڵات زۆر بە كەمی دەردەكەوێت، هەمیشە جۆرە سنوورێك لە نێوان كامێرا و بەردەنگ هەست پێ دەكرێت و پیرۆزیی بەرهەم دەهێنێت، لە ئەنجامیشدا ئەو دێڕ و ڕستانەی كە دەخرێنە ڕوو و مۆنتاج دەكرێن، بەسەر ڤیدیۆ و وێنەكانیدا بەردەنگ و وەرگر بۆ ئەم پیرۆزسازییە هان دەدەن، بۆیە ئیرادەگەرێتی لەم وڵاتانەدا لە ئاستێكی خوار و نزمدایە و بە زۆریی زەینییەتی وەرگرانیش خۆنەگرتوو و‌ دوورە لە ڕەخنەگرتن و ئاوەزی ڕەخنەگرانە و بە ئاسانی لەلایەن كامێرامان یان دەرهێنەر یان... ئاراستە دەكرێن و پیرۆزمەندی و ئەندێشەی قودسیی باڵ بەسەر هەر جۆرە خواست و ئارەزوو و داوكارییەكی نوێدا دەكێشێت، ئەوەی نایەتە ئاراوە "گۆڕان" و خەونی ئازادی و باشتربوونی ئەو كۆمەڵگەیەیە، نموونەی هەرە دیاری ئەم جۆرە دەوڵەتانە كۆماری ئیسلامیی ئێرانە. 

ئەم وڵاتە تا ئێستەش و لە سەردەمی دەسەڵاتی پەیج و ئەكاونتە تایبەتییەكاندا، خەرجێكی زۆر دەكات كە میدیا و میتۆدی ڕاگەیاندن و وێنەسازی و ئاراستەكردن، تەنیا هەر لە دەستی خۆی بمێنێتەوە، بەڵام ئێمە دەزانین ئەمە لە دنیای تەكنەلۆجیای پێشەكەوتووی ئێستەماندا تەنیا وەهمێكە كە سەری هەر باوەڕدارێكی لە دواجاردا لە گۆڕ دەنێت، نزیكەی ساڵێك پێش ئێستە گرووپێكی میدیایی هاكێر بەناوی "عەدالەتی عەلی"، كامێرای زیندانێكی ئەوینیان هاك كرد و ئەو وێنە ناشیرین و دژەئینسانییەیان لە سەرداب و تاریكخانەكانی ئەو سیستمه ئاشكرا كرد، بوو بە هۆی ئەوەی بەشێكی زۆر لە لایەنگرانی سیستم و ڕژێمی كۆمار، تووشی حەپەسان و شۆك بن. بەڵام ئەم هاوكێشەیە تەنیا شەڕێك نییە كە بە ئامراز و پێداویستی تەكنەلۆجیاییەوە گرێ درابێت، بەڵكو ڕەهەندێكی گرنگی تری گوتاری سیاسییەكە كە تێیدا و لە پشتەوەی ئیش دەكات و ئاراستە دەكرێت.

 تا ئێستەش سیستمێكی وەك كۆماری ئیسلامی لە ڕێی میدیاوە زۆرترین ئاراستەی كۆمەڵگە بەجێ دەگەیەنێت (ئەگەرچی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان كۆسپ و ‌تەگەرەی جیدییان بۆ ئەم بابەتە د‌روست كردووە و لە دواجاردا دەیشكێنێت، بەڵام باسی من لێرەدا ئەمە نییە و دای دەنێم بۆ كاتێكی تر)، گرنگترین بابەتێك كە ڕەهەندی گوتاری و دیسكۆرسیڤ و ئامرازی تەكنەلۆجیای میدیای كۆمار پێكەوە دەبەستێتەوە و هەموو هەوڵێك دەدەن لەو ڕێیەوە و لە كاتە چارەنووسسازەكاندا، بیكەن بە مۆتەكەی سەر خەڵكی ئێران و قەوارەی حوكمڕانیی خۆیانی پێ بپارێزن، ئەو وێنەسازییەیە كە لە نەتەوەكانی غەیری فارس یان دەرەوەی ناوەند خستوویانەتە ڕوو، زۆر سەیرە كە بزانین كایە و دەلالەتی مانای ئەم گوتارە لە درێژەی 40 ساڵ زیاتری تەمەنی ئەم حكوومەتە ئاینییە شیعییە ئایدۆلۆجیكە دەسەڵاتخوازەدا، لە ئاستی ناوەڕۆك و مانادا بچووكترین گۆڕانی بەسەردا نەهاتووە، بەڵام لە ڕووی تەكنیك و فیگۆر و شێوەی نواندنەوە، گۆڕاوە و چاوبەست و سیحری تر بە كار دەهێنیت. 

یەكێك لەو وێنانەی كە میدیای كۆماری ئیسلامی بە پیرۆزاندنی خۆی و "لە پیرۆزی خستن"ی ئەویتری (كورد) دژی كورد بەكاری هێناوە، لە دەمەدەمی شۆڕشی گەلانی ئێراندا هاتە ئاراوە، ئەوەش كاتێك بوو كە هێزەكانی سوپای پاسداران و هێزە كوردییەكان لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان، بەشەڕ هاتن و دوای ماوەیەك ئەم وێنەیە پەرە پێ درا كە كوردەكان مرۆڤ سەردەبڕن و سەربڕن، ئەمە وێنەیەكە بۆ ماوەی 40 ساڵ زیاتر لە زەینی هەر غەیری كوردێكی دانیشتووی جیۆگرافیای ئێران كە ناوی كوردی بیستبێت، ئامادە بووە و ئەم وێنەیە لە فیلمەكانی كانی ماگا، كاڵێ، گلها و گلولەها و دەیان فیلمی تر، نەك بە شێوەی دەلالەتی ڕاستەوخۆ، بەڵكو لە فۆرمی مرۆڤی نائاسایی و چیایی و نامەدەنی و ئاوارتە خراوەتە ڕوو، ئەم لە پیرۆزخستن و شێواندنە لە خزمەتی گوتاری پیرۆزاندنی كۆماری ئیسلامی خۆی بووە كە لە ڕێی گوتارێكی دیاریكراوی نیشانەسازی میدیاییەوە، ساڵانی ساڵ پەرەی پێ داوە و ڕاستییەكەیشی بەشێكی خەڵك هێشتاش بەو بیرۆكەیەدا دەژین، ئەگەر كوردان سەربڕیش نەبن، ئەوا دەبێ بە پارێزەوە لەگەڵیان بجووڵێیتەوە.

ئەم وێنەسازییە ناڕەوا و سیاسییە لە سەردەمی كرانەوەی پێوەندییەكان، هەم لە دنیای واقیع و هەم بەهۆی كەناڵ و تۆڕە میدیاییەكان و هەمیش بەهۆی ئازادبوونی باشووری كوردستان و مانیفێستكردنی كولتوور و ڕۆشنبیری و حوكمڕانی و دەوڵەتداریی و... كوردی بەشێكی زۆری ئەو وێنە چەوتانە نادروستبوونیان بۆ خەڵكی ئێران ڕوون بووەوە، تەنانەت بەم قەناعەتەش گەیشتن كە كورد كولتوورێكی لە مێژینە و شارستانییانەی هەیە و هەمیشە بە جۆرێك لە شانازی و ڕەسەنایەتییەوە ناویان هێناون، ئەمە جگە لەوەی هەر هونەرمەند و دەرهێنەر و گەشتیارێك كە ڕێی كەوتووەتە كوردستان، لەسەر تایبەتبوونی كەسایەتیی كورد و كولتووری میواندۆستی و مرۆڤدۆستیان دواوە. 

ململانێی میدیایی كورد لەسەر وێناسازیی دنیای واقیعی"خود" بە هەبوونی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان ئەگەر نەڵێین بە تەواوەتی ڕەویوەتەوە، ئەوا دەبێ بڵێین بەشێوەیەكی قووڵ كاڵ بووەتەوە و شل و شۆڵ بووە، ئەمە كڵاوڕۆژنەیەكە كە دەشێت كورد بە وشیارییەوە لێی بڕوانێت و ئەو بۆشایی و كەلێنانە پڕ بكاتەوە كە میدیای كۆمار لە درێژەی 40 ساڵ، تەنیا بۆ ڕەوایی بەخشین بە حوكمڕانی خۆی و پاراستنی دەسەڵاتەكەی، به ‌هەر شێوەیەك كاری لەسەر كردووە، بۆیە دەشێت بپرسین كە ئایا سەرەڕای هەبوونی ئازادی لە بەكارهێنانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لەلایەن كوردەكانەوە (وەك زۆر لە بەكارهێنەرانی سەرگۆی زەوی) بەشێوەیەكی ڕێژەیی، نابێت حكوومەتی هەرێمی كوردستان بیر لە دامەزراندنی میدیایەكی چەند زمانی نیشتمانیی كوردانە بكاتەوە كە هەموو كوردانی پێنج پارچەی (ئێران، توركیا، عێراق و سووریا و یەكێتیی سۆڤییەت) و تەنانەت كوردانی دەرەوەش، لە دەوری خۆی كۆ بكاتەوە و وێنەیەكی ئەمڕۆیی و ڕاست و دروست لە كورد بۆ دنیا بخاتە ڕوو، بەجۆرێك سڕێنەر و پووچەڵكەرەوەی ئەو وێنانە بێت كە داگیركەران خستوویانەتە ڕوو.