ل ڤان چەند رۆژێن بوری ل هەرێما کوردستانێ جارەکا دی بەحسل سەرهلدانا نەخۆشیا کولێرایێ دهێتەکرن، حوکمەتا هەرێما کوردستانێ دەست ب بەرهەڤیان بۆ بەرهنگاربوونا وێ کریە، هاریکارەکا نوژداری ل دهۆکێ ژی بەحس ل نەخوشیا ناڤبری و رێیێن چارەسەریێ دکەت.
پرژین حەسەن، هاریکارا نوژداری ل شێلادزێ ل بارا نەخۆشیا کولێرایێ گوت، نەخۆشییەکا بەکتریاییە و هەودانا رێڤیکا دروست دکەت، ئەگەر جۆرەکێ بەکتریایێ یە کو دبێژنێ Vibrio cholerae، شانشینا وێ ژی لەشێ مروڤی و ئاڤە، ئەڤ بەکتریایە دبیت بو ماوەکێ د ئاڤێ و جهێن شێداردا بمینیت، نەخۆشیەکا کەڤنە و جارجار ل هندەک جها دەردکەڤیت ڤە ب شێوازێ پەژیک یان تاک تاک.
زێدەتر گوت، ژ نیشانێن سەرەکی یێن کولێرایێ زکچوونە، دبیت نیشانێن نەخۆشیێ د سڤک بن، بەلێ دبیت هندا دژوار بیت د دەمێ چەند دەمژمێرەکان دا لەشێ مروڤی هشک بکەت و نەخۆشی بکوژیت، ئەڤ نەخوشییە ب رێیا دەڤی دگەهیتە کوئەندامێ هەرسێ، ژێدەرێن سەرەکی یێن بەلاڤبوونا کولێرایێ دزڤریت بۆ پیساتیا کەسێ تووشبی، کەسێن هەلگر ب بەکتریایێ و ئاڤا ڤەخارنێ ئەگەر ب باشی نەهێتە ئامادەکرن، دیسان رێکێن سەرەکی یێن بەلاڤبونا کولێرایێ دزڤریت بۆ خوارن و ڤەخارن کو ژ بەکتریایێ پیسببن، پیساتیا مروڤان ئەگەر بگەهیتە ناڤ ئاڤا ڤەخارنێ، ئەگەر مروڤ دەستێ خوە بکەتە پیساتیا کەسێ تووشبویی و دەستێن خوە نەشوت، جهێن پێگیریێ ب پاقژیێ نەکەن و مێش لێ د زوربن، دیسان رییا مێشومورا کو دچنە سەر پیساتیێ مروڤ و گیانەوەران و وڤەدگوهێزنە سەر خوارنێ.
ل بارا نیشانێن وێ، ناڤبری گوت، مروڤی ئێکسەر توشی زکچوون و دل رابوونێ دکەت کو دبیت زۆرا دژوار بیت و لەشێ مروڤی هشک بکەت و هەتا ببیتە ئەگەرێ ژکارکەفتنا ئەندامێن گرنگ یێن لەشی و مرنێ، رەنگێ زکچوونێ وەکی ئاڤا برنجی یە، د 95٪ ێ یا حالەتا نیشان د سڤکن و 5% ێ یا حالەتا زکچوون زورا دژوارە و زویکا هشکبوونا لەشی دروست دکەت، دەستپێکێ زکچوونەکا بێ ئێشانە وەکی ئاڤا شوشتنا برنجی یە، پاشان دبیتە ڤەرشیان و زک ئێشان، هشکبوونا لەشی و ل دەست دانا خوێین ناڤ لەشی، بێهێزبوونا لەشی و ئێشانا ماسولکان، ئەگەر زویکا و ب زانستی نەهێتە چارەسەرکرن دێ بیتە ئەگەرێ ل کارکەفتنا ئەندامێن لەشی و مرنێ، دەمێ دەرکەفتنا نیشانان ژی دوو دەمژمێر هەتا پێنج روژایە پشتی بەکتریا دگەهیتە ناڤ رێڤیکێن مروڤی، پرانیا جاران ژی نیشان پشتی 24-48 دەمژمێرا ل وەرگرتنا بەکتریایێ دەردکەڤن.
هاریکارا نوژداری، پرژین حەسەن ل بارا رێین چارەسەریێ گوت، ئەگەر زیکا بهێتە چارەسەرکرن رێژا مرنێ 1٪ ێ یە.
بێ چارەسەری رێژا مرنێ 50٪ ێ یە، چارەسەریا سەرەکی وەرگرتنا شلەمەنیا یە، ئەو ژی ب رێیا دەڤی و مغدی کو ل هەموان گرنگترە و زور جور هەنە یا بەرنیاس دێ کیسکەکێ مغەدی کەیە لیترەکێ ئاڤێ دا و ل دەمێ هەرزکچوونەکێ بەرداغەکێ یان دوو ەداغا ڤەخوی، ئەگەر مغەدی بەرهەڤنەبوو، بخوە ل مال دروست بکە کو ئەو ژی دێ نیڤ کەچکێ چایێ ژ خوێ، شەش کەچکێن چایێ ژ شەکرێ، دیسان لیترەکێ ئاڤا کەلاندی، تو دشێی پەردغەکێ شەربەتا پرتەقالێ بکەیە ناڤ دا تام خوش ببیت بڤی رەنگی دێ بخوە مغەدی دروست کەیی، ئەگەر نەخوش نەشێت ب رێیا دەڤی وەربگریت و زکچوونا دژوار هەبیت و لاوازببیت یان هشک ببیت، ل وی دەمی باشترە نەخوش ئێکسەر سەرەدانا نەخوشخانێ بکەت، دا ب رێیا کانیولێ سێلان و چارەسەری پێ بهێنەدان و نوژدارێ تایبەتمەند دیفچوونا رەوشا نەخوشی بکەت.
ل دوماهێ گوت، زۆر گرنگە هەر ئێک ژلایێ خوڤە ببیتە ئەگەرێ هوشیاریا ساخلەمیێ دناڤ جڤاکی دا و زانیاریان بەلاڤ بکەت دا هەوموو بزانن کولێرا چیە؟ مەترسیێن وێ چنە، رێکێن چارەسەریێ چنە؟، هەر دەمێ گومان ل نەخوشیێ هەبیت ئێکسەر ناڤەندێن ساخلەمیێ بهێنە ئاگەهدارکرن، گرنگی ب ب پاقژیێ بهێتەدان و دەستێن خوە پشتی خوارن و ڤەخوارن و داوی هاتنا تەوالێتێ بهێنە شوشتن، ئاڤا ڤەخارنێ ب زانستی بهێتە پاقژکرن ، ماددێ کلوری ل جهێن ئامادەکردنا ئاڤا گشتی بهێتە بکارئینان، ل مالان ژی ئاڤا کەلاندی یان یا دلوپاندی بو ڤەخارنێ و شوشتنا کەسکاتیێ ئامادەکردنا خوارنێ بهێتە بکارئینان، خوە دوربگرن ژ خوارنو ڤەخوارنێن ژ دەرڤە وهندی ژ هەوە بهێت خوارنێ ل مال دروست بکەن و بخون،
پیساتیا نەخوشی ل دیف رێنمایێن ساخلەمیێ بهێتە هاڤێتن، چاڤدێریا پاقژیا خارنگەها و جهێن تەوالێتێن گشتی لێ هەیی و مەلەڤانگەها ب باشی بهێتەکرن داکو هەموو لایەک بهێتە پاراستن.